 |
געטאָ
פֿון כּתריאל ברוידאָ
מיר שטייען בײַ די ווענט
מיט הערצער מיט פֿאַרקלעמטע.
מיט אַראָפּגעלאָזטע הענט
ווי בײַ אַ וויינענדיקער ווערבע.
עס קוקן אויגן שטאַר
און זינקען אײַן טיף אין דער ווײַטקייט
און ס׳בלײַבט אין זיי דער צער —
די אייביקייט.
שווער צו זען די וועלט דורך ענגע מויערן,
די שײַן האָבן פֿאַרשטעלט די געטאָ־טויערן —
פֿאַרמאַכסט די אויגן נאָר,
דאַן זעסטו אַלץ, ווי אין אַ חלום,
ס׳דערשײַנט ווי אויף דער וואָר
די גרויסע וועלט.
געטאָ!
דיך פֿאַרגעסן וועל איך קיין מאָל ניט,
— איכה —
איז דײַן האַרציקע,
דײַן טרויעריק ליד.
כ׳זע דאָ דײַנע טרערן,
דײַן אומעט און דײַן פּײַן.
כ׳הער דאָ דײַן געבעט:
וואָס וועט זײַן, וואָס וועט זײַן?
אין דײַנע געטאָ־געסלעך איז מיר ענג,
דאָס האַרץ אַזוי באַטריבט,
און כאָטש כ׳פֿאַרשטיי ס׳טוט וויי —
דאָך איז מיר אַזוי ליב.
געטאָ!
דיך פֿאַרגעסן וועל איך קיין מאָל ניט!
מאַך צו די אייגעלעך
פֿון ישעיה שפּיגעל; מוזיק פֿון דוד בייגעלמאַן
מאַך צו די אייגעלעך,
אָט קומען פֿייגעלעך
און קרײַזן דאָ אַרום,
צו קאָפּנס פֿון דײַן וויג.
דאָס פּעקל אין דער האַנט,
דאָס הויז אין אַש און בראַנד;
מיר לאָזן זיך, מײַן קינד,
זוכן גליק.
די וועלט האָט גאָט פֿאַרמאַכט,
און אומעטום איז נאַכט.
זי וואַרט אויף אונדז
מיט שוידער און מיט שרעק;
מיר שטייען ביידע דאָ
אין שווערער, שווערער שעה
און ווייסן ניט וווּהין
ס׳פֿירט דער וועג.
מען האָט אונדז נאַקעט, בלויז
פֿאַריאָגט פֿון אונדזער הויז;
אין פֿיצטערניש
געטריבן אונדז אין פֿעלד;
און שטורעם, האָגל, ווינט
האָט אונדז באַגלייט, מײַן קינד,
באַגלייט אונדז אינעם אָפּגרונט
פֿון דער וועלט.
אַ ייִדיש קינד
פֿון חנה חייטין
אין אַ ליטוויש דערפֿל ווײַט
שטייט אַ שטיבל אָן אַ זײַט,
דורך אַ פֿענצטער ניט קיין גרויס
קוקן קינדערלעך אַרויס.
ייִנגעלעך מיט פֿלינקע קעפּ,
מיידעלעך מיט בלאָנדע צעפּ,
און צוזאַמען דאָרט מיט זיי
קוקן אויגן שוואַרצע צוויי.
שוואַרצע אויגן פֿול מיט חן,
האָט אַ נעזעלע אַ קליין,
ליפּעלעך — צום קושן נאָר,
שטאַרק־געלאָקטע שוואַרצע האָר.
ס׳האָט די מאַמע אים געבראַכט
אײַנגעוויקלט אין דער נאַכט,
שטאַרק געקושט אים און געקלאָגט,
שטילערהייט צו אים געזאָגט:
— דאָ, מײַן קינד, וועט זײַן דײַן אָרט,
הער זשע צו דײַן מאַמעס וואָרט.
איך באַהאַלט דיך דאָ דערפֿאַר
ווײַל דײַן לעבן דראָט געפֿאַר.
מיט די קינדער שפּיל זיך פֿײַן,
שטיל, געהאָרכזאַם, זאָלסטו זײַן, —
מער קיין ייִדיש וואָרט, קיין ליד,
ווײַל דו ביסט ניט מער קיין ייִד.
בעט זיך שטאַרק דאָס קינד בײַ איר:
מאַמע, כ׳וויל נאָר זײַן מיט דיר,
לאָז ניט איבער מיך אַליין.
ס׳קינד פֿאַרגייט זיך אין געוויין.
גיט זי קושן אים אַ סך,
אָבער ס׳העלפֿט איר ניט קיין זאַך.
ס׳קינד נאָר טענהט: ניין און ניין, —
כ׳וויל ניט בלײַבן דאָ אַליין.
אין די אָרעמס נעמט זי אים,
און מיט ווייכקייט אין איר שטים
זינגט זי : ייִנגעלע, דו מײַן, —
און זי וויגט אים אַזוי אײַן.
נאָך דעם וויינט זי פֿרײַ זיך אויס
און זי טרעט פֿון שטוב אַרויס,
אָנגעפֿילט מיט זאָרג און שרעק
און זי גייט אין נאַכט אַוועק.
קאַלט אין דרויסן און אַ ווינט,
הערט אַ קול זיך: אוי, מײַן קינד, —
דיך געלאָזן אויף פֿרעמדע הענט,
אַנדערש האָב איך ניט געקענט.
גייט אַ מאַמע, מיט זיך רעדט,
און אין דרויסן — קאַלט און שפּעט,
ס׳ווײַט אין פּנים איר דער ווינט —
גאָט — באַשיץ מײַן איינציק קינד!
פֿרעמדע שטוב מיט מענטשן פֿיל,
ס׳ייִנגעלע איז שטום און שטיל,
רעדט ניט, בעט ניט, וויל קיין זאַך,
זעלטן ווען ער טוט אַ לאַך.
ניט קיין טאָג און ניט קיין נאַכט,
ניט ער שלאָפֿט און ניט ער וואַכט.
וואַסילקאָ — אַ נאָמען פֿרעמד
אויף זײַן הערצל דריקט און קלעמט.
מאַמע וואָגלט וווּ אַרום,
ווי איר יאָסעלע אויך שטום;
קיינער ווייס ניט, קיינעם אַרט,
און זי וואַרט און וואַרט און וואַרט.
צו יוכבֿד איז זי גלײַך,
ווײַל ווי משה אויפֿן טײַך
עלנט, איינזאַם אויפֿן ווינט,
איז פֿאַרלאָזט איר איינציק קינד.