פּערל פֿון ‫ייִדישער פּאָעזיע
‫צונויפֿגעשטעלט פֿון חנה מלאָטעק

מיר ווילן הײַנט ציטירן אַ פּאָר לידער וואָס זײַנען אויפֿגעקומען בעת דעם חורבן‮. ‬זיי דערציילן וועגן דעם פּײַן און די ליידן פֿון די‮ ‬געליטענע‮. ‬מיר‮, ‬אין די שפּעטערדיקע דורות‮, ‬באַוווּנדערן זייער שאַפֿונג‮, ‬זינגען און האַלטן טײַער זייער וואָרט און געזאַנג‮.


געטאָ

פֿון כּתריאל ברוידאָ

מיר שטייען בײַ די ווענט
מיט הערצער מיט פֿאַרקלעמטע‮.‬
מיט אַראָפּגעלאָזטע הענט
ווי בײַ אַ וויינענדיקער ווערבע‮.‬
עס קוקן אויגן שטאַר
און זינקען אײַן טיף אין דער ווײַטקייט
און ס׳בלײַבט אין זיי דער צער‮ —
די אייביקייט‮.‬

שווער צו זען די וועלט דורך ענגע מויערן‮,‬
די שײַן האָבן פֿאַרשטעלט די געטאָ־טויערן‮ —
פֿאַרמאַכסט די אויגן נאָר‮,‬
דאַן זעסטו אַלץ‮, ‬ווי אין אַ חלום‮,‬
ס׳דערשײַנט ווי אויף דער וואָר
די גרויסע וועלט‮.


געטאָ‮!‬
דיך פֿאַרגעסן וועל איך קיין מאָל ניט‮,‬
— ‬איכה‮ —
איז דײַן האַרציקע‮,‬
דײַן טרויעריק ליד‮.‬
כ׳זע דאָ דײַנע טרערן‮,‬
דײַן אומעט און דײַן פּײַן‮.‬
כ׳הער דאָ דײַן געבעט‭:‬
וואָס וועט זײַן‮, ‬וואָס וועט זײַן‮?‬
אין דײַנע געטאָ־געסלעך איז מיר ענג‮,‬
דאָס האַרץ אַזוי באַטריבט‮,‬
און כאָטש כ׳פֿאַרשטיי ס׳טוט וויי‮ —
דאָך איז מיר אַזוי ליב‮.‬
געטאָ‮!‬
דיך פֿאַרגעסן וועל איך קיין מאָל ניט‮!‬


מאַך צו די אייגעלעך

פֿון ישעיה שפּיגעל‮; ‬מוזיק פֿון דוד בייגעלמאַן

מאַך צו די אייגעלעך‮,‬
אָט קומען פֿייגעלעך
און קרײַזן דאָ אַרום‮,‬
צו קאָפּנס פֿון דײַן וויג‮.‬
דאָס פּעקל אין דער האַנט‮,‬
דאָס הויז אין אַש און בראַנד‮;‬
מיר לאָזן זיך‮, ‬מײַן קינד‮,‬
זוכן גליק‮.‬

די וועלט האָט גאָט פֿאַרמאַכט‮,‬
און אומעטום איז נאַכט‮.‬
זי וואַרט אויף אונדז
מיט שוידער און מיט שרעק‮;‬
מיר שטייען ביידע דאָ
אין שווערער‮, ‬שווערער שעה
און ווייסן ניט וווּהין
ס׳פֿירט דער וועג‮.‬

מען האָט אונדז נאַקעט‮, ‬בלויז
פֿאַריאָגט פֿון אונדזער הויז‮;‬
אין פֿיצטערניש
געטריבן אונדז אין פֿעלד‮;‬
און שטורעם‮, ‬האָגל‮, ‬ווינט
האָט אונדז באַגלייט‮, ‬מײַן קינד‮,‬
באַגלייט אונדז אינעם אָפּגרונט
פֿון דער וועלט‮.‬


אַ ייִדיש קינד

פֿון חנה חייטין

אין אַ ליטוויש דערפֿל ווײַט
שטייט אַ שטיבל אָן אַ זײַט‮,‬
דורך אַ פֿענצטער ניט קיין גרויס
קוקן קינדערלעך אַרויס‮.‬
ייִנגעלעך מיט פֿלינקע קעפּ‮,‬
מיידעלעך מיט בלאָנדע צעפּ‮,‬
און צוזאַמען דאָרט מיט זיי
קוקן אויגן שוואַרצע צוויי‮.‬

שוואַרצע אויגן פֿול מיט חן‮,‬
האָט אַ נעזעלע אַ קליין‮,‬
ליפּעלעך‮ —‮ ‬צום קושן נאָר‮,‬
שטאַרק־געלאָקטע שוואַרצע האָר‮.‬
ס׳האָט די מאַמע אים געבראַכט
אײַנגעוויקלט אין דער נאַכט‮,‬
שטאַרק געקושט אים און געקלאָגט‮,‬
שטילערהייט צו אים געזאָגט‭:‬

—‮ ‬דאָ‮, ‬מײַן קינד‮, ‬וועט זײַן דײַן אָרט‮,‬
הער זשע צו דײַן מאַמעס וואָרט‮.‬
איך באַהאַלט דיך דאָ דערפֿאַר
ווײַל דײַן לעבן דראָט געפֿאַר‮.‬
מיט די קינדער שפּיל זיך פֿײַן‮,‬
שטיל‮, ‬געהאָרכזאַם‮, ‬זאָלסטו זײַן‮, —
מער קיין ייִדיש וואָרט‮, ‬קיין ליד‮,‬
ווײַל דו ביסט ניט מער קיין ייִד‮.‬

בעט זיך שטאַרק דאָס קינד בײַ איר‭:‬
מאַמע‮, ‬כ׳וויל נאָר זײַן מיט דיר‮,‬
לאָז ניט איבער מיך אַליין‮.‬
ס׳קינד פֿאַרגייט זיך אין געוויין‮.‬
גיט זי קושן אים אַ סך‮,‬
אָבער ס׳העלפֿט איר ניט קיין זאַך‮.‬
ס׳קינד נאָר טענהט:‬‮ ‬ניין און ניין‮, ‬—
כ׳וויל ניט בלײַבן דאָ אַליין‮.‬

אין די אָרעמס נעמט זי אים‮,‬
און מיט ווייכקייט אין איר שטים
זינגט זי‭ ‬‮: ייִנגעלע‮, ‬דו מײַן‮, —
און זי וויגט אים אַזוי אײַן‮.‬
נאָך דעם וויינט זי פֿרײַ זיך אויס
און זי טרעט פֿון שטוב אַרויס‮,‬
אָנגעפֿילט מיט זאָרג און שרעק
און זי גייט אין נאַכט אַוועק‮.‬

קאַלט אין דרויסן און אַ ווינט‮,‬
הערט אַ קול זיך:‬‮ ‬‬אוי‮, ‬מײַן קינד‮, —
דיך געלאָזן אויף פֿרעמדע הענט‮,‬
אַנדערש האָב איך ניט געקענט‮.‬
גייט אַ מאַמע‮, ‬מיט זיך רעדט‮,‬
און אין דרויסן‮ — ‬קאַלט און שפּעט‮,‬
ס׳ווײַט אין פּנים איר דער ווינט‮ —
גאָט‮ ‬— ‬באַשיץ מײַן איינציק קינד‮!‬

פֿרעמדע שטוב מיט מענטשן פֿיל‮,‬
ס׳ייִנגעלע איז שטום און שטיל‮,‬
רעדט ניט‮, ‬בעט ניט‮, ‬וויל קיין זאַך‮,‬
זעלטן ווען ער טוט אַ לאַך‮.‬
ניט קיין טאָג און ניט קיין נאַכט‮,‬
ניט ער שלאָפֿט און ניט ער וואַכט‮.‬
וואַסילקאָ‮ —‮ ‬אַ נאָמען פֿרעמד
אויף זײַן הערצל דריקט און קלעמט‮.‬

מאַמע וואָגלט וווּ אַרום‮,‬
ווי איר יאָסעלע אויך שטום‮;‬
קיינער ווייס ניט‮, ‬קיינעם אַרט‮,‬
און זי וואַרט און וואַרט און וואַרט‮.‬
צו יוכבֿד איז זי גלײַך‮,‬
ווײַל ווי משה אויפֿן טײַך
עלנט‮, ‬איינזאַם אויפֿן ווינט‮,‬
איז פֿאַרלאָזט איר איינציק קינד‮.