מיט אַ טאָג צוריק, דאָנערשטיק, האָבן מיר אָפּגעמערקט ל״ג־בעומר. אין פֿאַרגלײַך מיט די אַנדערע ייִדישע יום־טובֿים, האָט ער נישט קיין אַנדערן, מער באַדײַטפֿולן נאָמען, און הייסט פּשוט "דער דרײַ־און־דרײַסיקסטער טאָג פֿון ספֿירת־העומר".
אינעם ייִדישן לוח זענען פֿאַראַן נאָך עטלעכע טעג, וועלכע האָבן ענלעכע "מאַטעמאַטישע" נעמען: שמיני־עצרת, שבֿיעי־של־פּסח און דער קומענדיקער יום־טובֿ, שבֿועות, וועלכער ווערט געפּראַוועט אויפֿן פֿופֿציקסטן טאָג פֿון דער ספֿירת־העומר און ווערט אָנגערופֿן אויף די מערבֿ־אייראָפּעיִשע שפּראַכן ״Pentecost״, וואָס מיינט "דער פֿופֿציקסטער".
פֿונדעסטוועגן, האָבן די אַנדערע יום־טובֿים אויך אַנדערע נעמען. שבֿיעי־של־פּסח איז פּשוט אַ טייל פֿון דער פּסחדיקער וואָך, און נישט אַ יום־טובֿ פֿאַר זיך. דער צווייטער טאָג פֿון שמיני־עצרת איז שׂימחת־תּורה; אין ארץ־ישׂראל איז עס דער זעלבער יום־טובֿ. ביידע טעג זענען אַן אינטעגראַלער טייל פֿונעם האַרבסטיקן יום־טובֿדיקן פּעריאָד, הגם זיי ווערן פֿאַררעכנט פֿאַר באַזונדערע יום־טובֿים. און שבֿועות ווערט אָנגערופֿן אין דער תּורה "יום־הביכּורים", ווי אויך "חג־הקציר". חמישה־עשׂר־בשבֿט האָט אויך אַן אַנדער נאָמען, "דער ראָש־השנה פֿון ביימער" אָדער, ווי דער עולם רופֿט אים אָן הײַנט, "חג־האילנות".
אויב מע טראַכט זיך אַרײַן, טראָגן בלויז תּעניתים אַזעלכע "מאַטעמאַטישע" נעמען, ווי תּשעה־באָבֿ אָדער י״ז בתּמוז. עס זעט אויס, אַז פֿאַר פֿריילעכע טעג איז געוויינטלעך צוגעפּאַסט צו האָבן אַ מער באַדײַטפֿולן און ספּעציפֿישן נאָמען. ס׳איז אויך אינטערעסאַנט, אַז אין פֿאַרגלײַך מיט די אַנדערע דאַטעס אינעם ייִדישן לוח, איז ל״ג־בעומר צוגעבונדן נישט צו דעם קאַלענדאַר גופֿא, נאָר צו דעם פּראָצעס פֿון ציילן די טעג צווישן פּסח ביז שבֿועות. לויט דער קאַלענדאַר־דאַטע, פֿאַלט ער אויס דעם אַכצנטן טאָג פֿונעם חודש אייר. פֿאַרוואָס זשע הייסט ער נישט, דעמאָלט, "ח״י אייר"? אַכצן איז דאָך אַ מער באַקאַנטע גליקלעכע צאָל אין דער ייִדישער טראַדיציע, ווי 33.
על־פּי־קבלה, איז ל״ג־בעומר צום מערסטן באַקאַנט ווי דער יאָרצײַט פֿון רבי שמעון־בר־יוחאי — דער גרינדער פֿון דער מיסטישער טראַדיציע, פֿון וועלכער עס שטאַמט דער ספֿר־הזוהר. אין קבלה־קרײַזן האָט ל״ג־בעומר יאָ אַ צווייטן נאָמען — "יום הילולא דרשב״י". פֿאַר אַזאַ גרויסן צדיק ווערט זײַן פּטירה — אָדער, ווי מע זאָגט אין אַזאַ פֿאַל, הסתּלקות — באַטראַכט ווי אַ שׂימחה; דאָס איז דער טאָג, ווען אַ סך טיפֿע סודות־התּורה זענען אַנטפּלעקט געוואָרן צו רבי שמעונען, און צוליב זײַן זכות ווערן כּסדר אַנטפּלעקט ווײַטער.
ל״ג־בעומר איז אויך פֿאַרבונדן מיט אַן אַנדער גרויסן רבין — רבי עקיבֿא. לויט אַ באַקאַנטער לעגענדע, זענען אַ סך תּלמידי־חכמים געשטאָרבן צוליב דעם, וואָס זיי האָבן זיך געקריגט איינער מיטן צווייטן. צוליב רבי עקיבֿאס טעטיקייט, האָט די מגפֿה זיך אָפּגעשטעלט, און זײַנע לעבן־געבליבענע תּלמידים האָבן געראַטעוועט די גאַנצע תּורה.
אין פּרקי־אָבֿות ווערט געבראַכט רבי עקיבֿאס באַרימטער אַפֿאָריזם: "חבֿיבֿ אָדם שנבֿראָ בצלם" — באַליבט איז דער מענטש, וועלכער איז באַשאַפֿן אינעם אייבערשטנס געשטאַלט. די מפֿרשים פֿון משניות פֿאַרשטייען דעם דאָזיקן אַפֿאָריזם ווי אַן אויסדרוק פֿון אַ הומאַניסטישער ליבשאַפֿט צו דער גאַנצער מענטשהייט; יעדער מענטש איז אַ ג־טלעכע אַנטפּלעקונג און דערפֿאַר פֿאַרדינט ער כּבֿוד און ליבשאַפֿט. ווען די וועלט וואָלט אָפּגעהיט די דאָזיקע משנה פֿון פּרקי־אָבֿות, וואָלטן אַ סך מגפֿות זיך זיכער אָפּגעשטעלט, בגשמיות און ברוחניות.
אייניקע מפֿרשים טענהן אָבער, אַז רבי עקיבֿא האָט דאָ געמיינט בלויז ייִדן, ווײַל רבי שמעון בר יוחאי האָט דערקלערט, אַז "אַתּם קרויים אָדם ואין העכּו״ם קרויים אָדם" — איר הייסט מענטשן, אָבער נישט די געצנדינער. דער דאָזיקער אויסדרוק קלינגט טאַקע ווי אַ גאַנצער היפּוך פֿון רבי עקיבֿאס אַפֿאָריזם, אויב מע טײַטשט אָפּ דאָס "עכּו״ם" אין שײַכות צו געוויסע רעליגיעס. אויב מע טײַטשט עס אָפּ ווי "נישט־ייִדן", ווערט דער חילוק, פֿאַרשטייט זיך, נאָך שאַרפֿער און סתּירותדיקער.
פֿונדעסטוועגן, זענען ביידע פּערזענלעכקייטן — רבי שמעון און רבי עקיבֿא — פֿאַרבונדן מיט ל״ג־בעומר און זענען נישט אַזוי ווײַט איינער פֿונעם צווייטן. מע מוז געדענקען, אַ רבי שמעון, ווי אַ מיסטיקער, האָט נישט תּמיד זיך באַנוצט בוכשטעבלעך מיט אַזעלכע טערמינען, ווי "אַ ייִד", "אַ גוי" און אַפֿילו "אַ מענטש". ווי עס דערקלערן אַ ריי מקובלים און קלאַסישע ייִדישע פֿילאָסאָפֿן, קאָן יעדער מאָראַלישער, גײַסטיקער מענטש ברוחניות דערגרייכן די זעלבע מדרגה ווי דער הייליקסטער ייִד און ווערט באַטראַכט ווי אַ ייִד אינעם גײַסטיקן זין. און פֿאַרקערט, אויב מע פֿירט זיך, חלילה, נישט מענטשלעך, וועט דער ייִדישער אָפּשטאַם נישט העלפֿן.
בקיצור, קאָן מען דערקלערן דעם חילוק צווישן רבי עקיבֿאס און רבי שמעונס דעה ווי אַ דיסקוסיע וועגן די גרענעצן פֿון הומאַניזם, וועלכע האָט גאָרנישט צו טאָן מיטן ביאָלאָגישן אָפּשטאַם אָדער אמונה. רבי עקיבֿא רופֿט ליב צו האָבן אַלע מענטשן; רבי שמעון גיט אָבער צו, אַז בלויז אַ מאָראַלישע פּענזענלעכקייט פֿאַרדינט דאָס רעכט צו הייסן אַ מענטש, אָבער אַזעלכע פּאַרשוינען ווי די רוימישע מערדער און פֿאַרשקלאַפֿער — וואָס ער פֿאַרדאַמט זיי טאַקע בפֿירוש שאַרף — זענען נישט קיין עכטע מענטשן. צו זײַן אַ מענטש מוז מען זיך פֿירן ווי אַ מענטש.
דער גרויסער מקובל רבי יהודה־לייב אַשלג דערקלערט, אַז די גרעסטע מעלה, לויט רבי שמעון בר יוחאיס קבלה־טראַדיציע, איז אַלטרויִזם, און דער גרעסטער חסרון איז עגאָיִזם. מע קאָן זאָגן, אַז דאָס איז דער וויכטיקסטער לימוד פֿון ל״ג־בעומר, ווי דער יום־טובֿ פֿון קבלה־אַנטפּלעקונג.
אַ גרויסער טייל פֿון דער הײַנטיקער פּרשה איז געווידמעט דעם ענין פֿון שמיטה. די תּורה זאָגט אָן די ייִדן אין ארץ-ישׂראל נישט צו באַאַרבעטן די ערד יעדע זיבן יאָר, און איבערצולאָזן די נאַטירלעכע גערעטעניש פֿונעם ספּעציעלן שמיטה־יאָר אויף הפֿקר פֿאַר אַלע מענטשן. רבינו בחיי און אַנדערע באַקאַנטע מפֿרשים דערקלערן, אַז די דאָזיקע מיצווה גיט אונדז צו פֿאַרשטיין, אַז די גאַנצע ערד געהערט, אין דער אמתן, צום אייבערשטן.
ווי מיר האָבן שוין אַ סך מאָל געשמועסט וועגן דעם, איז דער אייבערשטער דאָס אינערלעכע עצם פֿון אַלע זאַכן — די נשמה פֿון אַלע נשמות. ווען אַלע מענטשן וועלן זײַן באַחדות, העלפֿן און האָבן ליב איינער דעם צווייטן, און שטרעבן צו אַנטפּלעקן דאָס ג־טלעכע ליכט, וועט קומען די גאולה, וועלכע ווערט אָנגערופֿן אין געוויסע קבלה־ספֿרים אויך ווי אַ שמיטה — אינעם גלאָבאַלן זין פֿונעם וואָרט. די ערד וועט געהערן צום גײַסטיק־באַלויכטענעם מענטשלעכן קאָלעקטיוו, און מע וועט דערגרייכן אַ האַרמאָניע צווישן דער נאַטור און דער מענטשלעכער טעטיקייט.
די מיצווה פֿון שמיטה ווײַזט אָן, אַז מע טאָר נישט איגנאָרירן פּשוטע "טרוקענע" חשבונות. אויב מע פֿאַרנעמט זיך מיט עפּעס אַן עבֿודה סיסטעמאַטיש, ווי געהעריק, באַקומט מען צום סוף אַ שׂכר. ווען מע האָפֿט צו ברענגען די גאולה און מע שטרעבט כּסדר שוין צו פֿאַרבעסערן די וועלט — וועט מען זיך, סוף־כּל־סוף, דערוואַרטן דערצו. מע קאָן זאָגן, אַז דערפֿאַר איז ל״ג־בעומר אויך בלויז אַ קייטל אין ספֿירת־העומר, און טראָגט נישט קיין ספּעציעלן נאָמען. כּדי צו אַנטפּלעקן ג־טלעכקייט אין דער וועלט, מוז מען אויך מכבד זײַן יעדן פּשוטן מענטש, יעדן פּשוטן טאָג און יעדע פּשוטע עבֿודה.