מאָנטיק, דעם 13טן נאָוועמבער האָט מען אין דער ירושלימער "ייִדישער קולטור־געזעלשאַפֿט" פּרעזענטירט דאָס ערשט־דערשינענע זאַמלבוך פֿונעם פֿאַרשטאָרבענעם ייִדישן פּאָעט אַלכּסנדר בעלאָוסאָוו — "די ווינטערדיקע מנורה". די אונטערנעמונג האָט געעפֿנט דער פֿאָרזיצער פֿון דער "קולטור־געזעלשאַפֿט", מרדכי דוניץ און עס האָבן זיך באַטייליקט מיכאל בן־אַברהם, אַנקאַ שמיר, חיה ליפֿשיץ, אַבֿרהם פֿירסטענבערג, עלי ביידער און די אלמנה, שושנה בעלאָוסאָוו. אין דער קינסטלערישער פּראָגראַם האָט געזונגען רות לעווין און אַלעקס בעלאָוסאָוו האָט געשפּילט. צו דער געלעגנהייט דרוקן מיר דעם פֿאָרוואָרט פֿונעם בוך פֿון באָריס סאַנדלער, וואָס האָט די זאַמלונג צונויפֿגעשטעלט. דאָס בוך האָט אַרויסגעלאָזט די "ייִדישע קולטור־געזעלשאַפֿט".

---

זײַן בוך געקליבענע לידער האָט אַלכּסנדר בעלאָוסאָוו געוואָלט אָנרופֿן "אומעטיקע לידער". ער האָט עס שוין געהאַט צונויפֿגעשטעלט און יעדעס ליד איבערגעשריבן אַקוראַט מיט זײַן האַנט, אָן אַ פּגימהלע; עס איז געבליבן אָבער ליגן אויף זײַן שרײַבטיש. ווי עס טרעפֿט זיך נישט זעלטן מיט פּאָעטן, פֿאַלן זיי אומדערוואַרט אַוועק אין מיטן דעם לעבנס־וועג...

אַלכּסנדר בעלאָוסאָוו

זײַנע פֿרײַנד און ליטעראַטור־ליבהאָבער פֿון דער ייִדישער קולטור־געזעלשאַפֿט אין ירושלים, וווּ אַלכּסנדר פֿלעגט נישט איין מאָל אויפֿטרעטן און צום ערשטן מאָל לייענען זײַנע לידער, האָבן שוין אַלץ געטאָן אַליין, ווי עס פֿירט זיך אין אַ גוטער משפּחה, ווען עס געשעט אַן אומגליק.

שוין זײַנע ערשטע פּאָעטישע טריט האָט אַלכּסנדר געמאַכט אויף אַ פֿעלד, וווּ קיין גרינע שפּראָצונגען זײַנען נישט אויפֿגעגאַנגען. וואָס זשע האָט אים, דעם רוסישן בחור, געבראַכט אויף דעם דאָזיקן פֿעלד פֿון ייִדישער סאָוועטישער פּאָעזיע, פֿאַרדעקט מיט אַש? דעם ענטפֿער אויף דער פֿראַגע געפֿינען מיר אין זײַנע לידער. ס׳רובֿ פֿון זיי האָבן זיך אַ צי געטאָן צום הימל פֿון די שפּאַלטן צווישן די האַרטע, שטיינערדיקע פֿעלדזן פֿון דער סאָוועטישער ווירקלעכקייט.

אויפֿן באָדן פֿון דער ייִדישער פּאָעזיע, וואָס אירע זאַפֿטן און ריחות האָט אין זיך אײַנגעזאַפּט דער יונגער פּאָעט, האָט ער געפֿלאַנצט זײַנע אייגענע לידער. אפֿשר דערפֿאַר, באַגלײַך מיט די אָריגינעלע טענער און ריטמען פֿון בעלאָוסאָווס שורות, הערן זיך אין זיי בולט די מאָטיוון פֿון זײַנע באַליבטע לערער און פּען־פֿרײַנד: שמואל האַלקין, שיקע דריז, מאָטל גרוביאַן, משה טייף, יוסף קערלער...

אפֿשר דערפֿאַר, ווײַל ער, ווי אַ רוסישער אינטעליגענט, האָט געהאַלטן, אַז אמת און יושר האָבן נישט קיין נאַציאָנאַליטעט, — האָט ער זיך אַזוי שטאַרק און לײַבלעך איבערגענומען מיט די "אייביקע ייִדישע צרות". בעלאָוסאָוו האָט קיין מאָל קיין ספֿק נישט געהאַט, אַז ער איז אַ פּאָעט. אַ ייִדישער פּאָעט. "אויב איך האָב גענומען שרײַבן אויף ייִדיש, בין איך אַ ייִדישער דיכטער, אומאָפּהענגיק פֿון מײַן נאַציאָנאַלן אָפּשטאַם", — האָט ער געשריבן אין זײַן בריוו צום אַמעריקאַנער שרײַבער ירחמיאל בריקס, אין סאַמע אָנהייב 70ער יאָרן, ווען די צאָל פֿון זײַנע "געזאַמלטע לידער" האָט קוים געהאַלטן בײַ אַ פּאָר צענדליק; אָבער דער "ייִדישער אומעט" האָט שוין דעמאָלט פֿון זיי אַרויסגעקוקט.

זײַנע לידער, פֿול מיט ספֿקות, קלינגען אויף דער שאַרף פֿון אַ קלינגל, וואָס מיט איין באַוועגונג קאָן עס איבערשנײַדן דעם דינעם פֿאָדעם פֿון זײַן שאַפֿערישקייט. אַזוי איז תּמיד געווען אין רוסלאַנד, וווּ דער פּאָעט איז געווען אַ העלד אין די אויגן פֿונעם פֿאָלק און אַ קרבן אין די הענט פֿון דער מאַכט. קיין "חניפֿה" האָט אין זײַנע לידער נישט געקלונגען, און "לויט באַשטעלונגען קיינעם נישט געלויבט".

אַלכּסנדר האָט זיך גיך געעלטערט, מעגלעך, ווײַל ער האָט נישט געקאָנט מוחל זײַן דעם גורל, הלמאי יענער האָט אים אַזוי שפּעט געבראַכט אויף דער וועלט. בײַ קנאַפּע צוואַנציק שרײַט ער שוין אויס אין פֿאַרצווייפֿלונג: "ווער וועט דערזינגען מײַן ליד!/ כ׳קאָן ניט פֿאַרטרויען דאָס קיינעם." בײַ ווערן פֿינף און צוואַנציק באַדויערט ער: "כ׳טרינק דעם ווײַן אַזוי געהיט,/ ווי געהיט מע שרײַבט אַ ליד,/ און איך שפּאַן איבערן לעבן,/ גאָרניט ציילנדיק די טריט." בײַ זײַן ווערן אַ בן־חמישים קומט ער צו אַן אויספֿיר: "איך שרעק זיך ניט פֿאַר יענער וועלט —/ כ׳האָב מורא אויף דער וועלט צו בלײַבן..." קנאַפּע פֿיר חדשים פֿאַר זײַן טויט האָט אַלכּסנדר געשריבן: "אָנגעלייענט זיך מיט ביכער,/ אָנגעלערנט זיך פֿון ספֿרים —/ נו איז וואָס? ביסט סײַ ווי זיכער,/ אַז דו בלײַבסט, ווי פֿריִער אָרעם." און ווי אַן אורטייל, אָדער אַ נבֿואה צוגעגעבן: "און בײַ דעם, וואָס זיצט דאָרט אויבן,/ איז דײַן תּכלית לאַנג שוין פֿאַרטיק./ לייג זיך צו. פֿאַרמאַך די אויגן./ מאַך אַ שטאַרב — באַשיידן, אַרטיק."

אויב בײַם אָנהייב פֿון זײַן פּאָעטישן וועג איז ער זיכער אין דעם, אַז "אַלע ווערטער זײַנען עכטעִ", ווערט מיט יאָרן דער דאָזיקער וועג אַלץ שמעלער און פֿאַרדרייטער, ווי אַ סטעזשקע אין אַ געדיכטן וואַלד. דאָס קומט אַרויס נישט בלויז פֿון די לידער אַליין, נאָר אַפֿילו פֿון דעם, ווי זעלטענער און זעלטענער "ציט זיך זײַן האַנט צו דער פּען, און די פּען צום בייגעלע פּאַפּיר".

לשון־קודש, תּנ״ך, ספֿרים — די מקורים פֿון ייִדישער חכמה — האָבן פֿאַרבונדן אים מיט גאָט און אין־סוף. די ייִדישע שפּראַך און ייִדישע פּאָעזיע — די קוואַלן פֿון דער פֿאָלקס־נשמה — האָבן אים געבראַכט צו מענטשן און צו דער נאַטור. אַזוי האָבן זיי זיך שוין צונויפֿגעפֿלאָכטן די צוויי יסודות פֿון זײַן פּאָעטישן קיום; און ווי איינער פֿון די "חסידי אומות העולם", האָט ער אומאייגננוציק געדינט מיט זײַן פּאָעטישער לירע דעם ייִדישן פֿאָלק; און ווי דער עוואַנגעלישער באַצויבערטער נע־ונדניק, איז ער אַוועק אין דער וועלט אַרײַן צו זוכן דעם אמת און יושר, אָבער צוריק צו זײַן היימישער שוועל זיך שוין מער נישט אומגעקערט.

מײַן סליעד אין יענעם לאַנד

פֿאַרשאָטן איז מיט שנייען,

מײַן סליעד אין נײַעם לאַנד —

ניט קענטיק אויפֿן שטיין.

די זומערדיקע מנורה

אַלכּסנדר בעלאָוסאָוו האָט נישט געוואָלט זײַן קיין "גר", און קיין "פֿענאָמען" אין דער ייִדישער פּאָעזיע, נאָר ווײַל ער איז אַ רוס און שרײַבט ייִדישע לידער. ער האָט געקאָנט שעפּטשען, ווי אַ תּפֿילה, די ליבע־ווערטער צו זײַן קאַלט פֿאָטערלאַנד, און זוכן אינעם ייִדן־לאַנד "אַ פּיצל אָרט אויף צו פֿאַרטרויען די נשמה / דעם קרובֿישן, דעם לײַבלעכן חמסין". ער האָט ליב געהאַט די ביימער — דעם זומערדיקן קליאָן און די ווינטערדיקע בעריאָזקעס — מחמת אויף ביימער קאָן מען זיך מער פֿאַרלאָזן ווי אויף מענטשן; זיי, די ביימער, לאָזן טיפֿע וואָרצלען. און אויף אַ "באַפֿליגלטן לאַמטערן" זיך אַרויפֿטראָגן העט־העט אַרויף, צו דער צאַפּלדיקער שײַן פֿון דער ייִדישער מנורה, וואָס איז געבליבן הענגען איבער די פֿאַרשנייטע קרוינען פֿון וועלדער, ממשותדיקע ווי די רוסישע ערד.

אַ נס. ניסים, ווי באַקאַנט, טרעפֿן זיך געשווינד־גיך און ווערן גיך פֿאַרשוווּנדן, איבערלאָזנדיק נאָך זיך אַ לאַנגע, נאָגנדיקע בענקשאַפֿט.