פֿונעם אייביקן קוואַל
פֿון מ. אַלקין
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

ווי עס שטייט אין די תּפֿילות פֿון ימים-נוראים, ווערט דער אייבערשטער "באַקרוינט" ראָש-השנה און יום-כּיפּור דורך די ייִדן; די חסידישע ספֿרים דערקלערן, אַז דווקא צוליב אונדזער עבֿודה, כּבֿיכול, ווערט דער באַשעפֿער דער מלך איבער דער גאַנצער וועלט. ווי אַזוי קענען תּפֿילות פֿון בשׂר-ודם, אָבער, "באַקרוינען" ג-ט אַליין?

יעדע זאַך אין דער וועלט פֿירט זיך לויט דער ג-טלעכער השגחה-פּרטית; ווי דער בעל-שם-טובֿ האָט געזאָגט, איז אַפֿילו דער אופֿן, ווי אַּזוי אַ בלעטל פֿאַלט אַראָפּ פֿון אַ בוים, קיינמאָל נישט צופֿעליק, און ס׳איז פֿאַרבונדן מיטן גאַנצן סדר פֿון מעשׂה-בראשית. די גאַנצע נאַטור איז פֿול מיט ג-טלעכקייט. פֿונדעסטוועגן, אויב אַ מענטש שטרעבן עס נישט צו דערפֿילן, הייבט ער אָן צו פֿילן, אַז דער גאַנצער אוניווערס פֿירט זיך, חס-ושלום, בלויז אויף אַ "מעכאַנישן" שטייגער, ווײַל אַ מאַטעריאַליסטיש-געשטימטער מוח איז נישט מסוגל צו באַנעמען דעם ענין פֿון השגחה-פּרטית. כּדי צו דערשפּירן די ג-טלעכע לעבעדיקייט אינעם אוניווערס, מוז מען זיך קודם באַפֿרײַען פֿונעם מאַטעריאַליסטישן באַנעם און אָננעמען דאָס "מלכות-שמים". דאָס הייסט, אַז דווקא דורך דער מענטשלעכער עבֿודה ווערט דער אייבערשטער "באַקרוינט", באַנומען דורך זײַנע באַשעפֿענישן ווי אַ "מלך".

במשך פֿון די ימים-נוראים בלײַבט דער באַנעם פֿון "מלכות-שמים" טיף פֿאַרבאָרגן אינעווייניק, אינעם אינערלעכן ציטער פֿון דער נשמה; סוכּות-צײַט ווערט ער, אָבער, מער אַנטפּלעקט. אַלץ, וואָס מע טוט אין דער סוכּה — עסן, טרינקען, שלאָפֿן אָדער סתּם פֿאַרברענגען — ווערט פֿאַררעכנט פֿאַר אַ טייל פֿון דער מיצווה; די געוויינטלעכע נאַטור-מאַטעריאַלן, פֿון וועלכע מע בויט אויס די סוכּה, ווערן פֿאַרוואַנדלט אין אַ ג-טלעכער זאַך, וואָס רינגלט דעם מענטש אַרום פֿון אַלע זײַטן. די דערפֿאַרונג פֿון זיצן אין סוכּה, פֿון "אַרײַנגעטוקט זײַן" אינגאַנצן אין הייליקייט, דערמעגלעכט צו דערשפּירן באַזונדערס שטאַרק דאָס ג-טלעכע חיות אין דער גאָרער וועלט.

על-פּי-הלכה, מוז די סוכּה זײַן אַ "דירת-עראי" — אַ צײַטווײַליקע וווינונג. דער סכך טאָר נישט זײַן נידעריקער פֿון צען טפֿחים (בערך אַ מעטער), ווײַל אַזאַ נידעריקע קאָנסטרוקציע ווערט נישט פֿאַררעכענט פֿאַר אַ נאָרמאַלער וווינונג, און אויך נישט העכער פֿון 20 אַמות (אַרום 10 מעטער), ווײַל אַזאַ גרויסע הייך טויג בלויז פֿאַר שטענדיקע, נישט צײַטווײַליקע, געבײַדעס. דאָס געפֿיל פֿון "זײַן אַרומגערינגלט פֿון די זײַטן" מיטן ג-טלעכן ליכט, איז מסוגל אַרײַנצוברענגען אין דער ייִדישער נשמה אַ געפֿיל פֿון אמונה, אַ דערהויבן אינטויִטיוו געפֿיל, וואָס בלײַבט העכער פֿונעם ראַציאָנעלן פֿאַרשטאַנד.

די הייך פֿונעם סכך סימבאָליזירט די גרענעצן פֿון דער גײַסטיקער אינטויִציע. ס׳זענען פֿאַראַן מענטשן, אַזוי פֿאַרגרעבט און גשמיותדיק, אַז אַפֿילו ווען זיי פּרוּוון פֿאָרצושטעלן די גײַסטיקע ענינים, בלײַבן זייערע השׂגות "נידעריקער פֿון צען טפֿחים", פֿאַרטאָן אין גשמיות; דערפֿאַר איז אַ צו-נידעריקע סוכּה, וואָס סימבאָליזירט אַזאַ פֿאַלש "פּסעוודאָ-גײַסטיק" געפֿיל, נישט כּשר.

ס׳איז תּמיד כּדאַי צו שטרעבן צו דערגרייכן הויכע גײַסטיקע השׂגות און מדרגות. ווי די חסידישע צדיקים האָבן דערקלערט, לעבן מיר הײַנט אין אַ וועלט, וואָס דערמאָנט אַ חלום. הגם די חלומות זענען, געוויינטלעך, אומקלאָר און פֿאַרפּלאָנטערט, האָבן זיי אויך אַ מעלה: אין אַ חלום קען מען מיטאַמאָל איבערפֿליִען אַלע שטרויכלונגען. די הײַנטיקע פֿאַרפּלאָנטערטע "חלום-וועלט" האָט אויך אַ גרויסע מעלה: אַפֿילו די סאַמע פּשוטע מענטשן זענען מסוגל אויף זייער הויכע גײַסטיקע השׂגות — אַבי מע זאָל האָבן אַ פֿאַרלאַנג "אַרויסצופֿליִען" פֿון גשמיות. פֿונדעסטוועגן, דאַרף מען געדענקען, אַז עס זענען פֿאַראַן אַזעלכע הויכע ענינים, וואָס איז סכּנותדיק זיי "אָנצורירן", כּל-זמן מע האָט נאָך נישט דערגרייכט די נייטיקע מער פּשוטע מדרגות. דערפֿאַר איז אַ סוכּה, וואָס איז העכער פֿון 20 אַמות, אויך פּסול. הגם מע מוז טאַקע שטרעבן צו באַנעמען הויכע ענינים — אַפֿילו אַזעלכע, וואָס זענען עטלעכע מאָל העכער ווי דער "קאָפּ", ווי דער געוויינטעלעכער מענטשלעכער שׂכל — קענען "צו-הויכע" מחבֿשות ווערן פּונקט אַזוי פּסול, ווי די פֿאַרגרעבטע השׂגה פֿון "נידעריקער ווי צען טפֿחים".

די גײַסטיקע עבֿודה טאָר אָבער נישט בלײַבן אויפֿן אָרט; מע מוז תּמיד שטרעבן צו דערגרייכן נײַע גײַסטיקע דערפֿאַרונגען. דערפֿאַר דאַרף די סוכּה זײַן דווקא אַ "דירת-עראי", אַ צײַטווײַליקע וווינונג, וואָס מע מוז באַנײַען יעדעס יאָר. פֿונדעסוועגן, טאָר אַפֿילו דער גרעסטער חכם נישט זאָגן, אַז ער האָט פֿאַרשטאַנען עפּעס אַן ענין אינגאַנצן. דעריבער, מוז דער סכך זײַן מיט לעכער, ווי אַ סימבאָל פֿון דער שטענדיקער "פֿליסיקייט" און "לעכערדיקייט" פֿון דער מענטשלעכער השׂגה.