אין אונדזער פּרשה דערציילט די תּורה וועגן דעם ׳חטא העגל׳ — די זינד פֿון מאַכן און בוקן זיך צו אַ גאָלדענער קאַלב — וואָס אין דעם זײַנען די ייִדן געשטרויכלט געוואָרן נאָך דעם ווי זיי האָבן מקבל געווען די תּורה אויפֿן הר סיני. און אין דער זעלבער פּרשה דערשײַנט אויך דער דרך ווי צו מתקן זײַן דעם חטא — דער אָנזאָג, אַז ייִדן זאָלן געבן אַ ׳מחצית השקל׳ פֿאַר השי״ת.

ס׳איז באַוווּסט, אַז עס איז דאָ אַ גרויסע ענלעכקייט צווישן דעם ׳חטא העגל׳ און דעם ׳חטא עץ־הדעת׳; און מ׳זעט עס אויך פֿון דער ענלעכקייט צווישן די שלעכטע ווירקונגען פֿון ביידע חטאים. ווען די וועלט איז באַשאַפֿן געוואָרן האָט זיך די שכינה געפֿונען דאָ אונטן אין דער וועלט; דאָס ג־טלעכע ליכט איז נישט געווען פֿאַרדעקט און באַהאַלטן, ווי דאָס איז אין אונדזערע הײַנטיקע פֿינצטערע טעג. דעמאָלט האָט ג־טלעכקייט געלויכטן אָפֿן אין וועלט. ווען ס׳איז געשען דער ׳חטא עץ־הדעת׳ (ווען אָדם און חוה האָבן געגעסן פֿונעם ׳עץ־הדעת׳, וואָס דער אויבערשטער האָט עס פֿאַרבאָטן), איז אַרײַן אַ "זוהמא", אַן אומרייניקייט אין דער וועלט און דאָס האָט גורם געווען אַז די שכינה זאָל זיך אַרויסהייבן פֿון דער גשמיותדיקער וועלט. אַ צײַט נאָך דעם, ווען ס׳איז פֿאָרגעקומען די גרויסע און העכסט־וווּנדערלעכע ג־טלעכע אַנטפּלעקונג בײַ ׳מתּן־תּורה׳, איז באַזײַטיקט געוואָרן די ׳זוהמא׳ פֿון דער וועלט און די שכינה האָט כּבֿיכול ׳צוריק׳ אָנגעהויבן ׳רוען׳ אין דער וועלט. אָבער נאָר פֿאַר אַ קורצער צײַט — דער ׳חטא העגל׳, וואָס איז פֿאָרגעקומען באַלד נאָכדעם, האָט אין אַ געוויסער מאָס ׳צוריקגעדרייט׳ די ׳ראָד׳ און ווידער אַרײַנגעבראַכט די ׳זוהמא׳ אין דער וועלט.

אַזוי האַרב איז געווען דער ׳חטא העגל׳, אַז דאָס האָט ׳פּוגם׳ געווען, באַשעדיקט סײַ דאָס ייִדישע פֿאָלק און סײַ די גאַנצע וועלט; און דאָס אויף אַזוי ווײַט, אַז אויך הײַנט, איבער דרײַ טויזנט יאָר נאָך דעם חטא, האָט נאָך אַלץ די וועלט זיך נישט אָפּגערייניקט פֿון איר זינדיקער אומריינקייט; און נאָר ווען משיח וועט קומען וועט זי אויסגערייניקט ווערן אין דער פֿולער מאָס.

אָבער בכדי צו רייניקן זיך און די וועלט פֿון דעם זינד־פֿלעק, האָט דער אויבערשטער געגעבן די ייִדן דעם דרך ווי צו מתקן זײַן דעם ׳חטא העגל׳, און דאָס איז דורך געבן אַ ׳מחצית השקל׳ פֿאַר דעם אויבערשטן, וואָס דאָס וועט זײַן "כּופֿר נפֿשו" — דער נפֿש־אויסלייז פֿון אַ ייִדן. דערציילן די חז״ל (ירושלמי שקלים ו, א), אַז ווען משה רבינו האָט דאָס געהערט, האָט ער זיך געוווּנדערט: ווי איז עס שייך אַז אַ מענטש זאָל קענען געבן אויסלייז פֿאַרן נפֿש — און נאָך דורך געבן אַזאַ קליין־ווערטיקן סכום? (ס׳הייסט: וויסנדיק די האַרבקייט פֿון דער שעדלעכער ווירקונג אויפֿן נפֿש פֿונעם ׳חטא העגל׳, האָט זיך משה רבינו געוווּנדערט, ווי אַזוי קען דער ׳מחצית השקל׳ זײַן אַן אויסלייז און אַ כּפּרה אויף דעם).

ווי אַן ענטפֿער אויפֿן וווּנדערן זיך פֿון משה רבינו, האָט דער אויבערשטער כּבֿיכול "אַרויסגעצויגן פֿון אונטער זײַן ׳כּסא הכּבֿוד׳ ווי אַ מין ׳מטבע׳ פֿון פֿײַער און האָט עס געוויזן צו משה רבינו און האָט אים געזאָגט... אָט אַזוי ווי דאָס, זאָלן זיי געבן".

אָבער לכאורה איז נישט פֿאַרשטאַנדיק, מיט וואָס האָט דאָ דער אויבערשטער פֿאַרענטפֿערט דאָס וווּנדערן זיך פֿון משה רבינו? און אויך — וואָס איז דער געדאַנק פֿון אַ "פֿײַערדיקער מטבע"?

נאָך עפּעס דאַרף מען פֿאַרשטיין: וואָס איז דער תּוכן, דער אינהאַלט, וואָס ליגט אין דעם וואָס דער אויבערשטער האָט אָנגעזאָגט צו געבן דווקא "מחצית", אַ האַלבן (שקל)? עס איז דאָך גוט באַוווּסט, אַז אין יעדן ענין, אין יעדער זאַך, וואָס איז פֿאַרבונדן מיט קדושה, באַמיט מען זיך אַז עס זאָל זײַן אַ פֿולע, אַ גאַנצע זאַך — און אַזוי געפֿינען מיר בײַ אַ סך מצוות די אונטערשטרײַכונג פֿון שלימות, פֿון פֿולקומקייט און גאַנצקייט פֿון די זאַכן מיט וועלכע מ׳איז מקיים די מצוות — טאָ פֿאַר וואָס זעען מיר דאָ, פֿאַרקערט, אַ באַטאָנונג פֿון האַלבקייט — "מחצית השקל"?

גיט חסידות צו פֿאַרשטיין, אַז אָט די צוויי פּרטים — די פֿײַערדיקע מטבע און איר האַלבקייט — לערנען אונדז אין וואָס עס באַשטייט דער פּנימיותדיקער תּוכן פֿון דער מצוה פֿון ׳מחצית השקל׳; און דערמיט ווערט אויך אויפֿגעקלערט ווי אַזוי האָט דער ׳מחצית השקל׳ דעם כּוח צו מתקן זײַן דעם ׳חטא העגל׳.

דער געדאַנק פֿונעם ׳מחצית השקל׳, וואָס דאַרף דורכדרינגען דעם באַוווּסטזײַן פֿון אַ ייִדן, איז טאַקע די האַלביקייט פֿון דער מטבע, דהײַנו: אַז אַ ייִד פֿאַר זיך אַליין איז בלויז אַ האַלבע זאַך, און אַז די צווייטע העלפֿט, וואָס דערגאַנצט אים צו זײַן אַ פֿולקום וועזן, איז דער אויבערשטער. אין פּשוטע, קלאָרע ווערטער הייסט עס, אַז נאָר ווען דער מענטש איז פֿאַרבונדן מיט השם יתברך, קען ער באַטראַכט ווערן ווי אַ מציאות; אָן דעם איז ער, למשל, ווי אַ האַלבע כּלי, וואָס דאָס מיינט פאַקטיש — אַז ער איז גאָרנישט, ווערטלאָז און נוצלאָז. געבנדיק דעם ׳מחצית השקל׳ דאַרף בײַ אַ ייִדן אײַנגעקאַרבט ווערן אין געדאַנק, אַז ער מוז זײַן שטענדיק פֿאַרבונדן מיט דעם אויבערשטן.

ס׳איז אָבער נאָך אַלץ נישט גענוג; עס דאַרף דערבײַ אויך זײַן די "מטבע של אש" — אָט דער באַוווּסטזײַן פֿון ׳מחצית השקל׳ דאַרף זײַן אַרומגענומען און דורכגענומען מיט פֿײַערדיקע געפֿילן, מיט אַ פֿלאַמיקער ליבשאַפֿט צו דעם אויבערשטן. בײַ יעדן ייִד איז פֿאַראַן אין דער נשמה־טיפֿעניש, אין דעם עצם־הנפֿש, אַ ברענענדיקער פֿונק פֿון אַהבֿה צו דעם אויבערשטן, וואָס קען זיך קיין מאָל נישט איבעררײַסן אינגאַנצן. און ווי באַלד אַזוי, מאָנט זיך פֿון אים ער זאָל בײַ זיך וועקן און דערוועקן אָט די באַהאַלטענע אַהבֿה צו השם יתברך.

אַזוי אַרום זעען מיר, אַז אין דעם אינערלעכן באַטײַט פֿון ׳מחצית השקל׳ דריקט זיך אויס, ערשטנס — די דערקענטעניש און באַוווּסטזײַן, אַז אָן דעם פֿאַרבונד מיט דעם אויבערשטן איז דער ייִד אַ האַלבע זאַך; און צווייטנס, אַ גרויסער שריט ווײַטער: אַ ייִד דאַרף בײַ זיך דערוועקן דעם אומפֿאַרלעשלעכן פֿונק פֿון אַהבֿה צום פֿאָטער אין הימל.

און דערמיט ווערט גוט פֿאַרשטענדלעך ווי אַזוי איז דער ׳מחצית השקל׳ אַ כּפּרה און תּיקון צום ׳חטא העגל׳. דער אומגליק פֿון אַ חטא, און אַוודאי פֿונעם ׳חטא העגל׳, איז דאָס וואָס אַ ייִד ווערט דורך דעם דערווײַטערט און אָפּגעריסן פֿון דעם אויבערשטן — דערפֿאַר איז דער ׳מחצית השקל׳ אַ כּפּרה אויף דעם, ווײַל אין דעם, ווי געזאָגט, קומט צום אויסדרוק די שטאַרקע פֿאַרבינדונג און באַהעפֿטונג מיט דעם אויבערשטן.