» יוסף רומשינסקי
April 20, 2012
פֿאָרווערטס - 115
פֿון יוסף רומשינסקי

יוסף רומשינסקי מיט די זינגערס פֿונעם "פֿאַראייניקטן ייִדישן כאָר", ניו־יאָרק, 1930

יוסף רומשינסקי און זײַן ראָמאַן "דער דריטער דור"

אינעם "פֿאָרווערטס"־אַרכיוו האָבן מיר געפֿונען דעם כּתבֿ־יד פֿונעם ראָמאַן "דער דריטער דור" פֿונעם קאָמפּאָזיטאָר יוסף רומשינסקי. ער איז געבוירן געוואָרן אין ווילנע אין 1881, און איז אין דער יונגט געוואָרן אַ "נאָטן־פֿרעסער" — דאָס הייסט, געהאַט די פֿעיִקייט און געווען פֿליסיק אין לייענען מוזיק־נאָטן. בײַ זײַנע קנאַפּע 20 יאָר, האָט ער שוין דיריגירט מיט כאָרן, שטודירט קלאַסישע מוזיק און אָנגעהויבן שאַפֿן זײַנע אייגענע ווערק. צוליב דעם פּריזיוו (מיליטער־דינסט) איז ער אַוועקגעפֿאָרן קיין לאָנדאָן אין 1903, און אָנגעקומען קיין אַמעריקע אין 1904. דאָ, ווערט ער אין גיכן איינער פֿון די וויכטיקסטע קאָמפּאָזיטאָרן אין דער געשיכטע פֿונעם אַמעריקאַנער ייִדישן טעאַטער. ער האָט אויך געשאַפֿן ליטורגישע ווערק, און בכלל געוואָרן אַן אָנפֿירנדיקער כּוח אינעם אַמעריקאַנער ייִדישן טעאַטער. ער איז געשטאָרבן אין 1956.
יוסף רומשינסקי האָט געדרוקט אַרטיקלען וועגן זײַן לעבן און וועגן ייִדישן טעאַטער אינעם "פֿאָרווערטס" און דערנאָך אין דער צײַטונג "דער טאָג". עס זעט אויס, אַז דער ראָמאַן איז קיין מאָל נישט אָפּגעדרוקט געוואָרן. אינעם קאַפּיטל, וואָס מיר ברענגען הײַנט פֿאַרן לייענער — "דער האָלד־אַפּ" — וועט מען באַלד זען, אַז רומשינסקי, דער גרויסער טעאַטראַל, האָט געשריבן זײַן פּראָזע ווי זי וואָלט געווען פֿאַרן טעאַטער. זײַן סטיל איז זייער סכעמאַטיש, געבויט אויף שמועסן צווישן די כאַראַקטערן און אויף טוּונגען. קיין סך באַשרײַבונגען פֿון די מענטשן, פֿון די ערטער, פֿון אינערלעכע געדאַנקען וועט איר דאָ נישט געפֿינען. הײַנט וואָלט מען אָנגערופֿן אַזאַ סטיל "שונד", ווײַל עס הייבט אַרויס דעם מעלאָדראַמאַטישן און סענסאַציאָנעלן מאָמענט.