די סימבאָליק וואָס מע געפֿינט אין די ראָש־השנהדיקע מינהגים, איז גוט באַקאַנט — למשל, מע עסט דעם קאָפּ פֿון אַ פֿיש, ווײַל ראָש איז טײַטש קאָפּ, אָדער מע עסט מערן־צימעס, מע זאָל, מיט מזל, זיך מערן אינעם נײַעם יאָר. דעם זיסן עפּל אײַנגעטונקען אין האָניק עסט מען, מע זאָל האָבן אַ זיס יאָר. אַנדערע דערמאָנען, אַז עזרא הסופֿר האָט שוין אונדז געהייסן ראָש־השנה עסן זיסע מאכלים — "אכלו משמנים ושתו ממתקים".

לויטן "ספֿר מינהגי ישרון" איז דער מינהג צו עסן דעם קאָפּ פֿון אַ שאָף, מע זאָל ווערן געגליכן צו אַ קאָפּ און נישט צו קיין עק, און ווײַל דאָס וואָלט געווען אַ "פֿאַנטאַסטישער טאַט" און "פֿיל פֿאַנטאַסטישע טאַטן האָט גאָט געהייסן טאָן צו די הייליקע נבֿיאים".

וועגן אַנדערע יום־טובֿדיקע מאכלים קען מען אויך לייענען אינטערעסאַנטע אויסטײַטשונגען. פֿאַר וואָס עסט מען אַ קײַלעכדיקע חלה ראָש־השנה? קודם, צו ווײַזן די אייניקייט פֿונעם רבונו־של־עולם, אָבער אויך אָנצוּווײַזן אויף אונדזער רונדער ערד, איבער וועלכער גאָט איז דער מלך, און אַזוי ווי אַזוי פֿיל תּפֿילות ענדיקן זיך מיט "מלך", מאַכט מען אויך די פֿאַרבינדונג מיטן ברויט וואָס מיר עסן.

אין "טעמי מינהגים" לייענט מען, אַז דאָס עסן אַרבוז ("האַרביז") איז אויך געווען אַ מינהג ראָש־השנה. לויטן מחבר איז דאָס אַזוי, ווײַל דער אַרבוז נעמט זײַן כּוח פֿון דער לבֿנה, און די לבֿנה מאַכט באַוועגן די וואַסערן, און די וואַסערן וועקן אויף דעם חסד אין דער וועלט. מע קען אויך צוגעבן אַ טעם פֿון דער נאַטור, אַז די אַרבוזן ווערן ערשט צײַטיק אין דער זעלבער צײַט ווי ראָש־השנה, סוף סעפּטעמבער, אָנהייב אָקטאָבער. צווישן די מאכלים, וואָס מע עסט בפֿירוש נישט ראָש־השנה זענען ניס, ווײַל על־פּי גמטריא, באַטרעפֿט "אגוז" (ניס) "חט"[חטא].

אויך בײַ די ספֿרדישע ייִדן טונקט מען עפּל אַרײַן אין האָניק, און מע עסט אויך אַנדערע מאכלים. בײַ די ספֿרדים עסט מען פּאָרע־ציבעלעס (כּרתי), ווײַל, דאָס שאַפֿט אַ ווערטערשפּיל מיטן טײַטש "צו שנײַדן" (אָפּשנײַדן — שיכּרתו — די שׂונאים). בײַ די מאַראָקאַנער ייִדן טונקט מען אײַן די חלה אין צוקער, און מע עסט קוסקוס און זיסע עסנס, אָן זאַלץ. די ייִדן וואָס שטאַמען פֿון שפּאַניע, עסן סײַ דעם קאָפּ פֿון אַ שאָף, סײַ דעם קאָפּ פֿון אַ פֿיש. בײַ זיי איז געבראָטענער פּאַטלעזשאַן מיט געמאָלענעם פֿלייש אַ מאַכל אויף יום־טובֿ.

דער מינהג פֿון תּשליך איז אַן אינטערעסאַנטער פֿאָלקלאָריסטישער פֿענאָמען. נישט אַלע רבנים האָבן געהאַלטן פֿון דעם מינהג, און געזאָגט, אַז מע דאַרף אים מבֿטל זײַן. איין טעם פֿון תּשליך, איז גענומען פֿון מדרש. ווען אַבֿרהם אָבֿינו איז געגאַנגען ברענגען זײַן זון יצחק צו דער עקדה, האָט דער שׂטן אים אַרײַנגעפֿירט אין אַ וואַסער ביז צום האַלדז, האָט אַבֿרהם אָבֿינו געבעטן בײַ גאָט און זיך געראַטעוועט. "טעמי מינהגים" ברענגט אויך, אַז דער מענטש איז געגליכן צו אַ פֿיש, וואָס דער טויט קען אים כאַפּן אין אַ נעץ, און נאָר דורך תּשובֿה קען מען אויסמײַדן דעם טויט. די טעמים זענען שוין הונדערטער יאָרן אַלט.

די ערשטע דערמאָנונג פֿון תּשליך געפֿינט מען אינעם 14טן יאָרהונדערט אין דײַטשלאַנד. בײַ די ספֿרדים, אין דער אַלטער היים, איז מען זעלטן געגאַנגען אויף תּשליך. ערשט אין אַמעריקע האָט זיך דער מינהג בײַ זיי פֿאַרשפּרייט. בײַם אָנהייב פֿונעם מינהג האָט מען געוואָרפֿן קרישקעס צו די פֿיש ווי אַ סימבאָל פֿון אַונדזערע זינד. אין 16טן יאָרהונדערט האָט אַ קריסטלעכער שרײַבער געהערט ווי די ייִדן זאָגן צו די פֿיש בשעת תּשליך — "נאַט אײַך אונדזערע עבֿירות". מײַן טאַטע פֿון סערעט, בוקעווינע, האָט מיר אויך דערציילט, אַז קינדער האָבן געזאָגט "פֿישעלעך, פֿישעלעך, נאַט אײַך די עבירהלעך, גיט אונדז צוריק מיצווהלעך". די פֿיש זענען תּמיד געווען אַ וויכטיקער טייל פֿונעם מינהג; איין טעם האָט געזאָגט, אַז פּונקט ווי פֿיש ווערן נישט באַווירקט פֿון אַן עין־הרע און מערן זיך, אַזוי זאָלן אויך די ייִדן ווערן באַהיט פֿון אַ בייז־אויג און זיך מערן.

עס זענען געווען רבנים וואָס האָבן ספּעציעל קריטיקירט דאָס וואַרפֿן ברויט צו די פֿיש. מע טאָר בפֿירוש נישט האָדעווען חיות שבת און יום־טובֿ. עס זעט אויס, אַז מיט דער צײַט האָט מען אַוועקגעקוקט אין שײַכות מיט דער הלכה. פֿון דעם אויסטרייסלען די זינד פֿון די קעשענעס האָבן די רבנים שוין יאָ געהאַלטן, און מע האָט געפֿונען עלטערע מקורים פֿאַר דעם געדאַנק. על־פּי־קבלה, וואָלט דאָס שוין געהייסן אָפּטרייסלען די קליפּות פֿון זיך. אַנדערע הייבן אַרויס, אַז בײַ תּשליך דערמאָנט מען זיך אין דעם וואַסער פֿון בראשית, דעם אָנהייב פֿון דער וועלט און דעם רבונו־של־עולמס אַלמעכטיקייט.

רבנים האָבן אויך נישט געהאַלטן פֿונעם געדאַנק, אַז דער פּשוטער ייִד מיינט, אַז מיטן אָפּטרייסלען די קליידער איז ער פּטור געוואָרן פֿון די זינד. אָבער דאָס פֿאָלק, נישט געקוקט אויף דער קריטיק, האָט שטאַרק געהאַלטן פֿונעם מינהג, און מיט דער צײַט, האָט מען שוין נישט געהערט קיין קלאַנגען קעגן תּשליך. לאָמיר נישט פֿאַרגעסן דעם סאָציאַלן אַספּעקט פֿון דעם זעלטענעם מינהג: ווען נאָך גייט די משפּחה און קהילה אין איינעם שפּאַצירן און פֿאַרברענגט צוזאַמען אין אַן אָרט וואָס איז נישט קיין שיל?

פֿאָלקלאָריסטן קוקן אויף דעם מינהג פֿון תּשליך און זעען אין דעם די אַלטע פּרימיטיווע טראַדיציע פֿון צופֿרידנשטעלן דעם שׂטן אָדער בייזע רוחות מיט עסן. מע קען עטלעכע ייִדישע מינהגים אויסטײַטשן אַזוי, ווי אויסגיסן אַ ביסל ווײַן בײַם אויסרעכענען די צען מכּות בעת דעם הגדה לייענען.

פֿון די נײַערע "מינהגים" פֿון ראָש־השנה קען מען אַרײַננעמען דאָס שיקן שנה־טובֿה־קאַרטלעך צו משפּחה און גוטע־פֿרײַנד. דאָס איז געוואָרן אַ פֿאַרשפּרייטער מינהג בײַם סוף פֿונעם 19טן יאָרהונדערט אין מיזרח־אייראָפּע. מיט דער נײַער דרוק־טעכנאָלאָגיע איז דאָס געוואָרן אַ גאַנצע אינדוסטריע. אַמאָל האָט מען געדרוקט אַ גראַם אויף ייִדיש. למשל, צום בילד פֿון פֿיר קינדער וואָס בלאָזן אויף שופֿרות לייענט מען:

עס גייען די קינדער
אַזוי ווי קאַפּראַלן
אַ קינדער־קאַפּעליע
טוט זיך רוישן און שאַלן,
עס טראָגן זיך ווינטשן
באַגריסונגען פֿאַלן,
אויף ברכות צום נײַעם יאָר
עי, ווער איז אַ בעלן?

און צו אַ שנה־טובֿה־קאַרטל, וואָס ווײַזט ווי דער פֿאַרערער פֿליט פֿון אויבן אין אַן עראָפּלאַן לייענט מען דעם ווײַטערדיקן גראַם:

און וועקט דאָס נײַע יאָר דײַן גליק,
זײַ קלוג דערבײַ און איידל
לאַך אויס דאָס געלט, לאַך אויס נדן,
דעם ׳קרן׳ זע — דאָס מיידל.

מיט די ווערטער איז מען אפֿשר צו ווײַט פֿאַרפֿאָרן פֿון טראַדיציאָנעלע נײַ־יאָר וווּנטשן, אָבער דער סענטימענט איז געבליבן, בעצם, דער זעלבער: אַ גוט, געזונט יאָר, אַ יאָר פֿון כּל־טובֿ!