איידער איך גיי צו צו די חתונות, וועל איך אָנהייבן מיט מײַן אייגענער. וועגן מײַן חתונה־קלייד האָב איך שוין געשריבן, נאָר נישט וועגן דער חתונה גופֿא. ערשטנס, איז דאָס געווען איינע פֿון די ייִדישלעכסטע חתונות, כאָטש איך בין נישט געווען אין גאַנצן בײַם זינען. צווישן די געסט איז געווען די סמעטענע פֿון דער ניו־יאָרקער ייִדישער געזעלשאַפֿט: ד״ר מאַקס ווײַנרײַך און זײַן פֿרוי רעגינע, זייער זון אוריאל און בינע ווײַנרײַך , יאָסל און חנה מלאָטעק, פֿון ייִוואָ, דינה אַבֿראַמאָוויטש; און מײַנע לערער פֿון סעמינאַר: יעקבֿ און רבֿקה לעווין, מײַן באַליבטער לערער חיים קאַזשדאַן און דער לערער יצחק כאַרלאַש. און מײַן גרעסטע איבערראַשונג — ווען ס׳האָט זיך באַוויזן מײַן לערערין פֿון זיבעטן קלאַס אין דער ענגלישער "סקול". זי איז געקומען זען ווי איר תּלמידה, וואָס האָט נישט געקענט קיין וואָרט ענגליש, האַלט בײַם גיין צו דער חופּה.
מיר האָבן באַצאָלט דעם ראַבײַ און די זינגערקע פֿון "אָ, פּראָמיס מי" נישט צו באַווײַזן זיך. מיר האָבן צוגענומען אַן אייגענעם רבֿ. און דאָ קומט די ראָזשינקע — די קאַפּעליע האָט אָנגעפֿירט לאַזאַר ווײַנער, דער וווּנדערלעכער קאָמפּאָזיטאָר און מוזיקער. שטעלט איר זיך שוין פֿאָר ווי לעבעדיק, לוסטיק און ייִדישלעך די חתונה איז געווען? ווען מען האָט דעם חתן אויפֿגעהויבן אויף אַ בענקל און גענומען מיט אים טאַנצן, איז מען געקומען נאָך מיר. און אַזוי ווי איך האָב נישט געוווּסט מיט וואָס מ׳עסט עס — דאָס הייסט, איך האָב קיין מאָל נישט געזען קיין ייִדישע חתונה — האָב איך זיך באַהאַלטן אונטערן טיש און נישט אַרויסגעקומען ביז מען האָט מענדלען אַראָפּגעלאָזט פֿונעם בענקל.
נאָך דער חתונה, ווען דער עולם איז זיך צעגאַנגען, איז געבליבן אין מיטן זאַל בלויז מענדל און איך, מענדלס ברודער יאָסל און זײַן ווײַב איבי, און — מײַנע טאַטע־מאַמע. די מאַמע איז געשטאַנען ווי פֿאַרשטיינערט. זי האָט האַסטיק צוגעהאַלטן איר טאַש לעבן איר בוזעם. און מיטאַמאָל איז זי צו זיך געקומען. זי האָט זיך ווי אויפֿגעכאַפּט פֿון אַ טיפֿן שלאָף. דערזען איר טאָכטער, האָט זי מיך געפֿרעגט:
— מירעלע! האָסט כאָטש עפּעס געגעסן? — האָב איך איר געענטפֿערט, אַז יאָ.
— האָסט כאָטש עפּעס געטרונקען? — האָט זי ווײַטער געוואָלט וויסן.
— יאָ, מאַמע. כ׳האָב געגעסן און געטרונקען. האָסט זיך נישט וואָס צו זאָרגן.
— נו! אויב דו האָסט געגעסן און געטרונקען — האָט די מאַמע מיט אַן ערנסטן טאָן זיך געווענדט צו מיר — טאָ קום אַהיים.
— וואָס פֿאַראַ היים? — האָב איך זי אָנגעקוקט מאָדנע. — איך גיי איצט אַהיים מיט מענדלען.
די מאַמע האָט קיין פּינטל נישט געטאָן מיטן אויג, און מיט אַ בייזלעך קול זיך געווענדט צו מיר:
— מירעלע! ער האָט דאָך אַ דירה. זאָל ער גיין צו זיך און דו קום אַהיים.
— מאַם! — האָב איך זיך צעלאַכט. — איך האָב ערשט חתונה געהאַט. איך גיי אַהיים מיט אים, ער איז מײַן מאַן.
מײַן מאַמע האָט זיך נישט געוואָלט גלייבן, אַז איר מירעלע איז געוואָרן אַ ווײַבל.
די צווייטע חתונה איז געווען מאָדנע. מענדל האָט געהאַט אַ נאָענטן חבֿר, געהייסן האָט ער דייוו גלעס. שיין איז ער געווען ווי די וועלט; הויך און זגראַבנע, ממש — אַ גרעגאָרי פּעק. מיר האָבן דעמאָלט געוווינט אין יאָנקערס, לעבן ניו־יאָרק, און ער פֿלעגט זייער אָפֿט קומען און אַרומרעדן זײַנע שטודיעס אין ראַקעפֿעלער־אינסטיטוט. איך האָב זיך ווייניק וואָס געמישט אין זייער שמועס. דייוו האָט שטאַרק ליב געהאַט מענדלען און געווען גליקלעך צו פֿאַרברענגען מיט אים. איין אָוונט לאָזט ער אונדז וויסן, אַז ער האָט זיך באַקענט מיט אַ מיידל, זי הייסט פּעטי. זי איז נישט קיין ייִדישע און ער גייט מיט איר חתונה האָבן. אונדז איז עס געווען מאָדנע. אַ שיקסע? אַ שאָד, אַזאַ טײַערער ייִדישער בחור. ער איז אָבער געווען שטאַרק אָפּגעפֿרעמדט פֿון ייִדישקייט און וואָס ס׳איז אים געפֿעלן בײַ אונדז איז אונדזער ייִדישע היים.
קריגן מיר אַן אײַנלאַדונג צו דער חתונה, וואָס גייט פֿאָרקומען אין "סיינט מאָריץ האָטעל", אין ניו־יאָרק. הייבט מען זיך אויף און מ׳גייט צו דער חתונה. אַן עלעגאַנטער האָטעל, ווי קומען מיר אַהין? מ׳קומט אַרײַן אין אַן עלעגאַנטן צימער מיט אַ לאַקירטער "בייבי גרענד פּיאַנע", די שטולן שטייען אויסגעשטעלט אין צוויי רייען. דער עולם הייבט אָן אָנצוקומען. די קליין וווּקסיקע זעצן זיך אויף איין זײַט: זײַן קליין באָבעלע, די מאַמע, די פֿעטערס און מומעס — אַלע ייִדישע מענטשן. אָפּגעזונדערט פֿון דער לינקער זײַט, שטולן: דאָרט האָבן זיך באַזעצט די גויים — הויכע, שטשופּלע (דאַרע) מיט ברייטע, קאָלירטע הוטן אויף די קעפּ; די באַקן רויט, די העלדזער לאַנג, די ליפּן שמאָל און שטײַף. ממש, צוויי וועלטן. דייווס שוועסטער שווימט אַרײַן אין צימער אין איר זשאָרזשעטן לילאַ קלייד, און זעצט זיך אויף דער פּיאַנע. בײַ דער פּיאַנע זיצט שוין דער פּיאַניסט. זי זינגט בראָדוויי טענער און ער באַגלייט איר. עס באַווײַזט זיך אַ ראַבײַ אַרומגעוויקלט אין אַ טלית מיט אַ גלח, בײַ וועלכן עס הענגט אַרום דעם האַלדז אַ בלויער דינער שאַל. ביידע האַלטן זיי פֿאַרשיידענע ביבליעס. צוויי גײַסטלעכע, צוויי געטער, גייען דאָ אויסגעבן דעם טײַערן בחור, דייוון, מיט דער בלאָנדער פּעטין. מ׳ברענגט אַרײַן אַ חופּה און די צערעמאָניע הייבט זיך אָן. נאָכן צעברעכן דאָס גלאָז און נאָכן מזל־טובֿ, צעקושט מען זיך. דער קעלנער ברענגט אַרײַן אַ טאַץ מיט פֿולע גלעזלעך שאַמפּאַניער, און דאָס איז עס. מ׳עסט נישט, מ׳טרינקט. ווען מענדל און איך זײַנען אַהיים געקומען זײַנען מיר געווען טויט הונגעריק. אַ גוייִשע חתונה.
די דריטע חתונה איז אויך געווען אַן אינטערעסאַנטע און אַ טשודנע. אַרום עלף אַזייגער אין דער פֿרי האָט מען זיך אַראָפּגעלאָזט אין אַ באָטאַנישן גאָרטן וווּ עס איז פֿאָרגעקומען די חתונה. ס׳איז געווען אַ זומער־טאָג, די זון האָט געשײַנט און דער באָטאַנישער גאָרטן האָט געשמעקט מיט בלומען און פֿלאַנצן. די כּלה איז געווען אַ ייִדישע טאָכטער, דער חתן — ווייס איך נישט; דאַכט זיך, אַן "עטיקל קאָלטשור" (עטישע קולטור) מענטש. וואָס גענוי דאָס האָט געמיינט, פֿרעגט מיך בחרם. די כּלה איז געווען אָנגעטאָן אין אַ קורץ באַוול קליידל, דאַכט זיך — פֿון ראָזעווען קאָליר. דער חתן — אַ הויכער, מאָגערער בחור, אָנגעטאָן אין אַ שוואַרצן פֿראַק מיט אַ הויכן צילינדער — האָט אויסגעזען ווי איינער פֿון די טיפּן אין פֿעליניס פֿילם "אַכט און אַ האַלב".
מיר האָבן זיך אַרומגעטראָגן איבערן באָטאַנישן גאָרטן ווי אין אַ תּוהו ובֿוהו אַרום אַ שעה צײַט, ביז מען האָט אַרויסגעטראָגן אַ חופּה און זי אַוועקגעשטעלט לעבן אַ וועלדל פֿון גרינע ביימעלעך. עס האָט זיך באַוויזן אַ ראַבײַ מיט אַ מענטש, וועלכער האָט נישט געענדלט צו זײַן קיין גלח און נישט צו קיין גײַסטלעכן פֿון קיין שום באַקאַנטער רעליגיע. דער עולם האָט זיך אַרומגעשטעלט אַרום דער חופּה. די כּלה האָט געשײַנט; אַ שיין מיידעלע. אָבער וווּ איז דער חתן? דער ראַבײַ האָט געחזרט די תּפֿילות פֿון אַ הייליק בוך. דער מענטש, וואָס האָט מיט זיך פֿאָרגעשטעלט עמעצן וואָס מען האָט נישט געקאָנט קוואַליפֿיצירן, האָט אויך געהאַלטן אַ געשריפֿט אין האַנט. אָבער וווּ איז דער חתן? מיטאַמאָל האָט מען דערזען אַ טונקעלע פֿיגור פֿון צווישן די ביימער, אָנגעטאָן אינעם הויכן, שוואַרצן צילינדער, מיט אַ געלער וואַזע אין די הענט. ער איז געגאַנגען פּאַמעלעך; אַליין און בלײַך. איך האָב זיך אָנגעשטרענגט צו זען וואָס דאָ קומט פֿאָר. דער חתן האָט זיך אַוועקגעשטעלט אונטער דער חופּה, געעפֿנט די קאָרקע פֿון דער וואַזע און אויסגעשיט אַ ווײַסן אַש וואָס איז אונטערגעכאַפּט געוואָרן פֿונעם לינדן ווינט און עס אַוועקגעשלעפּט איבער דעם באָטאַנישן גאָרטן. איך האָב זיך אָנגעבויגן צום שכן און געפֿרעגט:
— וואָס מיינט דאָס?
האָט מיר דער שכן געענטפֿערט, אַז דאָס איז דאָס אַש פֿון זײַן מאַמען, און ער האָט געוואָלט זי זאָל דווקא זײַן אויף זײַן חתונה, און ווי פּרעכטיק עס איז פֿאַר אַ זון צו פֿאַרבעטן זײַן מאַמען צו זײַן חתונה. איך האָב אָפּגעאָטעמט טיף, און אָנגעשטעלט מײַן בליק אויף דער חופּה. נאָכן מזל־טובֿ האָט מען דערפֿילט דעם גרויסן אַפּעטיט פֿון דער פֿרישער לופֿט. קיין מוזיק איז נישט געווען. ס׳איז אָבער געשטאַנען אַ טיש מיט פּליטשן אַרבוז, וואָס מען האָט סערווירט דעם עולם.
מענדל און איך זײַנען שיִער נישט אויסגעגאַנגען פֿאַר הונגער. די צווייטע מאָדנע חתונה אָן עסן. אַ מזל, וואָס נאָך מיטיק האָבן מיר געהאַט אַ בר־מצווה בײַ פֿרײַנד ערגעץ אין לאָנג־אײַלענד. אַזוי ווי מיר זײַנען אַהין אָנגעקומען, זײַנען אונדז באַפֿאַלן קעלנער מיט פֿולע טאַצן "שמאָרגעסבאָרג" און מיר האָבן זיך צוגעכאַפּט צו די קליינע וווּרשטעלעך און קנישעס ווי מיר וואָלטן נישט געגעסן וואָכן לאַנג. און ווען מיר האָבן געשטילט דעם אַפּעטיט, האָט מען געעפֿנט די ברייטע טירן פֿון גרויסן זאַל, וווּ מיר האָבן דערזען אַ כאָפּטע רונדיקע טישלעך מיט ליכטלעך אויף יעדן טישל. די ייִדישע מוזיק האָט פֿאַרהילכט און מענטשן האָבן שוין געטאַנצט אַ שערעלע. די חבֿרים האָבן אונדז אַרומגערינגלט און מען האָט זיך געפֿרייט צוזאַמען מיט זיי; נאָך אַלעמען — דערלעבט אַ בר־מצווה. די חבֿרה יונגוואַרג זײַנען געזעסן בײַ אַ באַזונדער טישל און די עלטערן, צוזאַמען מיט זייערע עלטערן — באָבעס און זיידעס — האָבן זיך געפֿרייט מיט דער ייִדישער שׂימחה. און איידער וואָס־ווען, האָט מען סערווירט די אמתע מאָלצײַט.
זינט דעמאָלט זײַנען מיר שוין געווען אויף סאַמאָראָדנע ייִדישע חתונות, און אויף מאָדנע חתונות. איין זאַך קען איך אײַך זאָגן: ווער קאָן אָפּשאַצן אַן אמתע ייִדישע שׂימחה?! ס׳איז משפּחה, ס׳איז טראַדיציע, ס׳איז אַ ייִדישע פֿרייד. איך האָב שוין געהערט, אַז אין ארץ־ישׂראל פּראַוועט מען שוין אַ חתונה אָן עסן. די חבֿרה מיינט, אַז דאָס איז עלעגאַנט. און אַזוי קײַקלט זיך דאָס ייִדישע רעדעלע. אין אַלע תּקופֿות און אין אַלע צײַטן האָבן זיך ייִדן משדך געווען מיטן דרויסן, און אָנגעוווירן דערבײַ דעם ייִדישן טעם.