אוירווינג פֿילדס

אין אויגוסט וועט דער פּיאַניסט אוירווינג פֿילדס ווערן 95 יאָר. במשך פֿונעם לעצטן יאָרצענדליק איז ער אויפֿגעטראָטן עטלעכע מאָל בײַם יערלעכן באַנקעט פֿון די ייִדישע אַקטיאָרן אין ניו־יאָרק, און אַלע האָבן באַוווּנדערט ווי אַ ייִד אין אַזאַ עלטער קען נאָך שפּילן אַזוי פֿלינק און צונויפֿשטעלן אַזוי שאַפֿעריש אַ "פּאָפּורי" פֿון פּאָפּולערע טעאַטער־לידער. דעם אמת געזאָגט, האָב איך בײַ זיך געטראַכט, אַז ער שפּילט בעסער פֿון די הײַנטיקע יונגע קלעזמער־פּיאַניסטן, וואָס ווערן געלויבט אומעטום. בײַם עלטערן דור האָט מען אים געדענקט פֿון די 1950ער יאָרן, ווען ער האָט לאַנצירט דעם זשאַנער פֿון שפּילן ייִדישע מעלאָדיעס מיט "טראָפּישע" ריטמען. אין יענע יאָרן האָבן די "מאַמבאָ"־ און "רומבאַ"־טענץ געהערשט אויף שׂימחות, און זײַנע קאָמפּאָזיציעס און אַראַנזשירונגען זענען גאָר פּאָפּולער געוואָרן אויף ייִדישע חתונות און קערמעשלעך.

די ברייטערע וועלט האָט שוין לאַנג פֿאַרגעסן אין אים, ווען, אין אַ מזלדיקער שעה, איז ווידער אויפֿגעקומען אין די 1990ער יאָרן די מאָדע אויף קאָלעדזש־קעמפּוסן צו הערן אַזוינע "עקזאָטישע" קאָמבינאַציעס, ווי ייִדישע און טראָפּישע עלעמענטן אין איין ניגון. די "לאַונדזש־מוזיק"־מאָדע הייסט נאָך אַ וואָרט פֿון די 1950ער און 1960ער יאָרן, וואָס איר טײַטש איז קרעטשמע אויף ענגליש. פֿילדס נאָמען איז אויך ווידערבאַקאַנט געוואָרן אַ דאַנק דעם, וואָס ער, שוין דעמאָלט מער ווי 80 יאָר אַלט, איז געווען דער פּריוואַטער פּיאַניסט פֿאַר דער נגידיתטע לעאָנאַ העלמסלי, אַן עקצענטרישע פֿרוי, וואָס האָט פֿאַרמאָגט הונדערטער הײַזער און בנינים אין ניו־יאָרק.

אוירוויגנ פֿילדס איז אויפֿגעוואַקסן אויף דער איסט־סײַד פֿון ניו־יאָרק, געלערנט פּיאַנע און צו 15 יאָר שוין געוווּנען אַ פּריז אויף דער ראַדיאָ פֿאַר זײַן טאַלאַנט. אַ דאַנק דעם, האָט ער באַקומען אַ סטיפּענדיע צו שטודירן אין דער "קאָדאַק מוזיק־שול". ער האָט אָנגעהויבן פֿאַרדינען ווי אַ פּיאַנע־שפּילער אויף שיף־רײַזעס, און נאָך דעם ווי ער איז מיט דער שיף געפֿאָרן קיין האַוואַנאַ און סאַן־כואַן און געהערט די דאָרטיקע מוזיק אין די 1940ער יאָרן, איז ער צוריקגעקומען פֿול מיט געדאַנקען ווי צו פֿאַרשפּרייטן די מוזיק אין אַמעריקע. ער האָט פֿאָרמירט קלענערע און גרעסערע אָרקעסטערס צו שפּילן די קובאַנישע און קאַריבישע קלאַנגען. ער האָט אַזוי גוט געקענט די "שפּאַנישע" מוזיק, אַז דער מײַסטער פֿון דער מוזיק, קסייוויאַר קוגאַט האָט אים פֿאַרבעטן צו שפּילן אין זײַן אָרקעסטער, און גערעדט צו פֿילדסן אויף שפּאַניש, מיינענדיק, אַז ער איז "איינער פֿון זיי". פֿילדס האָט נישט אָנגענומען די פֿאַרבעטונג, ווײַל צו יענער צײַט זײַנען שוין פֿאַרקויפֿט געוואָרן צוויי מיליאָן דיסקן מיט זײַן אָריגינעלער קאָמפּאָזיציע "מײַאַמי־ביטש־רומבאַ", און ער האָט אונטערגעשריבן אַ קאָנטראַקט מיט דער פֿירמע "אַר־סי־איי". ווען טעלעוויזיע האָט זיך אַנטוויקלט אין די 1950ער יאָרן, האָט ער געשפּילט אין אַלע פּאָפּולערע פּראָגראַמען, אָבער זײַן אמתע "היים" איז געווען אויף דער ראַדיאָ.

ווען מע האָט אים גענומען אינעם אַמעריקאַנער מיליטער אין 1941, האָט ער געהאַט מזל. איין מאָל האָבן הונדערטער יונגע סאָלדאַטן געוואַרט שעהען לאַנג אין אַ זאַל אויף אַ גענעראַל, און דער קאַפּיטאַן האָט געפֿרעגט צי עמעצער קען זיי פֿאַרווײַלן? האָט פֿילדס אָנגעהויבן צו שפּילן אויף דער פּיאַנע און ווען דער גענעראַל איז אָנגעקומען און אים געהערט, האָט ער אויפֿן אָרט באַשלאָסן, אַז פֿילדס דאַרף ווערן אַ פֿאַרווײַלער בעת דער מלחמה. פֿילדס האָט געשאַפֿן אַן אָרקעסטער און געשפּילט די ריטמען, וואָס ער האָט אַזוי ליב געקראָגן. ער איז געבליבן שאַפֿעריש בעת די 1950ער און 1960ער יאָרן; זײַן קאָמפּאָזיציע "מאַנאַגוואַ, ניקאַראַגוואַ" איז אויך געוואָרן אַן אינטערנאַציאָנאַלער "שלאַגער" אין די 1950ער יאָרן.

ווי אַזוי איז אים אײַנגעפֿאַלן צו שפּילן ייִדישע לידער מיט די "פֿרעמדע" טאַנץ־ריטמען? פֿילדס דערציילט, אַז ווען ער איז אויפֿגעטראָטן מיט זײַן אָרקעסטער אין אַ האָטעל, זענען צוויי פּאָרלעך צו אים צוגעקומען און געבעטן שפּילן צוויי לידער — דאָס ייִדישע "איך האָב דיך צו פֿיל ליב" און דאָס ענגליש־טראָפּישע "איך וויל טאַנצן רומבאַ". האָט ער באַשלאָסן צו פֿאַרבינדן די צוויי און — "וווּאַלאַ"! אין יענע יאָרן האָט ער אַרויסגעלאָזט זײַן קלאַסישע "לאַנדזש־מוזיק"־אַלבאָמאַן — "בייגל און באָנגאָס" און "נאָך בייגל און באָנגאָס". אויפֿן זעלביקן שטייגער ווי ער האָט קאָמבינירט די ייִדישע און טראָפּישע מוזיק, האָט ער אויך קאָמבינירט די איטאַליענישע מוזיק אינעם אַלבאָם "פּיצאַ און באָנגאָ"; פֿראַנצייזישע מוזיק — אין "שאַמפּאַניע און באָנגאָ"; האַווײַיִשע מוזיק — אין "ביקיני און באָנגאָ". דער הײַנטיקער ייִדישער אַוואַנגאַרד־פּיאַניסט, אַנטאָני קאָלמאַן, האָט געשריבן אין אַן אַרטיקל, אַז "בייגל און באָנגאָ" האָט געהאַט אויף אים אַ גרויסע השפּעה. דעם אַלבאָם האָט די פֿירמע "ריבוט" ווידער אַרויסגעלאָזט אין 2005 ווי דאָס ערשטע קאָמפּאַקטל אין זייער סעריע פֿון "פֿאַרלוירענע קלאַסיש־ייִדישע רעקאָרדירונגען".

מע קען לײַכט אַוועקמאַכן פֿילדס מוזיק מיט דער האַנט ווי "קיטש", אָבער מע קען נישט אָפּלייקענען זײַן טאַלאַנט ווי אַ פּיאַניסט, אַן אינאָוואַטאָר און — אַ בריק צו אַ פֿאַרגאַנגענער תּקופֿה אין דער אַמעריקאַנער ייִדישער פּאָפּולערער קולטור. יונגע טאַלאַנטן, שוין אַליין "שטערן" אין דער מוזיקאַלישער וועלט, ווי דזשאַדזש דאָלגין, בעטן בײַ אים, ער זאָל זיך באַטייליקן אין זייערע נײַעסטע פּראָיעקטן. דאָלגין האָט מיר געזאָגט, אַז ווען ער קומט קיין ניו־יאָרק פֿון קאַנאַדע פֿאַרברענגט ער יעדן אָוונט אין אַן איטאַליענישן רעסטאָראַן, וווּ פֿילדס שפּילט נאָך אַלץ 4 מאָל אַ וואָך. ווען מע קוקט אויף דעם Youtube וועבזײַטל, קען מען זען אַ ווידעאָ פֿון דאָלגין וועגן זײַן "העלד" פֿילדס, און ווי דער -92יעריקער שפּילט אַ נײַ ליד:

https://www.youtube.com/watch?v=gxkuYeERt1c

אוירווינג פֿילדס זאָגט, אַז ער האָט שוין אַרויסגעגעבן מער ווי 100 דיסקן. אַגבֿ, אין עטלעכע פֿון זיי הייסט ער "אוירווינג קאַמפּאָס" — קאַמפּאָס איז טײַטש פֿילדס — פֿעלדער — אויף שפּאַניש. זײַן מוזיק פֿאַרבינדט זיך מיט כּלערליי עטנישע און פֿעלקערישע גרופּעס, אָבער זײַן פּאָזיציע אין דער ייִדיש־אַמעריקאַנער מוזיק איז באַזונדערס אָנגעזען.