עס דערמאָנט זיך מיר אַ פּורים אין ארץ־ישׂראל, ווען מיר האָבן דאָרט געוווינט. ס׳איז פּונקט אויסגעפֿאַלן דער יום־טובֿ פּורים, ווען מײַן בנימעלע איז געגאַנגען אין גן־ילדים, דאָס הייסט, קינדער־גאָרטן. איז די לערערין דעמאָלט געווען אין די פֿערציקער יאָרן, און זי האָט געלערנט לערער די חכמה פֿון פּעדאַגאָגיע. איך האָב געזען, אַז זי מערקט נישט אָפּ דעם יום־טובֿ פּורים אין קלאַס, האָב איך זי געפֿרעגט:

"היתּכן! ווי קומט עס, אַז איר פֿײַערט נישט פּורים אין בנימעלעס קינדער־גאָרטן?"

האָט מיר די לערערין אויפֿגעקלערט, אַז זי גלייבט נישט בכלל דער גאַנצער מגילת־אסתּר, ווײַל דעם יום־טובֿ האָט מען געפּראַוועט אין גלות. צווייטנס, איז אַחשוורוש גלאַט געווען אַ מלך אַ שיכּור, אַ גוי; און אסתּר המלכּה — איינע פֿון זײַנע קעפּסווײַבער אין קעניגלעכן הויף. "מרדכי הצדיק," האָט זי מיר אַרײַנגעשושקעט אין אויער, "איז געווען אַ מיאוסער גלות־ייִד, וועלכער האָט אַרײַנגעשטעקט זײַן לאַנגע נאָז אין פֿרעמדע טעפּלעך. נישט אַנדערש ווי ער האָט געדרייט מיטן גראָבן פֿינגער ווי עס האָט זיך אים געלוינט. המן איז טאַקע געווען אַ רשע. דאַרף מען אים דערפֿאַר נישט דערמאָנען".

און איר צונג האָט זיך געדרייט בײַ איר אין מויל ווי אויף שרויפֿן אַהין און צוריק ווי אַן אומרו (pendulum) אויף אַ וואַנטזייגער. געזען מיט וועמען איך האָב דאָ צו טאָן, האָב איך גענומען ס׳וואָרט:

"מורה נחמדה! טײַערינקע לערערין!" האָב איך אָנגעהויבן. "די מעשׂה מיט דער מגילה האָט זיך טאַקע פֿאַרלאָפֿן אין גלות. וויל איך אָבער וויסן, וווּ האָט משה רבנו געגעבן די צען געבאָט? אין תּל־אָבֿיבֿ צי אין חיפֿה? אויך אין גלות. נו וועט מען די עשׂרת־הדיברות אַרויסוואַרפֿן? צווייטנס, בין איך גרייט אַרײַנצוקומען אין קלאַס און דערציילן די קינדער די מעשׂה פֿון פּורים דורך בילדער וואָס זיי וועלן מאָלן."

זי האָט באַוויליקט. האָב איך אַרײַנגעברענגט מײַן קאָלירט ביכעלע, געשריבן אויף ייִדיש וואָס הייסט "פּורים איז אַ שפּיל אַזאַ," וואָס די פּרעכטיקע אילוסטראַציעס האָט געמאָלן די העכסט־באַגאַבטע מאָלערין צירל וואַלעצקי. איך האָב אויסגעשפּרייט אויף דער פּאָדלאָגע ריזיקע פּאַפּיר־זײַטן, זיי דערציילט די מעשׂה פֿון פּורים און זיי האָבן געמאָלן לויט מײַן ביכעלע די אַלע וווּנדערלעכע אילוסטראַציעס. געענדיקט, האָב איך צונויפֿגענומען אַלע פּאַפּירן און מיט זיי באַצירט די אַלע ווענט פֿון דעם קינדער־גאָרטן, וווּ זיי האָבן באַשײַנט דעם גאַנצן צימער. די לערערין האָט געשטוינט:

"איך האָב גאָרנישט געוווּסט, אַז מ׳קען אַזוינס באַווײַזן."

איך בין אַוועק אַהיים, באַגעגנט מײַן אַבֿרהמעלען, וועלכער איז שוין דעמאָלט געווען אַ יאָר זעכצן און זיך געלערנט אין גימנאַזיע "הרצליה" אין תּל־אָבֿיבֿ. ער לאָזט מיר וויסן, אַז ער דאַרף זיך פֿאַרשטעלן אויף פּורים. צי האָב איך עפּעס אַ געדאַנק. האָב איך אַרויסגענומען מײַנס אַ באַלאָווע קליידל, מײַנע שיכעלעך מיט הויכע אָפּצאַסן, אויפֿן קאָפּ אַ קרוין פֿון גאָלד־פּאַפּיר, אָנגעמאַליעוועט בײַ אים ס׳גאַנצע פּנים מיט שמינקע און פּודער, די וויִעס אויף שוואַרץ, בעת ער האָט בלויע אויגן, און אַזוי אים געשיקט אין שול אין דער ראָלע פֿון אסתּר המלכּה. וואָס זאָל איך אײַך זאָגן, מײַן אַבֿרהם האָט געוווּנען דעם ערשטן פּרײַז פֿאַר דער שענסטער אסתּר המלכּה און דערצו געוווּנען דעם ערשטן פּריז, אַ לעבעדיק הינדל. ער האָט דאָס הינדל אַהיימגעברענגט און דער קליינער בנימין האָט געהאַט מיט וועמען זיך צו שפּילן. דאָס הינדעלע האָט מען אַ נאָמען געגעבן "צאינה־וראינה" (צענערענע).

דער צווייטער עפּיזאָד איז פֿאָרגעקומען שוין דאָ אין אַמעריקע. ווען מיר פֿלעגן פֿאָרן קיין מיאַמי־ביטש יעדן זומער און יעדן ווינטער, און אַזוי ווי דעמאָלט האָבן אַלע רעסטאָראַנען פּאַזע דעם וועג "אײַ 95" געהערט צו "האַואַרד־דזשאַנסאָן," און אויסגעזען גײַליק, ווי צווילינגען איינס נאָכן אַנדערן, האָט מען זיך אָפּגעשטעלט אויפֿן וועג צו קויפֿן אַ צײַטונג, אַ ביס און אַ טרונק. נישט נאָר האָבן אַלע "האַואַרד־דזשאַנסאָנס"־רעסטאָראַנען אויסגעזען גײַליק, נאָר מענטשן אויך. אַלע האָבן געטראָגן די זעלבע "בלו־דזשינס", דאָס הייסט, בלויע רײַזע־הויזן, די זעלבע העמדלעך געטראָגן; די פֿרויען האָבן געטראָגן די זעלבע פֿריזורן. אַזוי אַז ס׳איז שווער געווען אונטערצושיידן איין מאַנספּאַרשוין פֿון צווייטן. זאָג איך צו מײַן מענדלען:

"איך גיי קויפֿן שפּילעכלעך פֿאַר די קינדער און דו שטיי אין ריי צוצוקומען צו דער קאַסע. איך וועל זיך שנעל אָפּפֿאַרטיקן." אָפּגעזוכט אַ מתּנהלע, גענומען זוכן מײַן מענדלען אין דער ריי. האָב איך דאַכט זיך דערקענט אים פֿון הינטן. פֿון פֿרייד האָב איך אים אַ קנאַק געגעבן אין די בלויע מענערישע הויזן, כ׳מיין אַזאַ גוטן קנאַק מיט דער האַנט אויפֿן הינטערשטן חלק. מיט אַ מאָל האָט זיך אויסגעדרייט אַ פֿרעמדער מאַנספּאַרשוין און מיך אָנגעקוקט ווילד.

"ליידי!" האָט ער אויסגעשריִען איבערראַשט, "וואָס טוט זיך דאָ? וואָס האָב איך אײַך געטאָן וואָס איר האָט מיר אַ קנאַק געטאָן אין הינטערשטן חלק?"

איך האָב זיך דערווײַל גוט דערשראָקן, גענומען שטאַמלען און זיך פֿאַרענטפֿערט:

"אַז אַלע מענער זעען אויס גײַליק, מ׳קען נישט אונטערשיידן איין חלק פֿון אַ צווייטן," און מיר האָבן זיך ביידע צעלאַכט. דערווײַל איז מײַן מענדל שוין געווען בײַ דער קאַסע ווען איך האָב אים דערלאַנגט די מתּנהלעך מיט אַ גרויס געלעכטער.

מיר האָבן דעמאָלט געוווינט אויף דע־קאַלב עוועניו אין דער בראָנקס, פּונקט אַנטקעגן איבער דעם מאָנטעפֿיאָרע־שפּיטאָל. די "דזשעראָם עוועניו"־באַן האָט געטראַסקעט יעדע האַלבע שעה אונדז אין קאָפּ אַרײַן, ס׳איז ממש געווען שווער אַדורכצושלאָפֿן די נאַכט. אָבער נישט געקוקט אויף דעם האָט מען מיט דער צײַט אַפֿילו אויפֿגעהערט צו הערן דעם טראַסק.

גייען מיר אַראָפּ אויף דזשעראָם עוועניו עפּעס אײַנקויפֿן, איך און מײַן מענדל הייסט עס; און איך ווייס, אַז ער וועט מיט מיר אין סופּער־מאַרקעט נישט אַרײַנגיין. איז ער אַוועק אין ביכער־געשעפֿט, און איך האָב אים צוגעזאָגט אַז אַזוי שנעל ווי איך וועל פֿאַרטיק ווערן מיטן אײַנקויפֿעכץ וועל איך אים באַגעגענען אין ביכער־געשעפֿט. אָפּגעפֿאַרטיקט זיך בין איך אַרײַן אין ביכער־געשעפֿט זוכן מײַן מאַן. קיין אחד איז אין ביכערקראָם נישט געווען. פֿרעג איך דעם פֿאַרקויפֿער:

"אַנטשולדיקט מיסטער! איך זוך אַרום מײַן מאַן. איז ער דאָ געווען קויפֿן ביכער?"

ענטפֿערט ער מיר:

"ווי זעט אויס אײַער מאַן?", זאָג איך אים:

"ער איז הויך און שלאַנק, מיט אַ שוואַרצער טשופּרינע געקרײַזלטע האָר און ריזיקע מוסקלען." זאָגט ער מיר, דער פֿאַרקויפֿער:

"ניין! אַזאַ איינער איז דאָ נישט געווען. ס׳איז אָבער יאָ געווען אַ מענטש אַ מיטלוווּקסיקער, אָן אַ שוואַרצער טשופּרינע. ער האָט פֿאַרמאָגט, דאַכט זיך, אַ שטיקעלע פּליך. אָן מוסקלען, מיט בלויע אויגן און אַ שטיקעלע בײַכל דערצו."

"אָט דאָס איז ער!", האָב איך אויסגעשריִען מיט פֿרייד, "איר האָט געטראָפֿן ווי אין פּינטל אַרײַן." און איך בין אַרויס פֿון געשעפֿט.

דער דריטער עפּיזאָד איז פֿאָרגעקומען אין ניו־יאָרק, ווען אַ ווייניק באַרימטער רעזשיסאָר האָט מיך פֿאָרגעשטעלט פֿאַר אַן אַמעריקאַנער דראַמאַטורג.

"איך וויל אײַך באַקענען," האָט ער אָנגעכאַפּט דעם דראַמאַטורג בײַ דער האַנט, "מיט אַ דראַמאַטורגין וועלכע שרײַבט פּיעסעס אויף ייִדיש."

יענער האָט מיך אָנגעקוקט סקאָס. זײַן נאָמען האָט מיר פֿאַרזיכערט, אַז ער איז אַ ייִד. מיט אַ מאָל האָט זיך באַוויזן אַ שטיקל חוזק אויף זײַנע דינע ליפּן. ער האָט זיך אַראָפּגעבויגן צו מיר:

"אַנטשולדיקט, ליבע פֿרוי," האָט ער געוואָלט וויסן, "איר שרײַבט אײַערע פּיעסעס טאַקע אויף ייִדיש? ייִדיש איז דען אַ שפּראַך ווי אַלע שפּראַכן? מיט אַ גראַמאַטיק און מיט אַ געשיכטע אונטער זיך? ס׳איז דאָך אַ גערמאַנישער מיש־מאַש, אַ זשאַרגאָן, אַ צונויפֿגעבונדענע ווערטער־קייט פֿון אַנדערע שפּראַכן."

ער האָט מיך אויפֿן ערשטן מאָמענט אַראָפּגעפֿירט פֿון די רעלסן. איך האָב זיך אָבער נישט אויפֿגעקאָכט, ווי איך פֿלעג עס טאָן יונגערהייט. ער האָט געשמייכלט בעת איך האָב זיך דערווײַל אָנגענומען מיט אַמוניציע און געענטפֿערט:

"ליבער דראַמאַטורג! איר קענט ענגליש!"

"נו, אַוודאי!" — האָט ער געענטפֿערט ווי אַ זיגער.

"איז הערט זיך צו מיט קאָפּ וואָס איך וועל אײַך איצט זאָגן. אויב איר וואָלט טאַקע געקענט ענגליש, און איך מיין גוט, וואָלט איר דאָך געהאַט דרך־ארץ פֿאַר אַנדערע שפּראַכן. אַ מענטש וואָס קען איין שפּראַך גוט, שאַצט אָפּ אַ צווייטע."

דער פֿויגל האָט זיך אַ לאָז געטאָן צו דער טיר אָן אַ זײַ געזונט. דעם ענטפֿער דאַרף מען זיך אויסלערנען פֿון אויסווייניק ווען מ׳באַזינגט דיך מיט: — איז ייִדיש אַן עכטע שפּראַך?.. ווײַל נאָר מענטשן וואָס הייבן נישט אָן צו קענען זייער אייגענע שפּראַך גוט, וועלן חוזק מאַכן פֿון אַנדערע שפּראַכן. לאָמיר דאָס נישט פֿאַרגעסן.