"שאַ, שטיל! נאָר אַ פּאָר גרילן גרילצן זיך איינע מיט דער אַנדערער איבער פֿון די שפּעלטלעך ערגעץ אין אַ ווינקל. דאָס ווײַב זיפֿצט פֿאַרטראַכט, שאָקלט מיטן קאָפּ און נעמט זיך דערנאָך זאָגן: ׳גאָט פֿון אַבֿרהם.... אַז דער ליבער שבת־קודש גייט אַהין'...אויף אַ טרויער־זינגנדיק קול, — אַן עק, הייסט עס, אַ סוף!"

"ווינטשפֿינגערל", מענדעלע מוכר־ספֿרים

די פּראָבלעם פֿון באַשטימען, וואָס איז אַ פֿאָלקסליד האָט זיך אָנגעהויבן אינעם 19טן יאָרהונדערט, און איז באַטראַכט געוואָרן אין אַלע אייראָפּעיִשע לענדער, וווּ מע האָט אָנגעהויבן זאַמלען פֿאָלקלאָר. אין דער ייִדישער ליטעראַטור־געשיכטע, האָבן בדחנים און "פֿאָלקס"־פּאָעטן, ווי אליקום צונזער, שלמה שמואלעוויטש און אַבֿרהם גאָלדפֿאַדען גערופֿן זייערע שאַפֿונגען "פֿאָלקסלידער". מיט דער אַנטוויקלונג פֿון דער שטודיע פֿון פֿאָלקלאָר און עטנאָמוזיקאָלאָגיע האָבן זיך געהערט פּראָטעסטן, אַז נישט אַלץ וואָס מע רופֿט אַ "פֿאָלקסליד" איז טאַקע אַזוי. ווען מאַרק וואַרשאַווסקי האָט אַרויסגעגעבן זײַן זאַמלונג אָריגינעלע לידער מיטן טיטל "ייִדישע פֿאָלקסלידער" אין 1900 האָט דער יונגער קאָמפּאָזיטאָר יואל ענגעל זיך באַקלאָגט, אַז די באַצייכענונג איז נישט קיין פּינקטלעכע, אָבער נישט ווייניקער ווי שלום־עליכם האָט פֿאַרטיידיקט וואַרשאַווסקיס באַנוץ פֿונעם וואָרט.

אין זײַן ערשטן באַנד פֿון געזאַמלטע פֿאָלקסלידער, אין וועלכע ער האָט אַרײַנגענומען "רעליגיעזע און יום־טובֿדיקע לידער" (1911), האָט נח פּרילוצקי אָפּגעדרוקט 22 וואַריאַנטן פֿון דער ווײַבערישער תּפֿילה "גאָט פֿון אַבֿרהם", וואָס מע זאָגט שבת־צו־נאַכטס בײַ הבֿדלה. צי קען דען די תּפֿילה, וואָס עס האָט זי, על־פּי־טראַדיציע, מחבר געווען רב לוי יצחק־באַרדיטשעווער (1740—1810) ווערן פֿאַררעכנט ווי אַ פֿאָלקסליד? פּרילוצקי האָט געפֿונען עטלעכע געדרוקטע "גאָט פֿון אַבֿרהמ"ס וואָס זענען נאָך עלטער פֿון די יאָרן פֿון רב לוי יצחק־באַרדיטשעווער (1723, 1731). טאָ אויב מע וועט יאָ האַלטן, אַז "גאָט פֿון אַבֿרהם" איז אַ פֿאָלקסליד, דעמאָלט איז די תּפֿילה צווישן די עלטסטע פֿאָלקסלידער אויף ייִדיש.

הײַנטיקע טעג, קען מען אַרײַנגיין אין אַ ספֿרים־קלייט אין וויליאַמסבורג צי באָראָ־פּאַרק און זיך קויפֿן אַ לאַמינירטן טאָוול מיט דער געדרוקטער תּפֿילה אויף דעם. ווי אַ פּועל־יוצא פֿון דעם, קען מען כּמעט זײַן זיכער, אַז מע וועט מיט דער צײַט אין אַלע חרדישע היימען זאָגן "גאָט פֿון אַבֿרהם" אות־באות מיטן זעלביקן נוסח. אָבער אַמאָל, נישט אַזוי לאַנג צוריק, איז די תּפֿילה, מיט פֿאַרשיידענע וואַריאַנטן, איבערגעגעבן געוואָרן פֿון מאַמע צו טאָכטער דורות לאַנג. נח פּרילוצקי האָט ריכטיק אויפֿגעכאַפּט דעם פֿאָלקלאָרישן אַספּעקט פֿון "גאָט פֿון אָבֿרהם". צום סוף פֿונעם "געוויינטעלכן טעקסט", האָט מען צוגעגעבן גאַנצע סטראָפֿעס; אָפֿט זייער בילדערישע און האַרציקע, למשל:

גאָט פֿון אַבֿרהם, יצחק און יעקבֿ,
באַהיט כּל־ישׂראל אין דײַנעם לויב.
דער ליבער שבת־קודש גייט אַוועק,
און די ליבע וואָך קומט אָן —
צו געזונט, צו לעבן, צו מזל, צו הצלחה, צו ברכה,
צו עושר, צו כּבֿוד, צו תּורה, צו צדקה, צו מעשׂים־טובֿים,
צו אַלעם גוטן געווין;
צו אַ דערפֿרייונג, צו אַ דערלייזונג,
צו אַ שפּײַזונג, צו דערנערונג,
פֿון דיר, ברוך־הוא, אַליין,
אָמן, אָמן, אָמן!
נעמט ער דעם בעכער אין דער רעכטער האַנט
און מאַכט די ברכה איבערן גאַנצן לאַנד
נאָך אַזוי הויך, נאָך אַזוי שיין,
אַז כּל־ישׂראלס קינדערלעך זאָלן זאָגן אמן.
(פֿאַרשריבן פֿון רחל מאַרקוס, 50 יאָר אַלט, וואַרשע)

דער נוסח גייט נאָך ווײַטער, צוויי מאָל אַזוי לאַנג. דער מבֿין פֿון הײַנטיקער קלעזמער־מוזיק האָט מסתּמא דערקענט אין דער תּפֿילה אַ באַקאַנטן אימאַזש, וואָס מע זינגט אינעם ליד "שנירעלע פּערעלע":

שנירעלע, פּערעלע, גילדענע פֿאָן,
משיח בן־דוד זיצט אויבן אָן
ער האַלט אַ בעכער אין דער רעכטער האַנט,
און מאַכט אַ ברכה איבערן גאַנצן לאַנד....

זעט אויס, אַז דאָס ליד "שנירעלע פּערעלע" שטאַמט פֿון אַ פֿאַרברייטערטן נוסח פֿון "גאָט פֿון אַבֿרהם". דער "בעכער"־מאָטיוו און די אַנדערע מאָטיוון פֿון "שנירעלע פּערעלע" געפֿינט מען אין אַ סך וואַריאַנטן פֿאַרשפּרייט איבער גאַנץ פּוילן.

נישט אַלע זענען געווען צופֿרידן, וואָס פּרילוצקי האָט כאַראַקטערעזירט "גאָט פֿון אַבֿרהם" ווי אַ פֿאָלקסליד. ש. אַנ־סקי האָט אין דער רוסישער צײַטשריפֿט "יערוורייסקאַיאַ סטאַרינאַ", אין 1911, רעצענזירט פּרילוצקיס באַנד און גענומען פּרילוצקין אויפֿן צימבל מיט פֿאַרשיידענע טענות צו זײַן אַרײַננעמען די תּפֿילות. אַנ־סקי שרײַבט, אַז "גאָט פֿון אַבֿרהם" איז נאָר איין ווײַבעריש געבעט צווישן אַנדערע... "אייניקע פֿון די דאָזיקע תּפֿילות זענען אַרײַנגענומען געוואָרן אין די ווײַבערישע סידורים און תּחינות, נאָר דער גרעסטער טייל דרייט זיך אין מינדלעכן איבערגאָב, פֿאַרמאָגנדיק אַ מענגע נוסחאָות, און געפֿינענדיק זיך ערשט אין פּראָצעס פֿון באַשאַפֿן ווערן... כאָטש אין אייניקע וואַריאַנטן טרעפֿן זיך איינצלנע ריטמישע און געגראַמטע שורהלעך, דאָך קען מען די דאָזיקע ווערק באין־אופֿן נישט צורעכענען צום ציקל פֿאָלקסלידער" (איבערגעזעצט פֿון פּרילוצקי).

אָן קיין דרך־ארץ פֿאַר דעם עלטערן פֿאָלקלאָריסט ענטפֿערט אים אָפּ פּרילוצקי אין "נח פּרילוצקיס זאַמלביכער פֿאַר ייִדישן פֿאָלקלאָר, פֿילאָלאָגיע און קולטור־געשיכטע" (1912) אין אַן אַרטיקל — "פּאָלעמיק". בער באָראָכאָוו אין זײַן רעצענזיע פֿון פּרילוצקיס באַנד "זאַמעלביכער" שרײַבט: "...פּרילוצקיס ענטפֿער איז אין תּוך אַ ריכטיקער, אָבער דער טאָן! רבונו־של־עולם!" (אין "פּנקס", 1913). נישט געקוקט אויפֿן פּאָלעמישן צוגאַנג, באַהאַנדלט פּרילוצקי וויכטיקע טעאָרעטישע געדאַנקען וואָס שייך "גאָט פֿון אַבֿרהם". קודם, אַז אַפֿילו ווען עס זענען פֿאַראַן שוין געדרוקטע וואַריאַנטן פֿון אַ טעקסט, ווערן געשאַפֿן צו דער זעלבער צײַט בעל־פּהיִשע פֿאָלקלאָר־וואַריאַנטן. די געדרוקטע נוסחאָות זענען פּראָזע, די בעל־פּהיִשע, פּאָעזיע. מע קען אויך צוגעבן, מער פּינקטלעך — פֿרויען־פֿאָלק־פּאָעזיע.

אינעם "אַטלאַס"־שפּראַך־פּראָיעקט פֿון קאָלומביע־אוניווערסיטעט, לאַנצירט פֿון פּראָפֿ׳ אוריאל ווײַנרײַך, שפּעטער אָנגעפֿירט פֿון פּראָפֿ׳ מיכל הערצאָג, אין וועלכן מע האָט אַמאָל אויך געפֿרעגט די אינפֿאָרמאַנטן צי זיי געדענקען "גאָט פֿון אַבֿרהם", האָט מען רעקאָרדירט עטלעכע וואַריאַנטן, וועלכע מע וואָלט געדאַרפֿט אָפּדרוקן און אַפֿילו אַרויפֿגעבן אויף דער אינטערנעץ. מײַן פֿעטער, פּראָפֿ׳ מרדכי שעכטער, דער הויפּט־פֿאָרשער פֿאַרן "אַטלאַס"־פּראָיעקט, האָט מיר דערציילט, אַז ווען ער האָט אינטערוויויִרט הינדע בריקס, די פֿרוי פֿונעם שרײַבער רמחיאל בריקס, און זי האָט זיך דערמאָנט איר "גאָט פֿון אַבֿרהם", האָט ער געציטערט, פֿילנדיק הונדערטער יאָרן פֿון פֿרומער פֿרויען־טראַדיציע אין איר תּפֿילה.

מיר זענען מסכּים מיט נח פּרילוצקי, אַז "גאָט פֿון אַבֿרהם" איז אַ פֿאָלקסליד, און נאָך מער, איינע פֿון די פּערל פֿון דער ייִדישער פֿאָלקסשאַפֿונג אין מיזרח־אייראָפּע.