February 10, 2012
ליטעראַטור
פֿון מיכאל קרוטיקאָוו (מישיגען)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

מאַרינאַ סטעפּנאָוואַ.
"לאַזאַרס פֿרויען",
מאָסקווע, "אַסט", 2011

די פֿיגור פֿונעם סאָוועטישן פֿיזיקער לעוו לאַנדאַו (1908—1968) האָט שוין לאַנג פֿאַרכאַפּט דעם כּוח־הדמיון פֿון דער רוסישער אינטעליגענץ. אַ ייִדישער גאָון, וועמענס טעאָריעס האָבן געהאָלפֿן צו שאַפֿן דאָס סאָוועטישע אַטאָמישע געווער, איז לאַנדאַו געווען באַלוינט מיט די סאַמע בכּבֿודיקע פּרײַזן, די נאָבעל־פּרעמיע בתוכם. נאָך מער מערקווירדיק, האָט ער בשלום דורכגעמאַכט די שווערסטע תּקופֿה פֿון דעם סטאַליניסטישן טעראָר אין די 1930ער, דעם חורבן פֿון דער מלחמה, און די גזירות קעגן דער ייִדישער אינטעליגענץ סוף 1940ער יאָרן. מען האָט אים אַרעסטירט בלויז איין מאָל אין 1938, אָבער באַפֿרײַט אין צוויי טעג אַרום, ווען זײַנע קאָלעגן האָבן דערקלערט דער סאָוועטישער פֿירערשאַפֿט, ווי וויכטיק איז זײַן אַרבעט פֿאַר די מיליטערישע צוועקן.
לאַנדאַו איז געווען ניט נאָר אַ געניאַלער טעאָרעטיקער, אָבער אויך אַ באַגאַבטער פּעדאַגאָג, וואָס האָט געשאַפֿן אַן אייגענע שול אין דער טעאָרעטישער פֿיזיק. דאָס לערנבוך פֿון לאַנדאַו און ליפֿשיץ בלײַבט עד־היום אַ מין תּורה פֿאַר רוסישע פֿיזיקער. דערבײַ איז לאַנדאַו ניט געווען קיין פּרוש, ער האָט ליב געהאַט פֿרויען, וויצן און אַ גוטע חבֿרישע קאָמפּאַניע. ער האָט געהאַט אַן אייגענע טעאָריע מכּוח גליק, וואָס האָט זיך באַזירט אויף דרײַ יסודות׃ אַרבעט, ליבע, און פֿאַרקער מיט מענטשן.
עס איז ניט קיין חידוש, וואָס אַזאַ פֿיגור ציט צו זיך צו קינסטלער פֿון פֿאַרשידענע זשאַנערס, וועלכע זוכן אַ לעבעדיקן און זאַפֿטיקן העלד פֿאַר זייערע ווערק וועגן דעם סאָוועטישן עבֿר. דערבײַ ווערט לאַנדאַו מגולגל אין אַ שאַרפֿזיניקן און אייגנוויליקן אינטעלעקטואַל, וועלכער איז פֿאַרטאָן אין זײַן אַרבעט און איז פֿרײַ צו טאָן אַלץ וואָס ער וויל, ניט געקוקט אויף דעם, וואָס עס קומט פֿאָר אַרום אים.
אַזאַ מין פּאַרשוין, מיטן נאָמען לאַזאַר לינדט, איז דער העלד פֿונעם נײַעם ראָמאַן "לאַזאַרס פֿרויען" פֿון מאַרינאַ סטעפּנאָוואַ, וואָס איז אַרויס אינעם גרעסטן רוסישן קאָמערציעלן פֿאַרלאַג "אַסט" און איז געוואָרן אַ בעסט־סעלער. ווי מען פֿאַרשטייט פֿונעם טיטל, איז דער דאָזיקער ראָמאַן ניט נאָר וועגן לאַזאַר, נאָר אויך, און אפֿשר דער עיקר, וועגן זײַנע פֿרויען. זיי זײַנען דרײַ׃ די פֿרוי פֿון זײַן לערער, וואָס האָט אַנטפּלעקט דעם טאַלאַנט אינעם אָרעמען ייִדישן בחור פֿון אַ ווײַט אוקראַיִניש שטעטל און געהאָלפֿן אים צו געפֿינען אַן אַרבעט אין מאָסקווע; זײַן אייגענע פֿרוי, וואָס ער האָט מיט איר חתונה געהאַט אויף דער עלטער; און זײַן אייניקל, וואָס ער האָט עס קיין מאָל אין זײַן לעבן ניט געזען.
אָט די דרײַ גאָר פֿאַרשידענע רוסישע פֿרויען ווערן פֿאַרבונדן דורכן גורל פֿונעם געניאַלן ייִדישן פֿיזיקער. בעת מעשׂה דערקלערט די מחברין פּרטים פֿון ייִדישן שטייגער און ייִדישער געשיכטע, און וואַרפֿט צומאָל אַרײַן אַ פּאָר ווערטלעך אויף ייִדיש און לשון־קודש (געוויינטלעך, מיט גרײַזן). לויט דעם פֿאַך איז מאַרינאַ סטעפּנאָוואַ די הויפּט־רעדאַקטאָרין פֿון אַן אילוסטרירטן זשורנאַל פֿאַר מאַנצבילן, און דאָס פֿילט זיך גאַנץ קלאָר אינעם טעקסט. זי פֿאַרשטייט ווי צו פֿאַרכאַפּן דעם לייענערס אויפֿמערק, ווי צו שילדערן לעבעדיקע געשטאַלטן און סיטואַציעס. ווי אַ געניטע קעכין, ווייסט זי אויך, ווי און וויפֿל "געווירץ" דאַרף מען צוגעבן אין איר געריכט, עס זאָל שמעקן שאַרף.
סטעפּנאָוואַ האָט מער סימפּאַטיע און מיטלײַד פֿאַר אירע געוויינטלעכע פּערסאָנאַזשן, איידער פֿאַרן אויסערגעוויינטלעכן העלד אירן. לאַזאַר לינדט קומט אַרויס ווי אַ גאָון מיט חייִשע אינסטינקן, בפֿרט וואָס שײַך די פֿרויען. אָבער מער אינטערעסאַנט איז דער קולטורעל־היסטאָרישער הינטערגרונד, די דעקאָראַציעס, וואָס די מחברין בויט פֿאַר אירע חויפּט־העלדן. ייִדישע יחידים, אַזוי ווי מענטשן בכלל, מעגן זײַן גוט אָדער שלעכט, אָבער די ייִדישע מאַסע, בפֿרט די פּראָסטע שטעטל־ייִדן, ווערן געשילדערט ווי אַ פּרימיטיווער, שמוציקער און פֿרעמדער המון, וואָס האָט גאָר ניט צו טאָן מיט רוסלאַנד.
אין אַן אינטערוויו דערקלערט סטעפּנאָוואַ, אַז אירע באַליבטע פֿיגורן אינעם ראָמאַן איז דאָס רוסישע פּאָרפֿאָלק, וואָס נעמט לאַזאַרן צו זיך ווי אַן אייגענעם זון. זיי ווערן זיסלעך אויסגעמאָלט ווי אַ פּאַטריאַרכאַלע קריסטלעכע משפּחה, וועלכע וויל אָפּהיטן די רוסישע טראַדיציעס אין דער שווערער צײַט פֿון דער קאָמוניסטישער שליטה. ייִדן, ווי אַ פֿאָלק, האָבן ניט קיין אָרט אין דער דאָזיקער פֿאָלקס־געמיינדע, אָבער די ייִדישע יחידים קאָנען קומען צו נוץ, בפֿרט אויּב זיי האָבן טאַלאַנטן.
מער גרויסאַרטיק איז דער נײַער קינאָ־פּראָיעקט "דאַו", וואָס מען האָט אָקערשט פֿאַרענדיקט צו פֿילמירן אין כאַרקאָוו, וווּ לאַנדאַו האָט אָנגעהויבן זײַן וויסנשאַפֿטלעכע קאַריערע. צוליב דעם האָט מען אויפֿגעבויט אַ גאַנצע געגנט אינעם סטיל פֿון די 1920ער יאָרן און "באַזעצט" זי מיט כאַראַקטערן פֿון יענער תּקופֿה. די אַקטיאָרן האָבן געמוזט זיך ממש אײַנוואָרצלען אין דער צײַט־אַטמאָספֿער און לעבן זייער "נאָרמאַל" לעבן אין די דאָזיקע דעקאָראַציעס.
"איך וואָלט געוואָלט ווײַזן לאַנדאַוס פּערזענלעכקייט פֿון פֿאַרשידענע קוקווינקלען", דערקלערט זײַן כּוונה דער רעזשיסאָר איליאַ כזשאַנאָווסקי. די פֿילמירונג אין כאַרקאָוו האָט זיך אָנגעהויבן אין 2008, און אין די מאַסן־עפּיזאָדן באַטייליקן זיך אַרום פֿיר טויזנט מענטשן. דער בודזשעט פֿונעם פֿילם האָט שוין דערגרייכט צען מיליאָן דאָלאַר, אַ ריזיקע סומע פֿאַרן רוסישן קינעמאַטאָגראַף. איצט האָט זיך אָנגעהויבן די לעצטע סטאַדיע פֿון רעדאַגירן דעם שוין פֿילמירטן מאַטעריאַל.
דער אויפֿלעב פֿונעם אינטערעס צו לאַנדאַו צווישן די רוסישע קינסטלער און ליטעראַטן האָט אַ קנאַפּן שײַכות צו זײַנע וויסנשאַפֿטלעכע דערגרייכונגען. ער איז אינטערעסאַנט ווי אַ מוסטערהאַפֿטיקע פֿיגור פֿון דער סאָוועטישער תּקופֿה, וואָס פֿאַרמאָגט גענוג גלאַנץ, כּדי אָפּצורוקן אין אַ שאָטן די טאָג־טעגלעכע צרות און לייד פֿונעם סטאַליניסטישן רעזשים. ייִדישקייט שפּילט דערבײַ אַ געוויסע ראָלע, וואָס מאַכט דעם דאָזיקן העלד עקזאָטיש פֿאַרן געמיינעם סאָוועטישן עמך. אָבער די אַלטע סטאַטעטשנע אַנטי־ייִדישע סטערעאָטיפּן פֿעלן דאָ אויך ניט אויס, הגם זיי ווערן פֿאַרשטעלט אויפֿן צווייטן פּלאַן.

EK-as a long-time student

Submitted by konige on Sun, 2012-02-19 11:34.

EK-as a long-time student and follower in Landau's specialties, I can recall when his and Lifshitz' "Course of Theoretical Physics" was first translated into English and published here. I still have the complete set in 6 volumes.

It is impossible to convey to an outsider, just how ingenious Landau was. This shows up on every page. Ingenious arguments and explanations, which would probably occur to no one else, are advanced to explain why things are exactly as they are, and cannot be otherwise. This has been noticed and commented on by others who are far more immersed in the area than I have had the time for. I should say that, had Landau turned to Law, he would have become a major figure in the entire history of Law, owing to the ingenuity and creativity of his arguments.

Not that all were entirely convincing; some showed partial selection of underlying facts, but that was part of the ingenuity; while I have forgotten the arguments by now, the ingenuity displayed in creating them was absolutely unforgettable.

Landau's father was a petroleum engineer in Baku before the Russian Revolution, and his son inherited his brains, or maybe did even better. Neft or Naft, the East European term for oil, was an important industry then, although the methods of extraction were crude until American machinery was imported. It is still the Hebrew word.

Of course, the industries of Tsaritza, later Stalingrad, now Volgograd, and many other "Communist" industrial plant, were all built with foreign capital, which of course was all lost to the Russian revolution. One can only hope the investors recovered their investment before losing it all. Russian robbery of foreigners and anyone else continues today as before, so we have the Oligarchs, many or most of whom are Jewish; not to blame the Jews, all there rob what they can.

My own maternal great-grandfather set up as an importer of agricultural machinery in Eketeriinslav on the Dnieper in Ukraine, and was a wealthy man there before the Revolution. I never found out what happened to the family.

The recent incident of Hermitage Capital and the death of lawyer Magnitsky in custody in jail is only a recent example. The head of the enterprise, Browder, wrote about this. Incidentally, as experts in American Jewish history, you will recognize the name Browder as an early head of the American Communist party in the '20s. This Browder was not Jewish, but his long-time companion and a Soviet spy was, and she was the grandmother of this said Browder. Her children were all extremely distinguished mathematicians; all lived here, none in the Soviet Union.

As to Landau, his end was unfortunate. Swerving to avoid hitting a pedestrian, his chauffeured car crashed, leaving him brain damaged, and this ended his scientific and active career. He had married a "shiksa", and unlike Landau and h-i-s father, their son did n-o-t inherit his father's brains. He died a few years after.

» login or register to post comments