הײַיאָר האָב איך זיך געלערנט אויף דער זומער־פּראָגראַם פֿון ייִדישער שפּראַך אויפֿן נאָמען פֿון די משפּחות גאָלדריטש/גאָלדרײַך און בית־שלום־עליכם בײַם תּל־אָבֿיבֿער אוניווערסיטעט. חוץ די וווּנדערלעכע לערערס — יצחק און אליעזר ניבאָרסקי, אַבֿרהם נאָווערשטערן, דוד ראָסקעס און חווה טורניאָנסקי; דער אינטערעסאַנטער סבֿיבֿה תּלמידים — האָט די שטאַט תּל־אָבֿיבֿ אַליין געשפּילט אַ וויכטיקע ראָלע צו שאַפֿן אַ באַזונדערע שטימונג בעת דער זומער־פּראָגראַם.

דעם יסוד פֿאַר ייִדישע זומער-קורסן האָט מען פֿאַרלייגט אין ייִוואָ, אין ניו-יאָרק, ווען אין יאָר 1968 האָט מען צום ערשטן מאָל אָרגאַניזירט אַזאַ קורס. דאָס איז געוואָרן אַ מאָדעל פֿאַר אַ צאָל ענלעכע זומער-פּראָגראַמען אין פֿאַרשיידענע ווינקלען פֿון דער וועלט. זייער אַ גרויסע ראָלע אין דעם לערן-פּראָצעס האָט געשפּילט אוריאל ווײַנרײַכס לערנבוך "קאָלעדזש ייִדיש". זײַן ערשטע אויפֿלאַגע איז אַרויס מיט זעכציק יאָר צוריק, אין 1949.

א

עמעצער האָט מיט אַ יאָרהונדערט צוריק (צי פֿריִער) אַ זאָג געטאָן, אַז ייִדן האָבן ניט געהאַט קיין קינדער. מע האָט געהאַט קליינע ייִדעלעך אָן בערד. געזאָגט איז עס געוואָרן אין שײַכות מיט קינדער-ליטעראַטור אויף ייִדיש; פּינקטלעכער — אַזאַ ליטעראַטור האָט כּמעט ניט עקזיסטירט ביזן אָנהייב פֿון 20סטן יאָרהונדערט. ייִדישע ייִנגלעך האָבן געדאַרפֿט גיין אין חדר, וואָס איז, פֿאַרשטייט זיך, ניט געווען קיין אָרט פֿאַר קינדער-ליטעראַטור. מיידלעך האָט מען אויך געלערנט ניט פֿון קינדער-ביכעלעך.

אינעם הײַנטיקע נומער פֿון "ווײַטער" ווערט דערציילט וועגן דער ייִדישער שול־דערציִונג. צו האָבן אַ פֿאָרשטעלונג, ווי אַזוי עס האָבן אויסגעזען די ייִדישע לערנביכער, לייגן מיר אײַך פֿאָר עטלעכע מוסטערן פֿון די לימודים — געאָגראַפֿיע און פֿיזיק — געלערנט אין ווילנע (1921) און די סאָוועטישע שולן (30ער יאָרן). דער אויסלייג ווערט פֿאַרהיט אַזוי ווי ער שטייט אין די לערנביכער.