פּערזענלעכקײטן
פֿון לאַזאַר לובאַרסקי
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

אין חודש אָקטאָבער איז אין בית־שלום־עליכם, תּל־אָבֿיבֿ, פֿאָרגעקומען אַן אָוונט געווידמעט דעם 85סטן געבורטסטאָג פֿון דער לעגענדאַרער ייִדישער זינגערין נחמה ליפֿשיץ. די אָרטיקע פּרעסע וועט די געשעעניש אַוודאי פּאַסיק באַשרײַבן.
איך וויל דערציילן וועגן עטלעכע עפּיזאָדן פֿון נחמהס קינסטלערישער טעטיקייט, וואָס איך אַליין האָב אָבסערווירט. אָבער, קודם־כּל — אַ קורצער אַרײַנפֿיר.
נאָך דער צווייטער וועלט-מלחמה און נאָך די רדיפֿות און גזרות קעגן ייִדן אין דעם סאָוועטן־פֿאַרבאַנד (“דער קאָסמאָפּאָליטיזם", דער מאָרד פֿון מיכאָעלס, “דער דאָקטוירים־ענין", די פֿאַרניכטונג פֿון דער ייִדישער קולטור און ייִדישע שעפֿער), איז אין יענעם לאַנד נישט געבליבן קיין זכר פֿון אַ ייִדיש נאַציאָנאַל פֿײַערל.
און אָט, אין די 1950ער יאָרן קומט אין מאָסקווע פֿאָר אַן אַלפֿאַרבאַנדישער קאָנקורס פֿון זינגער, און די יונגע זינגערין פֿון ווילנע נחמה ליפֿשיץ איז צווישן די געווינערס און דווקא מיט אַ ייִדיש ליד, געזונגען אויף מאַמע־לשון...
וואַס זשע ווייטער? מיט איר זעלטענעם קול, אַרטיסטישער אויספֿירונג וואָלט זי געקאָנט עפֿענען גרויסע פּרעסטיזשפֿולע זאַלן. אָבער נחמה האָט זיך פֿאַרעקשנט צו זינגען בלויז אויף ייִדיש. מיט גרויסע שוועריקייטן האָט זיך איר אײַנגעגעבן אַרויסצובאַקומען קאָנצערטן ווי אַ “גאַסט-זינגערן". אזוי, למשל, אין מאָסקווע, מיט אַ ייִדישער באַפֿעלקערונג פֿון עטלעכע הונדערט טויזנט דורשטיקע צו אַ יידיש וואָרט און ניגון צוהערער, דערלויבט מען איר געציילטע קאנצערטן אַ יאָר. דאָס זעלבע אין אַנדערע שטעט פֿונעם ריזיקן ראַטן־פֿאַרבאַנד; דערצו נאָך ווערט יעדע פּראָגראַם שטרענג צענזורירט, ס’זאָל זיך, חלילה, נישט אַרײַנכאַפּן אַ “פֿאַלשער קלאַנג" קעגן דער מלוכה.
אין אַזעלכע באַדינגונגען טרעט נחמה ארויס, זינגט לידער פֿון דעם קלאַסישן ייִדישן רעפּערטואַר און נײַע לידער, אָנגעשריבן ספּעציעל פֿאַר איר. זי טראָגט מיט איר געזאַגט אַן אָנזאָג צו אירע צוהערער: “ראַטעוועט ייִדיש! ראַטעוועט ייִדישקייט! ראַטעוועט זיך פֿון שטילשווײַגעניש"! בלײַבט ייִדן...
נחמה טוט עס מיט דעם שײַן און גלאַנץ פֿון אירע אויגן, מיט דער מימיק, מיט די אינטאָנאַציעס און אַקצענטן פֿון דעם קול, מיט די באַרימטע באַוועגונּגען פֿון אירע הענט און זשעסטן.

ייִדיש־וועלט, ליטעראַטור
פֿון לאַזאַר לובאַרסקי (‫ישׂראל)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

יצחק־ברוך פֿאַרבעראָוויטש — דעם נאָמען האָט ער געטראָגן די ערשטע אַכצן יאָר פֿון זײַן צוויי און פֿערציק־יעריק לעבן (1897—1939); די איבעריקע פֿיר און צוואַנציק יאָר האָט מען אים געקענט ווי אורקע נאַכאַלניק, וואָס זיבעצן יאָר איז עס געווען זײַן גנבֿים־צונאָמען, און די לעצטע זיבן יאָר — דער פּסעוודאָנים פֿון אַ באַרימטן מחבר פֿון מײַסטער־ווערק אויף קרימינעלע טעמעס.