(המשך פֿון פֿריִערדיקן נומער)

אין די הויכע פֿענצטער

גרוזענבערג האָט געהאַט אַ טבֿע, אַ כאַראַקטער אַזאַ: עס פֿלעגט זיצן אַ סך מענטשן און וואַרטן, פֿלעגט ער, פֿאַרשטייט זיך, דעם ערשטן מיך אַרײַננעמען [אין ביוראָ]. און ער פֿלעגט ניט נאָר אונטערשרײַבן, [ער] פֿלעגט פֿרעגן, וואָס איך מאַך און וועגן מײַנע חבֿרים, אַזוי דורכשמועסן. און אים פֿלעגט ניט אַרן, אַז די אַנדערע זיצן און וואַרטן. איך בין געוואָרן אַ גאַנצער שמעלקע מיט גרוזענבערג.
מיר איז אויסגעקומען אַ פּאָר מאָל צו גיין בײַ איינעם, וואָס האָט געשפּילט גאָר אַ גרויסע ראָלע אין דער קאַדעטישער פּאַרטיי: ווינאַווער, אַ באַרימטער אַדוואָקאַט, וואָס האָט ניט אָנגענומען בכלל קיין קליענטן חוץ אַדוואָקאַטן. אַדוואָקאַטן, וואָס האָבן געהאַט פֿאַרפּלאָנטערטע משפּטים, דער עיקר מיט ירושה, פֿלעגן קומען צו אים נאָך געוויסע עצות און אָנווײַזונגען. זייער זעלטן האָט ער געהאַט סתּם אַ קליענט. אַ פּאָר מאָל [בין איך געווען] אויך בײַ סליאָזבערג, געדאַרפֿט אים קומען אינפֿאָרמירן וווּ איך האַלט; מע האָט געדאַרפֿט אין גאַנצן אָנקלײַבן 25,000 רובל [פֿאַרן פֿאָנד].
האָט זיך באַקומען אַזאַ סיטואַציע: פֿריִער פֿון אַלץ בין איך אַרײַן אין דער גרופּע פֿון די פֿירער און רעדאַקטאָרן פֿון דער געזעלשאַפֿט צו פֿאַרשפּרייטן בילדונג. שפּעטער בין איך געווען בײַ גרוזענבערג, בראַמסאָן, ספּעציעל ווינאַווער, סליאָזבערג — זיי האָבן מיך געקאָנט, איך האָב זיי געקאָנט. און ס׳איז בכלל געווען דעמאָלט אַזאַ מין באַציִונג, וואָס איז דאָ אומעטום אין געוויסע סיטואַציעס זייער אָפֿט: מע דאַרף זיך ווענדן צו דער יוגנט. ס’איז דאָך געווען אַזאַ אומרויִקע צײַט צוליב דער מלחמה.

וועגן די זעקס מיליאָן דאַרף איך אײַך נישט דערציילן, איר ווייסט עס שוין אַליין. וואָס איך וועל אײַך יאָ דערציילן איז דעם תּמצית פֿונעם דאָקומענטאַרן פֿילם וואָס ווערט געוויזן הײַנט אין מאַנהעטן, אונטערן טיטל "זעקס מיליאָן און איינער," און דער איינער האָט געהייסן יוסף פֿישער, דער פֿאָטער פֿונעם פֿילם־מאַכער דוד פֿישער.
דער פֿאָטער איז געווען אַן אונגאַרישער ייִד וואָס איז אַדורכגעגאַנגען דאָס גיהנום אויף די אייגענע פּלייצעס און, על־פּי נס, ניצול געוואָרן. געקומען קיין ישׂראל נאָך דער מלחמה, אויפֿגעשטעלט אַ משפּחה, דרײַ זין און אַ טאָכטער, אָפּגעלעבט זײַנע יאָרן אין ליידן און אין פֿריידן און איז אַוועק פֿון דער וועלט. דער ייִד האָט אָבער איבערגעלאָזט אַ ביכל מיט זכרונות פֿון אַלע זײַנע ליידן און יסורים אונטער דעם נאַצי־רעזשים. לויט זײַן זון, דוד פֿישער, קומט אויס אַז קיינער פֿון די קינדער האָט נישט געוווּסט, אַז דער פֿאָטער שרײַבט זײַנע מעמואַרן, וואָס דאָס שטעל איך אויך אונטער אַ גרויסן פֿרעגצייכן. אָבער נישט אין דעם גייט עס דווקא.
דעם דאָקומענטאַרן פֿילם האָט צוגעגרייט דער פֿילם־מאַכער, זון, דוד פֿישער. פֿאַרשטייט זיך אַן ישׂראלי. שוין ווײַט פֿון זײַנע מיידלשע יאָרן, מסתּמא אין די זעכציקער. דאָ האַנדלט זיך אין אַ רײַזע קיין עסטרײַך, נאָכצוגיין אין פֿאָטערס פֿוסטריט איבער די טויטלאַגערן פֿון אוישוויץ ביז עסטרײַך, פֿון וואַנען דער פֿאָטער איז אַרויס קוים־קוים בײַם לעבן.
איז אַזוי. די דרײַ ברידער מיט דער איינציקער שוועסטער, נעמען זיך אונטער די רײַזע קיין "גוסען" און "קונסקירכען," שטעטלעך שיין ווי גאָלד אין עסטרײַך טאַקע, וווּ די פּרעכטיקע בערגלעך און ביימער, בלומען און פּאַנאָראַמע, באַהאַלטן דעם סוד פֿון זייער פֿאָטערס פּײַן.

ערשטער אינטערנאַציאָנאַלער קאָנקורס פֿון אָפּערע־זינגער

20 יאָר קומט אין קעשענעוו פֿאָר דער אינטערנאַציאָנאַלער פֿעסטיוואַל פֿון אָפּערע־קונסט "עס פֿאַרבעט מאַריאַ ביעשו". די וועלט־באַרימטע זינגערין איז נישט לאַנג צוריק געשטאָרבן (דער "פֿאָרווערטס" האָט וועגן דעם געשריבן), דעריבער איז דער הײַיאָריקער אָפּערע־פֿעסטיוואַל געווען געווידמעט דעם אָנדענק פֿון דער גרויסער זינגערין. קיין קעשענעוו זײַנען געקומען באַרימטע זינגער פֿון אַמעריקע, איטאַליע, דײַטשלאַנד, רוסלאַנד, אוקראַיִנע, גרוזיע, רומעניע, עסטרײַך. אויף דער בינע פֿונעם אָפּערע־טעאַטער האָט געקלונגען די מוזיק פֿון ווערדי, פּוטשיני, מאַסנע און אַנדערע קאָמפּאָזיטאָרן, וועמענס ווערק ס׳האָט געזונגען מאַריאַ ביעשו גופֿא.
וואָס שייך דעם ערשטן אינטערנאַציאָנאַלן קאָנקורס פֿון יונגע אָפּערע־זינגער, האָט ער אויך באַקומען דעם נאָמען פֿון מאַריאַ ביעשו. דער פּראָפֿעסיאָנעלער ניוואָ פֿון די זינגער איז געווען זייער אַ הויכער און, ווי ס׳האָט באַטאָנט דער פֿאָרזיצער פֿון זשורי, אַלעקסאַנדרו סאַמאָיִלע, הויפּט־דיריגענט פֿונעם אָדעסער אָפּערע־טעאַטער, איז שווער געווען פֿון די 32 באַטייליקטע אין דער צווייטער רונדע אויסצוקלײַבן די בעסטע — פֿאַר דער דריטער; אַזוי שטאַרק זײַנען געווען די קאָנקורסאַנטן, געקומען פֿון אייראָפּע, אַזיע און די נײַע לענדער פֿונעם געוועזענעם ראַטן־פֿאַרבאַנד.
דעם ערשטן פּריז האָבן באַקומען די זינגער פֿון מאָלדאָווע און קאַזאַכסטאַן; דעם צווייטן פּריז האָבן צעטיילט צווישן זיך די זינגער פֿון סאַנקט־פּעטערבורג און אוקראַיִנע; דעם דריטן פּריז — דײַטשלאַנד און רומעניע. דעם גראַן־פּרי (פֿאַר מיר איז עס אַ באַזונדערע פֿרייד) האָט באַקומען די סאָליסטקע פֿון דער קעשענעווער אָפּערע מאַריאַנאַ בוליקאַנו. זי האָט נישט לאַנג צוריק פֿאַרענדיקט די מוזיק־אַקאַדעמיע, וווּ זי האָט זיך געלערנט 2 יאָר אין מײַן קאַמער־קלאַס. איך האָב שוין וועגן איר און אירע קאָנצערטן פֿון ייִדישער מוזיק געשריבן אין "פֿאָרווערטס" עטלעכע מאָל. דעם פּריז פֿון 15 טויזנט יוראָ האָט איר איבערגעגעבן דער פּרעמיער־מיניסטער פֿון מאָלדאָווע.