אַ פֿאַרגעסענע געשיכטע

יונגע לײַט ווייסן איצט אָדער גאָרנישט, אָדער זייער ווייניק, וועגן די באַמיִונגען צו שאַפֿן אַ ייִדישע טעריטאָריע אין סאָוועטן-פֿאַרבאַנד, אין אַ ווײַט-מיזרחדיקן עק פֿון רוסלאַנד. אַזוי האָט אין יאָר 1928 באַשלאָסן די סאָוועטישע ריגירונג. טויזנטער ייִדן, סײַ סאָוועטישע, סײַ אויסלענדישע, האָבן פֿאַרבונדן זייער לעבן מיט ביראָבידזשאַן.

אָבער אַ סך הײַנטיקע סטודענטן, ייִדישע בתוכם, איז בכלל ניט אויסגעקומען צו הערן אַזאַ וואָרט: "". מען געפֿינט ניט קיין סימן אין די ייִדישע לערן-פּראָגראַמען וועגן דער געשיכטע פֿון ביראָבידזשאַן.

דער נאָמען ביראָבידזשאַן האָט שוין לאַנג געקלונגען אין מײַנע אויערן, זינט איך האָב געלייענט די ווערק פֿון סאָוועטיש־ייִדישע שרײַבערס. די טײַכן בירע, בידזשאַן, אַמור האָבן אויסגעזען אַזוי עקזאָטיש, אַז איך האָב זיך נישט געקענט אָפּזאָגן פֿונעם פֿאָרלייג צו לערנען ייִדיש דרײַ וואָכן אין ווײַטן מיזרח, אין דער ייִדישער אויטאָנאָמער געגנט.

כאָטש איך האָב געוווּסט, אַז די געגנט ליגט ערגעץ; וווּ אין סיביר, האָב איך זיך פֿריִער געפֿוילט אויסצוגעפֿינען, וווּ פּינקטלעך עס ליגט יענער ייִדישער שטח. אַמור, כינע — דאָס זענען געווען די געאָגראַפֿישע קאָאָרדינאַטן, וואָס איך האָב יאָ געדענקט. ווען איך האָב געדאַרפֿט קויפֿן דעם בילעט, האָב איך זיך, סוף־כּל־סוף, דערוווּסט, ווי אַזוי מע פֿאָרט אַהין: אַכט שעה פֿון מאָסקווע ביז כאַבאַראָווסק מיטן עראָפּלאַן און נאָך צוויי שעה מיטן אויטאָ ביז דער הויפּטשטאָט פֿון דער אויטאָנאָמער געגנט, ביראָבידזשאַן.

דעם 17טן אויגוסט האָט די צײַטונג "דזשערוסאַלעם פּאָסט" פֿאַרעפֿנטלעכט אַן אַרטיקל, וואָס האָט געטראָגן דעם טיטל "ייִדיש קערט זיך אום קיין ביראָבידזשאַן". אין דער אמתן, איז די רייד געגאַנגען וועגן דער ייִדישער זומער-פּראָגראַם, מיט סטודענטן און לערער פֿון פֿאַרשיידענע לענדער. אַ גרויסער טייל פֿון דעם אַרטיקל איז געווען באַזירט אויף אַן אינטערוויו מיט דעם איניציאַטאָר פֿון דער דאָזיקער זומער-שול, ד״ר באָריס קאָטלערמאַן. אַ געוועזענער ביראָבידזשאַנער, וווינט קאָטלערמאַן שוין לאַנג אין ישׂראל, וווּ ער לערנט אין בר-אילן-אוניווערסיטעט.

אַ מאָל האָבן געלעבט צוויי ברידער. דער עלטערער האָט ניט געהאַט קיין ווײַב און ניט קיין קינדער. דער ייִנגערער האָט געהאַט אַ ווײַב מיט פֿיר קליינע קינדער.

זיי זײַנען ביידע געווען אָרעם. זיי האָבן געהאַט אַ שטיקל ערד וואָס איז זיי געבליבן פֿון זייער פֿאָטער. זיי האָבן ניט געוואָלט צעטיילן צווישן זיך דאָס שטיקל ערד. זיי האָבן זי באַאַרבעט צוזאַמען.

ווען די תּבֿואה* (טוווּע) איז שוין געווען אָפּגעשניטן, פֿלעגן זיי צעטיילן די גאַרבן פּונקט העלפֿט אויף העלפֿט. די גאַרבן זײַנען געלעגן לעבן זייערע הײַזלעך.