אויב עס קומט דעם לייענער הײַנט אָן ניט גרינג צו געפֿינען מענטשן מיט וועמען צו רעדן אַ ייִדיש וואָרט, שטעלט זיך פֿאָר, ווי שווער איז צו געפֿינען אַזעלכע, וואָס קענען דעם ייִדיש פֿון 500 יאָר צוריק. כאָטש אַ מאָל האָבן כּמעט אַלע ייִדן גערעדט די אַלט־ייִדישע שפּראַך: אין דײַטשלאַנד, האָלאַנד, פּוילן, איטאַליע, און אויף איר געשאַפֿן אַ רײַכע ליטעראַטור — הונדערטער כּתבֿ־ידן און ביכער ליגן אין די טיפֿענישן פֿון די גרויסע ביבליאָטעקן פֿון דער וועלט — דאַרף מען הײַנט זוכן מיט ליכט אַ מענטש, וואָס קען די שפּראַך לייענען.

סוף זומער 1988, ווען אין סאָוועטן-פֿאַרבאַנד איז גרינגער געוואָרן צו בויען דעמאָקראַטישע אינטיטוציעס, האָט מען אין ווילנע באַשלאָסן צו שאַפֿן אַ ייִדישע קולטור-געזעלשאַפֿט — ניט נאָר פֿאַר דער שטאָט, אָבער פֿאַר דער גאַנצער ליטווישער רעפּובליק. קיין גרינגע זאַך איז עס ניט געווען אַפֿילו אין די רעלאַטיוו ליבעראַלע יאָרן פֿון מיכאַיִל גאָרבאַטשיאָווס דרייסטע רעפֿאָרמען. די ייִדישע געזעלשאַפֿט האָט זיך אָפֿיציעל באַוויזן אין מאַרץ 1989. אין דעם זעלבן יאָר האָט מען אָנגעהויבן אַרויסצוגעבן די צײַטונג "ירושלים-דליטא".

א

אין אייראָפּע איז פֿאַראַן אַ מינהג אַזאַ — צו באַשטימען יעדעס יאָר צוויי שטעט ווי די "הויפּטשטעט פֿון קולטור". דאָס מיינט, אַז די דאָזיקע צוויי שטעט באַקומען געלטער פֿון צענטראַליזירטע אייראָפּעיִשע פֿאָנדן אויף דורכצופֿירן פֿאַרשיידענע קאָנפֿערענצן, קאָנצערטן און אַנדערע אונטערנעמונגען. הײַיאָר איז ווילנע, אָדער פּינקטלעכער — ווילניוס, אויסגעקליבן געוואָרן ווי איינע פֿון אַזעלכע אייראָפּעיִשע קולטור-שטעט. פֿאַר אונדז איז עס אַ תּירוץ זיך ווענדן צו דער טעמע פֿון ווילנע ווי די "הויפּטשטאָט" פֿון מאָדערנער ייִדישער קולטור.

וואָס האָט געטאָן דער טאַטע?

מאָטקע האָט געקויפֿט מיט איינעם בשותּפֿות אַ פֿערד מיט אַ וואָגן. ווער ס׳האָט געדאַרפֿט, דער איז געפֿאָרן. איין מאָל איז מאָטקע אַוועקגעפֿאָרן אין אַ שטעטל, פֿאַרפֿאָרן צו אַ קרעטשמער, צוגעבונדן דאָס פֿערד און אַרײַן אין קרעטשמע איבערכאַפּן דאָס האַרץ. ער גייט אַרויס צום פֿערד, נישטאָ דאָס פֿערד. זאָגט מאָטקע: "דאָס פֿערד איז אַן אַלטע טראַנטע, נאָר איך וועל באַלד טאָן, וואָס מײַן טאַטע האָט געטאָן". דער עולם האָט זיך דערשראָקן: ווער ווייסט, וואָס מאָטקעס טאַטע האָט אָפּגעטאָן?

וואָסערע שפּילן האָט איר ליב?

(המשך פֿון אַ קאָמיקס־סעריע)

טעקסט פֿון אַנע ערשלער; בילדער פֿון שי כאַטשאַטוראָוו