(ניט אויף קאַטאָוועס)

מײַנע פֿרײַנד, שוין לאַנג האָבן די אַמעריקאַנער וויילער ניט געזען אַזעלכע וואַלן ווי די הײַיאָריקע צו ווערן פּרעזידענט. די אַלע פּאָליטיק־מומחים זאָגן, אַז דאָס קען זײַן אַ קערפּונקט אין אונדזער געשיכטע און פֿירן צו אַ נײַער תּקופֿה, צו אַ שענערער און אַ בעסערער וועלט. מיר, די וויילער, וועלן באַשליסן, צי אונדזער געזעלשאַפֿט זאָל פּראָגרעסירן, אַרויפֿגיין צו העכערע ליכטיקע מדרגות פֿון אמת, פֿרײַהייט, און גערעכטיקייט, צי מיר וועלן צוריק אַרײַנקריכן אין בלאָטע.

די צײַטונג "הײַנט" איז איינע פֿון די גרעסטע טעגלעכע צײַטונגען אין דער געשיכטע פֿון דער ייִדישער פּרעסע. די צאָל קאָפּיעס איז דערגאַנגען ביז 100 טויזנט עקזעמפּלאַרן. דער ערשטער נומער פֿון "הײַנט" איז אַרויס אין יאַנואַר 1908. דאָס איז, בכלל, געווען אַ בליצײַט פֿאַר דער ייִדישער זשורנאַליסטיק. די רוסישע רעגירונג האָט אין יענע יאָרן אַראָפּגענומען אייניקע דערשטיקנדיקע באַגרענעצונגען פֿאַר דער פּרעסע פֿון נאַציאָנאַלע מינאָריטעטן. וואַרשע, וואָס האָט געהאַט די גרעסטע קאָנצענטראַציע פֿון ייִדישע אײַנוווינער, איז געוואָרן דער הויפּט-צענטער פֿאַר די פּעריאָדישע אויסגאַבעס אויף ייִדיש.

די ערשטע צײַט נאָך דער באַפֿרײַונג פֿון די דײַטשן האָבן ניט ווייניק ייִדן געגלייבט, אַז מע קען אויפֿבויען אַ ייִשובֿ אין פּוילן. צענדליקער טויזנטער האָבן איבערגעלעבט דעם חורבן אין פּוילן גופֿא — אָדער מע האָט זיך אויסבאַהאַלטן, אָדער מע האָט געקעמפֿט בײַ די פּאַרטיזאַנער, אָבער מע האָט על-פּי-נס דערלעבט ביז דער באַפֿרײַונג אין די לאַגערן. נאָך מער ייִדן האָבן זיך געראַטעוועט אין סאָוועטן-פֿאַרבאַנד און באַקומען אַ מעגלעכקייט זיך אומקערן קיין פּוילן.

דער וואָקאַבולאַר פֿון אַ פּוילישן ייִדן קען שטעלן אין אַ פֿאַרלעגנהייט אַ רעדער פֿון אַן אַנדער דיאַלעקט. אַ שטייגער, אַ מענטש, וואָס טראָגט אויף זיך "גרעט", וועט אפֿשר ניט פֿאַרשטיין, פֿאַר וואָס מע לייגט אים פֿאָר אָנצוטאָן "וועש". אַ באַזונדערע קאַטעגאָריע "מיספֿאַרשטייענישן" רופֿן אַרויס די ווערטער, וועלכע קלינגען פּונקט ווי אין אַנדערע דיאַלעקטן, אָבער האָבן ספּעציפֿישע באַטײַטן. גאַנץ אָפֿט שפּיגלט עס אָפּ דעם אונטערשייד צווישן פּויליש און אוקראַיִניש צי רוסיש. למשל:

שטערן אויפֿן הימל

פֿון מאיר חרץ

און דאַנקען גאָט, די שטערן האָבן ווידער
באַוויזן זיך אין הימל ווי אַ מאָל
און ווידער קלינגען אַלטע שטערן־לידער
און טאַקע ווידער און טאַקע נאָך אַ מאָל.