מיללער האָט געמאַכט אַ פֿאָרשלאַג, אַז מען זאָל די נײַע צײַטונג רופֿן "פֿאָרווערטס". איך האָב געגלויבט, אַז מען דאַרף אַן עכט־ייִדישן נאָמען. אָבער אַ געראָטענעם ייִדישן נאָמען פֿאַר אַ צײַטונג איז ניט גרינג צו געפֿינען, און "פֿאָרווערטס" הייסט דער הויפּט אָרגאַן פֿון דער גרויסער סאָציאַליסטישער פּאַרטיי פֿון דײַטשלאַנד. איז מיללערס פֿאָרשלאַג אָנגענומען געוואָרן איינשטימיק.
איך בין איינשטימיק דערוויילט געוואָרן רעדאַקטאָר.

פֿון בוך זכרונות "בלעטער פֿון מײַן לעבן" פֿון אַב. קאָהאַן

דער ערשטער נומער "פֿאָרווערטס"
איז דערשינען דעם 22סטן אַפּריל, 1897.


מיט גרויס שוועריקייטן האָבן מיר צוזאַמענגעשטעלט אַ סומע, וועלכע איז קוים גענוג געווען צו מאַכן אַן אָנפֿאַנג. אַלץ האָט אויסגעזען אָרעם, קבצנדיק. וועגן קויפֿן אַן אייגענעם פּרעס האָט קיין רייד ניט געקאָנט זײַן. מיר האָבן דעם "פֿאָרווערטס" געמוזט דרוקן אַנדערשוווּ. פֿון באַקוועמלעכקייט וועגן האָבן מיר באַשלאָסן צו האָבן די רעדאַקציע מיט דעם שריפֿטזעצער־שאַפּ לעבן דעם פּלאַץ וווּ די צײַטונג וועט זיך דרוקן. און אַזוי ווי אין ייִדישן קוואַרטאַל זײַנען גרויסע דרוקערײַען ניט געווען, האָבן מיר די רעדאַקציע ניט געקאָנט האָבן צוזאַמען מיט דעם ביזנעס־אָפֿיס [געשעפֿט־ביוראָ], וועלכער האָט נאַטירלעך געמוזט זײַן אין ייִדישן קוואַרטאַל.

אין דער געשיכטע פֿון פּעריאָדישע אויסגאַבעס זײַנען פֿאַראַן נישט ווייניק פֿאַלן, ווען דער געלונגענער נאָמען פֿון דער, אָדער יענער צײַטונג, אָדער זשורנאַל, לעבן איבער די אויסגאַבע אַליין. עס טרעפֿט זיך, אַז די אויסגאַבע שעפּט זיך אויס, בײַט דעם פּראָפֿיל אָדער די ריכטונג, און צו מאָל שליסט זיך אין גאַנצן. אָבער דער נאָמען בלײַבט, אָדער ער גייט אַריבער צו אַן אַנדער אויסגאַבע. צו מאָל אַפֿילו — אין אַן אַנדער לאַנד און אין אַן אַנדער שפּראַך.
אַ גוטער בײַשפּיל פֿון אַזאַ לעבנס־שטאַנדהאַפֿטיקייט קאָן זײַן דער נאָמען "פֿאָרווערטס". צום ערשטן מאָל האָט ער אָנגעהויבן צו קלינגען ווי אַ נאָמען פֿון אַ דײַטשישער פּובליקאַציע "Vorwärts", וועלכע איז דערשינען אין פּאַריז אין 1844. די צײַטונג פֿלעגט אַרויסגיין צוויי מאָל אין דער וואָך און האָט עקזיסטירט בלויז איין יאָר. און דאָך האָט זי איבערגעלאָזט אין דער געשיכטע אַ ממשותדיקן שפּור, ווי דער ערשטער אידעאָלאָגישער צענטער פֿונעם אייראָפּעיִשן סאָציאַליזם און קאָמוניזם, וואָס האָבן דעמאָלט אָנגעהויבן צעשפּרייטן די פֿליגלען. צווישן די מחברים זײַנען געווען אַזעלכע גרויסע רעוואָלוציאָנערן און דענקער ווי קאַרל מאַרקס, פֿרידריך ענגעלס, מיכאַיִל באַקונין און אַנדערע.
עס זײַנען דורכגעגאַנגען 32 יאָר, און אין 1876, אונטער דעם זעלבן נאָמען הייבט אָן דערשײַנען די צײַטונג פֿון די דײַטשישע סאָציאַל־דעמאָקראַטן. דער וואָכנבלאַט "Vorwärts" גייט אַרויס אין לײַפּציג און ווערט פֿאַרשפּרייט איבער גאַנץ דײַטשלאַנד, ווי אויך אין עסטרײַך, שווייץ און פּוילן. ער ווערט איינע פֿון די פּאָפּולערסטע לינקע אויסגאַבעס אין אייראָפּע און פֿאַרשפּרייט אַקטיוו די סאָציאַליסטישע און סאָציאַל־דעמאָקראַטישע אידעען, וואָס ווערן גיך אַריבערגעבראַכט אין אַמעריקע.

(פֿון "פֿאָרווערטס", אַפּריל 17, 1912)

די "טיטאַניק", דער טיטאַן פֿון די דאַמפֿערס, די גרעסטע, בעסטע, טײַערסטע דאַמפֿשיף אין דער וועלט, דער לוויתן פֿון די ימים, האָט געמאַכט איר ערשטע רײַזע, איר "בתולה־רײַזע", איר "מײַדן־טריפּ" איבערן אַטלאַנטישן אָקעאַן און איז געזונקען אין דער טיפֿעניש.
אַן אײַזבאַרג, וועלכע די ים־שטורעמס האָבן פֿאַרטראָגן פֿון "ים־הקרח" אין אַטלאַנטיק איז איר מלאך־המוות געווען.
שיף און באַרג האָבן זיך באַגעגנט און צוזאַמענגעשטויסן. די קונסט, די טעכניק, די מענטשלעכע גאָונות האָט זיך געשטעלט פּנים אל פּנים מיט דער נאַטור און די לעצטע האָט געזיגט.
אַראָפּ איז זי אין דער טיפֿעניש מיט כּמעט נאָר איר לעבעדיקן און טויטן באַגאַזש. איבער 1,500 מענטשן האָבן געפֿונען זייער "אייביקע רו" אין דעם נאַסן בית־עולם.
פֿאַרשיידענע מענטשן האָט די "טיטאַניק" געפֿירט: די גליקלעכסטע און די אומגליקלעכסטע. דער צווישנדעק מיט דער ערשטער קאַיוטע זײַנען געווען געפּאַקט מיט שטערבלעכע. אין יעדער פֿון זיי איז געפֿאָרן מיט האָפֿענונג אין האַרצן און זענזוכט אין בליק צו באַגריסן די סטאַטוע פֿון דער פֿרײַהייט, איר גרויסן לאָמפּ, וואָס לײַכט און לאַכט צו די מענטשן, וואָס קומען אין איר האַפֿן.
אָבער אַנשטאָט צו זען אָט די גרויסע, געבענטשטע ליכט זײַנען זיי אַראָפּ אין אַ פֿינצטערן, נאַסן אָפּגרונט, פֿון וועלכן מען קומט ניט מער צוריק.

(פֿון אונדזער אַרכיוו)

איר זענט נישט סענטימענטאַל? וויפֿל אָרט פֿאַרנעמט אין אײַך יצחק־לייבוש פּרץ? גייט, ביטע, אין תּל־אָבֿיבֿ אויף סוף אַלנבי־גאַס. איר אָנהייב איז בײַם ים־ברעג, און בײַ איר סוף הייבט זיך אָן די גאַס עליה. און אָט: ראָג אַלנבי־עליה איז אַ גאַס, לינקס, און אַ שילדל אויפֿן ראָג מויער: י. ל. פּרץ (אויך אויף ענגליש און אַראַביש). שטיי אַ ווײַלע: דיקע וואָנצעס איבערן מויל, אַ פּנים וואָס איז עקזאַלטירט, רויט, שיִער־נישט אַפּאָפּלעקסיש; אויגן — האַלב־אַרויסגעשטאַרצטע; אַריסטאָקראַט? האַלבער אַדוואָקאַט? גמינע־באַאַמטער אין מתים־אָפּטייל? ר׳ למה פֿון "די גאָלדענע קייט"; יוחנן וואַסערטרעגער, דער מקובל? טיפֿע פֿאָלקסטימלעכקייט, חסידישע דערהויבנקייט, אוניווערסאַלער וועלטשמערץ? טראַגישער קינסטלער, פֿאַמיליען־פּערזענלעכע ווייטיקן; ברייטע האַנט פֿון אַ געבער, איבערמענטש, נאַציאָנאַל־מאָנומענטאַלע פֿיגור; בײַנאַכט אויפֿן אַלטן מאַרק, אין פּאָליש אויף דער קייט, דער טרעגער פֿון שלום־בית.
יאָר 1915, מלחמה־צײַט, מ׳טרײַבט אַרויס ייִדן פֿון די שטעטלעך, מ׳הענגט ייִדן ווי שפּיאָנען; היימלאָזע. פּחד פֿון אַן אייביק־פּאָגראָמירט פֿאָלק. וועגעלעך מיט מידע פֿערדלעך שלעפּן זיך איבער די גאַסן פֿון וואַרשע, איבערגעשראָקענע קינדערלעך, צעריסענע קישנס, ציטערנדיקע זקנים מיט דער גרויסער, אייביקער אימה פֿאַרן גוי, דעם רשע, ייִדן־קוילער. פּרץ — דער פֿירער פֿון קאָמיטעט צוהילף די היימלאָזע. פּרץ — אַ טאַטע פֿון אַ זון וואָס רעדט פּויליש און לייענט ענגליש, איז זונטיקדיק, און פֿאַראַכטעט דעם טאַטן דעם ייִד, דעם קינסטלער, דעם שבת־יום־טובֿניק. פּרץ איז געשטאָרבן.

שוין יאָרנלאַנג לייען איך דעם "פֿאָרווערטס" פֿאַר פֿאַרשיידענע פֿאַרגאַנגענע, בדרך-כּלל, לאַנג פֿאַרגאַנגענע, יאָרן. מיר איז קלאָר — און אַנדערש האָט עס ניט געקענט זײַן — אַז אונטער דעם דאָזיקן נאָמען און אַפֿילו בראָש מיט דעם זעלבן הויפּט-רעדאַקטאָר, אַב. קאַהאַן, איז דאָס געווען אין פֿאַרשיידענע יאָרן ניט (אין גאַנצן) די זעלבע צײַטונג. הגם זי האָט זיך אָנגעהויבן ווי אַ פֿאָרום פֿון אינטערנאַציאָנאַליסטיש־געשטימטע סאָציאַליסטן, האָט זי זיך מיט דער צײַט אַלץ מער פֿאַרוואַנדלט אין אַ נאַציאָנאַליסטישער, פּראָ-ישׂראלדיקער צײַטונג.
אַ צאָל פֿאַקטאָרן און געשעענישן האָבן געשטופּט דעם "פֿאָרווערטס" אין דער דאָזיקער ריכטונג — פֿון אַנטי-נאַציאָנאַליזם צו אַ "שטילן" נאַציאָנאַליזם. איך וועל דאָ דערמאָנען נאָר איין סיבה, דהײַנו: די צעשפּאַלטונג אין 1921, ווען מער אינטערנאַציאָנאַליסטיש־געשטימטע סאָציאַליסטן זײַנען אַוועק צו די קאָמוניסטן. דאָס הייסט ניט, פֿאַרשטייט זיך, אַז דער עולם, וואָס איז פֿאַרבליבן מיטן "פֿאָרווערטס", איז באַשטאַנען פֿון גאָלע נאַציאָנאַליסטן. אָבער די לאָגיק אַליין פֿון בויען אַ מין וואַנט צווישן זיך און די קאָמוניסטן האָט געפֿאָדערט צו באַטאָנען און פֿאַרשטאַרקן די אונטערשיידן מיט זיי. דאָס הייסט, אַז טאָמער בײַ זיי איז עפּעס געווען שוואַרץ, איז אויף דער זײַט געוואָרן ווײַס. די אַלגעמיינע נטיה צו שאַפֿן אַ ווידעראַנאַנד איז תּמיד געווען זייער אָנזעעוודיק.
די אידעאָלאָגישע שינויים אין די פֿריִע 1920ער יאָרן קען מען באַמערקן אויך אין דעם אונטערקלײַב פֿון נײַע זשורנאַליסטן. אַזוי האָט זיך אין יאָר 1924 צווישן די שטענדיקע מיטאַרבעטער פֿון "פֿאָרווערטס" באַוויזן חיים ליבערמאַן (1890—1963),