"יוסף בורג איז אַ וווּנדערלעכער שילדערער... זײַן פּראָזע פֿאַרמאָגט אַ הויכע קינסטלערישע הייך. ס'איז צײַטנווײַז פּאָעזיע אין פּראָזע"
לילי בערגער

---

האַרציקע מזל־ברכות שיקן מיר איבער אונדזער פּען־קאָלעגע, דעם אָנגעזעענעם ייִדישן שרײַבער יוסף בורג צום אַלט ווערן 95 יאָר (פּינקטלעכער, איז ער געבוירן געוואָרן דעם 30סטן מײַ 1912), און צו זײַן איבער 70־יאָריקער רײַכער שאַפֿערישער טעטיקייט. ס'איז ניט איבערגעטריבן, ווײַל זײַן ערשטע דערציילונג "אויפֿן ספּלאַוו"

יוסף קערלער (1918—2000)

יוסף קערלער האָט עולה געווען אין יאָר 1971. צו יענער צײַט האָט ער שוין דערגרייכט זײַן באַזונדער אָרט אין דער ייִדישער סאָוועטישער דיכטונג. דורך זײַן אייגענעם פּײַנלעכן גורל און נאַציאָנאַלן חשבון־הנפֿש איז שוין פֿון לאַנג צו אים געקומען דער ניכטערער באַנעם פֿון אַלץ, וואָס ס׳קומט פֿאָר אין לאַנד "וואָס איז מיר נעענטער אַ מאָל געווען פֿון מײַן געזאַלצן העמד". מיט וואָרט און בילד, מיט נײַ אויפֿגעקומענע טענער און פֿאַרבן, דריקט ער אויס דעם וויי, וואָס ברענט אין זײַן נשמה. אין איינעם פֿון זײַנע לידער, געשריבן אין מאָסקווע, ערבֿ דער עליה, קלינגען אַזעלכע ווערטער:

אַלע מאָל ווען איך נעם זיך דערמאָנען וועגן דעם איבערגעלעבטן אין די מלחמה־יאָרן, איבערהויפּט נאָך דעם, ווי איך בין אין איינער אַ שלאַכט אַרײַנגעפֿאַלן צו די דײַטשישע מערדער אין געפֿענגעניש, כאַפּט מיך אָן אַ גרויל.

צי דען איז דאָס אַלץ געשען מיט מיר?

דאָס האָט מען מיך געשטעלט צו דער וואַנט אינעם קיראָוואָגראַדער לאַגער פֿאַר קריגס־געפֿאַנגענע, ווען די רוצחים האָבן אַנטדעקט, אַז איך בין אַ ייִד?

דאָס בין איך געזעסן אין "געסטאַפּא" און זיך שוין געזעגנט מיטן לעבן?

מויני שולמאַן

(סוף פֿון פֿריִערדיקן נומער)

שולמאַן פֿלעגט זיצן אײַנגעהויקערט. זײַן רוקנביין איז געווען אַרומגעזאַפֿט מיט אַ האַרטן לעדערנעם גאַרטל און אַלץ איינס האָט ער געליטן פֿון שטאַרקע ווייטיקן. פֿון זײַטיקע פֿלעגט ער עס אויסבאַהאַלטן. אַזוי, אײַנגעהויקערט, מיטן טעקסט דערנענטערט צו די אויגן, האָט ער געקענט פֿון פֿאַר טאָג ביז שפּעט אין דער נאַכט רעדאַקטירן אַ מאַנוסקריפּט פֿון אַ בוך, די קאָרעקטור־זײַטלעך, די וויאָרסטקע, ביז דער ספֿר פֿלעגט ניט אָנטרעפֿן אין אײַנבונד־צעך.

(אָנהייב אין פֿאָריקן נומער)

מויני שולמאַן

ווער זשע איז געווען מויני שולמאַן, וואָס כּמעט אַלע אָנגעזעענע פּראָזאַיִקער האָבן זיך צו אים באַצויגן מיט אַזוי פֿיל אָפּשײַ און אַפֿילו ליבע?

געוואַקסן איז ער אין אַ דורכויס ייִדישער שטוב און, ניט געקוקט אויף די פֿאַרוויסטונגען, וואָס האָבן זיך אָנגעהויבן נאָך אין די דרײַסיקער יאָרן, האָט ער שטענדיק געטענהט, אַז כּל־זמן ייִדן זײַנען פֿאַרשפּרייט איבער גאָר דער וועלט וועט אונדזער לשון ניט אונטערגיין.

(אָנהייב אין פֿאָריקן נומער)

בליומע קאָטיק (1908—1968)
און אירע באַרימטע אָבֿות

וועגן דעם הויפּט־רעדאַקטאָר פֿון "עמעס"־פֿאַרלאַג, א. פֿאַלקאָוויטש, האָט דוד בערגעלסאָן אין זײַן צײַט געשריבן: "דער מענטש וואָס האָט קיין מאָל אין ערגעץ ניט געאײַלט און קיין מאָל אין ערגעץ ניט פֿאַרשפּעטיקט".

(אָנהייב אין פֿאָריקן נומער)

אלי פֿאַלקאָוויטש (1898—1979)

וועגן דעם הויפּט־רעדאַקטאָר פֿון "עמעס"־פֿאַרלאַג, א. פֿאַלקאָוויטש, האָט דוד בערגעלסאָן אין זײַן צײַט געשריבן: "דער מענטש וואָס האָט קיין מאָל אין ערגעץ ניט געאײַלט און קיין מאָל אין ערגעץ ניט פֿאַרשפּעטיקט".

מען קען פֿרעגן: די גרויסקייט פֿון דעם ליטעראַרישן לעבן אין ראַטן־פֿאַרבאַנד אין די 30-20ער יאָרן איז נאָך ווײַט, ווײַט ניט אויסגעפֿאָרשט; וואָס זשע האָב איך, אַן אַלטער ייִדישער שרײַבער, מיט אַזאַ התפּעלות זיך אַ כאַפּ געטאָן דערציילן וועגן פֿינף רעדאַקטאָרן מיט אַ מאָל?

וועגן פֿינף מיט אַ מאָל, ווײַל לויט מײַן מיינונג זײַנען זיי געווען פֿון די בעסטע, מיט וועמען מיר איז אויסגעקומען מיטצואַרבעטן. וואָלט געגאַנגען אַ רייד ניט נאָר וועגן קינסטלערישער ליטעראַטור, וואָלט איך אָנגערופֿן נאָך און נאָך. זייער זאָרג פֿאַרן קיום פֿון ייִדיש, און דאָס האָט אין אַ היפּשער מאָס אײַנגעהאַלטן די אַסימילאַציע, איז ניט איבערצוגעבן.