אַן איין און איינציקער ווײַסער אויטאָ האָט זיך באַוויזן אויפֿן וועג. יעדעס מאָל וואָס זײַנס אַ ראָד האָט געטראָפֿן אין אַ גריבל, האָט דער אויטאָ זיך געגעבן אַ שאָקל, אויפֿהייבנדיק אַ וואָלקנדל שטויב אין דער לופֿטן. און אַזוי איז דער אויטאָ געפֿאָרן ביז ער האָט זיך אָפּגעשטעלט לעבן דעם איינציקן בוים.

איציק איז אַרויס פֿונעם אויטאָ און פֿאַרמאַכט די טיר מיט אַ שטאַרקן קלאַפּ. די קורצע, שטײַפֿע האָר אויף די באַקן זיך געשניטן צו זײַן אַ שטעכיק בערדל. ער איז געווען אָנגעטאָן אין אַ געמיש פֿון מלבושים, וואָס ער האָט אַרויפֿגעשלעפּט אויף זיך אין אײַלעניש. אַ ברייט, רויט, אויסגעדינט "טריינינג" העמד. אַ פּאָר געלע, צעקנייטשטע הויזן און אַ ווײַס בייסבאָל־היטעלע מיט אַ שמאָלן, לאַנגן דאַשיק — אַ מתּנה פֿון זײַן ניו־יאָרקער פֿעטער מיט יאָרן צוריק.

אויף די פֿיס האָט ער געטראָגן אַ פּאָר בלאָע סאַנדאַלן. אין דער רעכטער האַנט — געהאַלטן אַ זעקעלע מיט אַ מאַראַנץ, אַ סענדוויטש מיט קעז און אַ פֿלאַש וואַסער. ער האָט אײַנגעאָטעמט די פֿרישקייט וואָס דער ווינט האָט אים צוגעטראָגן.

ווי אַ סך ייִדישיסטן, האָב איך אַ נייגונג צו אַלטע־לײַט. די יונגע־לײַט און קינדער האָב איך ניט פֿײַנט, חלילה, נאָר אַלטע־לײַט האָבן אַ ספּעציעלן חן און חכמה וואָס עס פֿעלט דעם יונגן דור. דערצו זײַנען זיי, געוויינטלעך, אַ סך שטילער ווי די יוגנע־לײַט — זיי שפּילן ניט קיין הויכע מוזיק, זיי הוליען ניט ביז שפּעט אין דער נאַכט. אַז מען וווינט לעבן אַלטע־לײַט, האָט מען מנוחה.

ווען איך בין אָנגעקומען שטודירן אין מינעאַפּאָליס, האָב איך עטלעכע חדשים געוווינט לעבן הוליאַקעס און לעביונגען — "פֿרעטבויס" בלע״ז — אין אַ געגנט ניט ווײַט פֿונעם אוניווערסיטעט, וואָס הייסט "דינקיטאַון." פֿאַרשטייט זיך, אַז דעם ערשטן זמן בין איך זייער ווייניק געשלאָפֿן. דערנאָך האָב איך געוווינט עטלעכע חדשים אין אַ חורבֿה אין אַן אָרעמען קוואַרטאַל, וווּ עס הענגען אַ סך שילדן, ווי למשל אַזאַ: "דאָס איז אַ נאַרקאָטיק־פֿרײַע געגנט" — דערפֿון קען מען דרינגען, אַז מע פֿאַרקויפֿט דאָרט נאַרקאָטיק אויף יעדן ראָג. איך האָב געוווינט אין מײַן חורבֿה אין גאַנצן אַליין, סײַדן די ווילדע וועווריקעס, וואָס האָבן פֿאַר זיך געמאַכט אַ היים אין מײַן דאַך און ניט געלאָזט שלאָפֿן בײַ נאַכט.

פֿון וואַנעט קומט אַ ייִד?

דאָס ערשטע וואָס מע פֿרעגט בײַם באַקענען זיך — נו, פֿון וואַנעט קומט אַ ייִד? מיר איז אַלע מאָל שווער די דאָזיקע פֿראַגע צו פֿאַרענטפֿערן.

אַ מאָל ענטפֿער איך לויטן כראָנאָלאָגישן סדר׃ פֿון וואַנען איך קום? געבוירן געוואָרן אין דער שטאָט ירושלים, אָבער באַלד אַריבער מיט די אַמעריקאַנער עלטערן קיין ניו־יאָרק; דערנאָך, צו אַכט יאָר, עולה געווען מיט דער משפּחה קיין ארץ־ישׂראל, און, סוף־כּל־סוף, נאָך טאַטע־מאַמעס גטן זיך, מיט דער מאַמען און צוויי ברידער אַוועק קיין קאַליפֿאָרניע.

און אַ מאָל, ווידער, קומט גאָר אויס פּונקט קאַפּויער׃ געגאַנגען אין קאַלעדזש אין סאַנטאַ־באַרבאַראַ, קאַליפֿאָרניע; פֿריִער אָפּגעלעבט פֿינף יאָר אין לאָס־אַנדזשעלעס... און אַזוי ווײַטער און ווײַטער, די גאַנצע מגילה אויף צוריק ביז איך דערזע די ליכטיקע שײַן אין ירושלים, עיר־הקודש.

(אַן אויסצוג פֿון דעם ערשטן ביאָגראַפֿישן בוך וועגן מישע אַלכּסנדראָוויטש)

אין די ערשטע יאָרן פֿון זײַן לעבן אין ישׂראל נאָך דער עליה, האָבן די זשורנאַליסטן, גיריק צו אַ פּאָליטישער סענסאַציע, זיך ממש אײַנגעקלאַמערט אין אַלכּסנדראָוויטשן ער זאָל זיי פּרטימדיק דערציילן וועגן זײַן "דיסידענטישער אַקטיווקייט", דאָס הייסט, ווי ער האָט געפֿירט זײַן העלדישן קאַמף קעגן דער קאָמוניסטישער מאַכט. אַלכּסנדראָוויטש, וואָס האָט פֿײַנט געהאַט די אַלע אויפֿגעבלאָזענע מעשׂיות אַרום זײַן פּערזאָן, האָט זיי געענטפֿערט מיט אַ וויץ וועגן אַ שיף, וואָס איז געטראָפֿן אין אַ שטורעם. מיט אַ כוואַליע איז אָפּגעווישט געוואָרן פֿון דער דעק אַ פֿרוי און קיינער פֿון די פּאַסאַזשירן און מאַטראָסן האָט נישט געוואַגט זיך צו וואַרפֿן אין ים אַרײַן צו ראַטעווען די פֿרוי. און פּלוצעם איז איינער אַ מאַנספּאַרשוין אַראָפּגעשפּרונגען אין וואַסער. די פֿרוי, וואָס אַלע האָבן שוין געהאַלטן, אַז ס׳איז געקומען איר סוף, האָט זיך אָנגעכאַפּט אינעם דרייסטן רעטער. עמעצער האָט זיי אַראָפּגעוואָרפֿן אַ ראַטיר־רינג, און ווען מ׳האָט זיי סוף־כּל־סוף אַרויפֿגעשלעפּט אויף דער שיף, האָבן אַלע דערזען, ווער דער דאָזיקער מאַנספּאַרשוין איז. און געווען איז עס אַ דאַרער, אַ קליינטשיקער ייִד, ווײַט נישט קיין גיבור; אַ פֿאַרפֿרוירענער האָט ער געציטערט און זיך אומגעקוקט, זוכנדיק עמעצן מיט די אויגן.

וועגן אָט דעם גיל האָב איך אײַך צוגעזאָגט צו שרײַבן, ווײַל ער איז אַן אויסנאַם פֿון אַ גיל, און דערצו אַן ערשט־קלאַסיקער סטודענט אין מיטעלן ייִדיש־קלאַס. אַ חוץ די אַלע זיבן זאַכן, פֿאַרמאָגט ער אַ געשיכטע אונטער זיך וואָס לוינט צו באַקענען זיך מיט איר. ער איז איבער זעקס פֿוס הייך, איך דערגרייך אים פּונקט ביזן פּופּיק. אַ יונג אַ קראַסאַוועץ, און לערנט ייִדישע קינדערלעך קאַראַטע אין קווינס. ער איז אַן ישׂראלי, דאָ שוין אַ פּאָר יאָר אין לאַנד, און נעכטן האָט ער זיך פֿאַרטרויט פֿאַר מיר, אַז אין ישׂראל פֿילט ער זיך ווי אַן ישׂראלי, דאָ פֿילט ער זיך ווי אַ ייִד, און בעת דער דיסקוסיע וועלכע זומער־ייִדיש־פּראָגראַם זאָל מען אויסקלײַבן, האָט ער זיך אָפּגערופֿן:

"צו וואָס און צו ווען. זיי קאָסטן דאָך אַ מאַיאָנטעק. לאָמיר אַריבערפֿאָרן קיין וויליאַמסבורג, קראַון־הײַטס, אָדער באָראָ־פּאַרק אין ברוקלין, וועט מען זיך אויסלערנען ייִדיש. מען וועט עס נאָר דאַרפֿן פֿאַרריכטן אין קלאַס."

דאַכט זיך, אַז איך האָב אײַך שוין באַקענט מיט אים אין אַ פֿריִערדיק אַרטיקעלע, אָבער ס׳לוינט זיך איבערצוחזרן. ווען ער גייט אַרויס פֿון מײַן אָפֿיס, קושט ער די מזוזה, כאָטש קיין מזוזה איז נישט בנימצא, און דער קלאַס נאָך אים, אַלע קושן די מזוזה. גיל איז נישט קיין פֿרומער בחור, אָבער ער אָטעמט מיט ייִדישקייט.

מיט יעדן יאָר רוקט זיך דער זיידע פֿון דער ייִדישער און העברעיִשער ליטעראַטור אַלץ ווײַטער אַוועק אין עבֿר. מען דערמאָנט זיך וועגן אים אַלץ זעלטענער, סײַדן, ווען אַן אַקאַדעמישער פֿאָרשער זוכט צומאָל אָפּ אין מענדעלעס ווערק אַ טשיקאַווע ראַיה פֿאַר נײַע טעאָרעטישע חידושים. פּאַמעלעך הערט מען אויף אָפּצומערקן זײַנע יובֿל־דאַטעס, און דער הײַיאָריקער 175סטער יוביליי איז אַדורך גאַנץ שטיל׃ אַ חוץ, אפֿשר, דעם רוסיש־ייִדישן זשורנאַל "לחיים", האָט קיין ייִדישע אויסגאַבע אים ניט באַמערקט.

פֿון איין זײַט, איז דאָס ניט קיין חידוש׃ הײַנט האָבן די ייִדן זייער אַ קורצן זכּרון, ווען עס קומט צו דער ייִדישער קולטור. אָבער פֿון דער אַנדערער זײַט, בלײַבט מענדעלע עד־היום אַקטועל ווי אַ ליטעראַרישע דערשײַנונג, און פּאַסט זיך זייער גוט צו צו דעם פּאָסט־מאָדערנעם געשמאַק. אויך זײַן באַשאַפֿער, אַבראַמאָוויטש, איז געווען גאָר אַ קאָמפּליצירטע און סתּירותדיקע פּערזענלעכקייט, וואָס פּאַסט זיך גוט אַרײַן אין די הײַנטיקע באַגריפֿן פֿון שעפֿערישער פּסיכאָלאָגיע. ווען מען לייענט איבער זײַנע בריוו און זכרונות וועגן אים, קומט דערפֿון אַרויס אַ געשטאַלט פֿון אַ מענטש מיט טיפֿע געפֿילן, שאַרפֿע מחשבֿות, און אַ שטאַרקן כּוח־הדמיון. אָבער די דרײַ אַספּעקטן פֿון אַבראַמאָוויטשעס פּערזענלעכקייט לעבן ניט בשלום און האַרמאָניע, נאָר געפֿינען זיך אין אַ כּסדרדיקן געראַנגל.

שוין טאַקע אַ היפּשע צײַט, ייִדישע קינדער, אַז איך האָב אײַך ניט געשריבן, און ווייס מסתּמא פֿאַרוואָס. אײַ, טאָמער וועלן אַנדערע אַרײַנלייגן דרינען טעמים מיט זייערע אויבער־הסברות, אַז דעריבער איז עס, ווײַל שרײַבן דעם ייִדישן עולם איז נאָר איין עבֿירה די הוצאות, אָדער ווײַל דער ייִדישער עולם לייענט אַמאָל דאָס בריוול פֿאַרקערט, אויף זײַן שטייגער, און דורך דעם קומט אַרויס פֿון ביידע זײַטן אַ בלאָזעניש, אָדער ווײַל אין דער לעצטער צײַט האָבן עפּעס מיני גוטע־פֿרײַנד מיט גאַנצע מחנות דעם עולם קראַנק געמאַכט אַ קאָפּ מיט זייער שרײַבעניש, זייערע עצות, אַזוי אַז דער איז אַראָפּ פֿון זינען און ס׳איז נישט געווען מישטיינס געזאָגט מיט וועמען צו רעדן — וועט עס מיך נישט אָנהייבן צו אַרן.

עס וועט מיך אַפֿילו נישט אַרן, אויב מע וועט מיינען, אַז מיר איז שוין נימאס געוואָרן האָבן צו טאָן מיט אונדזערע שיינע נפֿשות, אַקעגן וועלכע ס׳איז נישטאָ קיין מיטל ווי אַקעגן וואַנצן. ווי די מעשׂה איז, אַזוי צי אַזוי, איך ווייס מיר מײַנס און גענוג...

אַן אינטערעסאַנטער אופֿן צו עסן לאָקשן פּסח איז צו מאַכן זיי פֿון זוקיני. אין דעם רעצעפּט באַגיסט מען די לאָקשן מיט אַ זייער באַטעמטן קנאָבלדיקן אַוואָקאַדע־סאָוס. ס׳איז געזונט אויך: אַ סך ווייניקער קאַלאָריעס ווי געוויינטלעכע לאָקשן.

כּדי אויסצושנײַדן די זוקיני ווי דינע לאָקשן, קען מען ניצן אַן אָפּשיילער אָדער אַ מעסערל, אָבער אויב איר האָט אַ גרינסן־הובל (mandoline slicer) אָדער אַ ספּיראַל־צעשנײַדער (באַקאַנט בלע״ז ווי אַ spiralizer), וועט עס גיין אַ סך גיכער.