פּערל פֿון ‫ייִדישער פּאָעזיע
‫צונויפֿגעשטעלט פֿון חנה פּאָלאַק

גוט־יום־טובֿ, ייִדן! לכּבֿוד יום־טובֿ ברענגען מיר אַ קראַנץ לידער לכּבֿוד סוכּות און שׂימחת־תּורה — לידער — סײַ פֿריילעכע, סײַ ערנסטע, צוזאַמען מיט אונדזער וואַרעמען וווּנטש אויף אַ גוט און פֿרידלעך יאָר. לאָמיר האָפֿן, אַז מיר וועלן זיך אַלע פֿרייען אין נײַעם יאָר מיט אַלץ וואָס מע וויל זיך ווינטשן. מיר קוקן אַרויס אויף אַ פֿריילעכן, געמיינזאַם־גליקלעכן יום־טובֿ בכל־תּפֿוצות־ישׂראַל.


אַ סוכּות־מעשׂהלע (פֿראַגמענט)

פֿון ש. פֿרוג

יום־כּיפּור, דאַנקען גאָט, אַוועק,

דערלעבט, געטרײַע ברידער,

שאלות און תּשובֿות אין "הלכות ליבע"
פֿון חנה פּאָלאַק (לאָס־אַנדזשעלעס)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

טײַערע חזנטע,

איך האָב צוויי וווּנדערלעכע, זיסע און קלוגע צווילינג־טעכטער — רחל און סאַמאַנטאַ. דאָס ערשטע מיידל צו ווערן אַ פֿרוי, וואָס שייך דעם קערפּער, איז געווען סאַמאַנטאַ. זי האָט באַקומען אַ הויט־אויסשלאַק, און איר קערפּער וואַקסט און בײַט זיך כּסדר. זי איז זייער סענסיטיוו אויף דעם. רחל, להיפּוך, איז נאָך קליין. אין גיכן וועלן די צוויי אָנהייבן זיך צוגרייטן צו דער בת־מיצווה און איך זאָרג זיך וועגן סאַמאַנטאַן.

געשיכטע, פֿאָטאָ־אַרכיװ‬
פֿון חנה פּאָלאַק
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

דעם 29סטן אָקטאָבער 1933, האָט דער "פֿאָרווערטס" אָנגעהויבן צו דרוקן אַ נײַע סעריע אין דער זונטיקדיקער אויסגאַבע, געשריבן פֿון דער גראַפֿיניע אַלעקסאַנדראַ טאָלסטוי (1884 — 1979), די ייִנגסטע טאָכ­טער פֿונעם גרויסן רוסישן שרײַבער גראַף לעוו טאָלסטוי. מענדל אָשעראָוויטש, דער דעמאָלטיקער רעדאַקטאָר פֿון דער זונטיק­דיקער אויסגאַבע האָט איבערגעזעצט אירע אַרטיקלען פֿון רוסיש אויף ייִדיש, און אַזוי האָבן די לייענער פֿונעם "פֿאָרווערטס" זיך באַקענט מיט דער פֿאַרכאַפּנדיקער געשיכטע פֿון לעוו טאָלסטויס משפּחה.

ביאָגראַפֿיעס
פֿון חנה פּאָלאַק
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"
נ. זאַלאָוויץ אין די 1920ער יאָרן

נחום־נתניאל זאַלאָוויץ, אַ "פֿאָר­ווערטס"־מיטאַרבעטער במשך פֿון 50 יאָר, האָט צווישן אַנדערע, געשריבן וועגן אַמעריקאַנער טע­לעוויזיע־פּראָגראַמען פֿאַר די לייענער פֿון דער צײַטונג. נ. זאַלאָוויץ איז געבוירן געוואָרן אין ביאַליסטאָק אין 1892 און געשטאָרבן אין 1971. ייִנגלווײַז איז ער געקומען צו דער איסט־סײַד. זײַן זשורנאַליסטישע קאַריערע האָט ער אָנגעהויבן בײַם "מאָרגן־זשורנאַל", אָבער שפּעטער איז ער אַריבער אַרבעטן אויף אַ פֿולער שטעלע אין "פֿאָרווערטס".

פֿאַרשײדנס
‫צונויפֿגעשטעלט פֿון חנה פּאָלאַק
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"
לעאָ פֿריד, 2007

לעאָ פֿריד איז געבוירן געוואָרן אין וויליאַמסבורג, ברוקלין. ער האָט זיך דאָרט געלערנט אין דער תּלמוד־תּורה אויף דער ראָדני־גאַס, וואָס דער שׂכר־לימוד האָט דע­מאָלט באַטרעפֿט 25 סענט אַ וואָך. זײַן טאַטע האָט געלייענט דעם "טאָג־מאָרגן־זשורנאַל", זײַן מומע — די "פֿרײַהייט" — אַ טיפּישע ייִדישע משפּחה פֿון ברוקלין. אָבער דאָס פֿרידלעכע משפּחה־לעבן האָט זיך איבערגעריסן אין נאָוועמבער, 1942, ווען מע האָט לעאָ גענומען אין מיליטער.

געשיכטע, ספּאָרט
‫צונויפֿגעשטעלט פֿון חנה פּאָלאַק
האַראָלד זײַדענבערג

ווען דזשעק זײַדענבערג האָט דעם חודש באַזוכט די "פֿאָרווערטס"־אויסשטעלונג אינעם "מוזיי פֿון דער שטאָט ניו־יאָרק", האָט ער נישט געוווּסט, אַז עס וואַרט דאָרט אויף אים אַ סורפּריז: אויפֿן בילד פֿון די באַרימטע ייִדישע אַטלעטן איז געווען אַ פֿאָטאָגראַפֿיע, וואָס ער האָט דערקענט פֿון זײַן משפּחה־אַלבאָם. אַ בילד פֿון זײַן ברודער, האַראָלד זײַדענבערג, אַן אַמאָליקער שפּילער פֿאַר דער אַמעריקאַנער פֿוטבאָל־מאַנשאַפֿט פֿון קאָרנעל־אוניווערסיטעט, האָט מען געדרוקט אין אונדזער קונסט־בײַלאַגע אין 1952.

פֿאָטאָ־אַרכיװ‬
‫צונויפֿגעשטעלט פֿון חנה פּאָלאַק
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"
א. ד. כּהן

יעדער אַרכיוו, ווי באַוווּסט, איז אַ גײַסטיקער אוצר. דער אַרכיוו פֿון "פֿאָרווערטס" איז דערווײַל אַן אוצר, וואָס זײַנע ווערטן זײַנען נאָך ווייניק געפֿאָרשט, און וואַרטן אויף זייער שעה. אָבער יעדעס מאָל, אַ דאַנק דער רובריק "אַ בליק אויף צוריק", וואָס גייט שוין אָן עטלעכע יאָר, האָט אונדזער לייענער די מעגלעכקייט זיך אומצוקוקן אויף צוריק און זיך צורירן מיטן בליק צו אונדזער פֿאַרגאַנגענהייט.

נישט זעלטן טרעפֿט זיך, אַז נאָך אַ פּובליקאַציע, רופֿן זיך די לייענער אָפּ אויף איר מיט זייערע דערמאָנונגען, פֿאַרבונדן מיט אַ קאָנקרעט בילד, געשעעניש, פּערזענלעכקייט. אַזוי וואַרפֿט זיך איבער אַ בריקל פֿון צײַט — פֿון הײַנט אינעם נעכטן און פֿאַרקערט. אַזוי ווערט פֿאַרהיט דער אָנדענק פֿון אַוועקגעגאַנגענע דורות.

פֿאָטאָ־אַרכיװ‬


אין טאָראָנטאָ שטייען זעקס שילן, געגרינדעט פֿון פֿאַרשידענע לאַנדסמאַנשאַפֿטן. פּראָפֿעסאָר ראָבערט בערלי, אַ באַקאַנטער לאַנדשאַפֿט־פֿאָטאָגראַף האָט אַראָפּגענומען אַ סעריע בילדער און האָט אין אַן אינטערוויו מיטן "פֿאָרווערטס" דערציילט, פֿאַר וואָס די טעמע פֿאַרכאַפּט אים אַזוי.

״כּנסת־ישׂראל״, אינעווייניק
אין 2002, בעת מײַן עלטסטער זון, נתן, האָט זיך געגרייט אויף זײַן בר־מיצווה, האָב איך, אַ גר, באַטראַכט דעם יום־טובֿ ווי אַ געלעגנהייט אַליין צו לערנען מער וועגן דער ייִדישער געשיכטע און קולטור, דורך צוויי אינטערעסן מײַנע — פֿאָטאָגראַפֿיע און אַרכיטעקטור.

פֿאָטאָ־אַרכיװ‬
‫צונויפֿגעשטעלט פֿון חנה פּאָלאַק

פֿיליס פּאָלאַק מיט אַלאַנאַ סערעטענקאָ
דער אַרכיוו פֿונעם "לאַנדישן ראַט פֿאַר סאָוועטישע ייִדן" איז, צום ערשטן מאָל,ֿ געוואָרן צוטריטלעך, אַ דאַנק דער "אַמעריקאַנער ייִדישער היסטאָרישער געזעלשאַפֿט". די בילדער פֿון דער משפּחה פּאָלאַק דערציילן די געשיכטע פֿון איין פּאָרל, משה און פֿיליס פּאָלאַק, וואָס איז אין 1975 געפֿאָרן אינעם געוועזענעם סאָוועטן־פֿאַרבאַנד, כּדי זיך צו טרעפֿן מיט די "רעפֿיוזניקעס" און זיי העלפֿן.

פֿאָטאָ־אַרכיװ‬
‫צונויפֿגעשטעלט פֿון חנה פּאָלאַק

נאַכע קאַליש
אין 1941, ווען נאַכע קאַליש — די ייִנגסטע פֿון נײַן קינדער — איז געווען 19 יאָר אַלט, האָבן די נאַציס דורכגעפֿירט אַ דעפּאָרטאַציע־אַקציע אין איר שטעטל דאַבראָוואַ גורניצאַ (דאָמבראָווע), דרום־מיזרח פּוילן. געזאָלט האָט אַרויסגעשיקט ווערן אין לאַגער איר עלטערע שוועסטער, אַ ווײַבל מיט קינדער, אָבער אַנשטאָט איר האָט נאַכע זיך אַליין געמאָלדן צו גיין. זי האָט זיך געזעגנט מיט דאָמבראָווע, מיט איר משפּחה און פֿרײַנד, און אירע חבֿרים פֿון "השומר הצעיר". געבראַכט האָט מען זי אינעם אַרבעט־לאַגער פּאָרזניאָר האַנדסדאָרף, אין סודעטנלאַנד, טשעכאָסלאָוואַקײַ, וווּ זי איז פֿאַרבליבן ביז דער באַפֿרײַונג אין 1945.