‫פֿון רעדאַקציע

פֿופֿציק יאָר האָט אָפּגעצייכנט אויף איר קאַלענדאַר די וועלט, זינט עס איז, אין בודאַפּעשט, דערשטיקט געוואָרן דער אויפֿשטאַנד קעגן דעם סאָוועטישן רעזשים. די געשיכטע, ווי ס'איז באַוווּסט, פֿײַערט נישט קיין יובילייען, ווײַל אין יעדער היסטאָרישער געשעעניש איז פֿאַראַן איר פּאָזיטיווע און נעגאַטיווע זײַט. פֿאַר דער קאָמוניסטישער פֿירערשאַפֿט אין ראַטן־פֿאַרבאַנד איז דאָס דערשטיקן דעם בודאַפּעשטער אויפֿשטאַנד געווען אַן נצחון איבער די "רעאַקציאָנערע, פּראָ־אימפּעריאַליסטישע כּוחות". פֿאַר די אונגאַרישע אויפֿשטענדלער און קעגנער פֿונעם סאָוועטישן יאָך, איז עס אַוודאי געווען אַ נאַציאָנאַלע טראַגעדיע. אַ קוק טאָן אָבער אויף צוריק מיט דער קאַלטער אָפּשאַצונג פֿון צײַט, איז דער בלוטיקער אָקטאָבער אין בודאַפּעשט 1956, געווען אַן אָנהייב פֿונעם אַלגעמיינעם קראַך פֿון דעם אַזוי גערופֿענעם סאָציאַליסטישן לאַגער בכלל, און דער סאָוועטישער אימפּעריע בפֿרט.

פּובליציסטיק
פֿון שׂרה־רחל שעכטער (‫אַמעריקע)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

די שיל אין כעלם, ווי זי זעט הײַנט אויס
אין 1941 האָבן די נאַציס פֿאַרכאַפּט פּשעמישל, אַן אַלטער ייִדישער ייִשובֿ אין דרום־מיזרח פּוילן, און פֿאַרוואַנדלט איינע פֿון אירע שילן אין אַ שטאַל פֿאַר פֿערד. פֿאַראַכטאָגן שבת, צום ערשטן מאָל זינט 1939, איז די שיל, וואָס דינט הײַנט ווי אַ שטאָט־ביבליאָטעק, ווידער געוואָרן אַ מקום־קודש, ווען הרבֿ מײַקל שודריך, דער הויפּט־רבֿ פֿון פּוילן, האָט אָנגעפֿירט מיט אַ מנין פֿון בערך 150 מענטשן.

‫ייִדיש־נײַעס
פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן (ניו־יאָרק)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

די נײַע סטודענטן, וואָס שטודירן ייִדיש אין קאָלומביע־אוניווערסיטעט דאָס יאָר 2006
פּונקט װי יעדעס יאָר בין איך באַגליקט מיט די בעסטע סטודענטן װאָס אַ לערערין קען זיך װינטשן. זײ זײַנען מאָטיװירט, פֿול מיט אינטערעס און נײַגער. ערשטנס, זײַנען זײ ייִדישע קינדער דורך און דורך. און צװײטנס, זײַנען ס׳רובֿ פֿון זײ מאָדערנע אָרטאָדאָקסן. זײ קומען אַרײַן קענענדיק לשון־קודש, ייִדישע יום־טובֿים, טראַדיציעס, מינהגים און ריטואַלן. דאָס אַלץ איז פֿאַר זײ נישט פֿרעמד. זײ זײַנען משפּחה־מענטשן, צוגעבונדן צו טאַטע־מאַמע, באָבעס און זײדעס.

‫ייִדיש־נײַעס
פֿון שלום בערגער (ניו־יאָרק)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

דורך דער געשיכטע פּרוּווט יעדער פֿאָלק, וואָס פֿאַרמאָגט אַ ליטעראַטור, אַרײַננעמען אין איין בוך, אַדער ביכער, דאָס גאַנצע וויסן. די געשיכטע פֿון וויסן איז אויך די געשיכטע פֿון קאַטעגאָריזירן וואָס מע ווייסט.

לויט די כּללים פֿון 21סטן יאָרהונדערט, דאַרפֿן זיך באַטייליקן אין אַן ענציקלאָפּעדיע אַקאַדעמיקערס פֿון אַ צאָל פֿאַרשיידענע פֿעלדער. געוויינטלעך, באַשליסן די רעדאַקטאָרן פֿון די ענציקלאָפּעדיעס, ווער עס וועט אָנשרײַבן אַ געוויסן אַרטיקל — און יענער באַשלוס קען זײַן אַ ביז גאָר גורלדיקער פֿאַרן פֿאַרשטאַנד פֿון די קומעדיקע דורות, וואָס פֿאַרשטייען דעם דאָזיקן לימוד דורך יענעמס ברילן. ווער געדענקט ניט, ווי אַ השערה, וואָס מע האָט זיך אַרומגעטראָגן דערמיט זינט די שול־יאָרן, איז אין אַ רגע חרובֿ געוואָרן דורך פֿאַקטן, וואָס זײַנען פֿריִער ניט פֿאָרגעשטעלט געוואָרן?

תּורה־געדאַנק

די פּרשה הייבט זיך אָן מיט די ווערטער "אלה תּולדות נח, נח איש צדיק וגו׳" — דאָס זײַנען די געבורטן פֿון נח, נח איז געווען אַ מענטש אַ צדיק...

בדרך כּלל געפֿינען מיר אין דער תּורה, אַז ווען ס׳איז דאָ אַן אָנהייב מיטן אויסדרוק "אלה תּולדות", ווערן דערנאָך אויסגערעכנט די געבורטן, די קינדער פֿון דעם מענטש, וועגן וועמען עס רעדט דער פּסוק. אָבער אין די פּסוקים פֿון אונדזער פּרשה זעען מיר, אַז באַלד נאָך די ווערטער "תּולדות נח" שילדערט דער פּסוק נחס פּערזענלעכע מעלות, אַז ער איז געווען אַ ׳צדיק׳, אַ ׳תּמים׳, און ערשט נאָך דעם ווערן אויסגערעכנט נחס דרײַ זין: שם, חם און יפֿת.

פּובליציסטיק
פֿון ג. יעקבֿי (ניו־יאָרק)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

דער פּערסאָנאַל פֿונעם ״דיאַמאַנט־דענט ציין־קליניק״ אין אונגערן, וואָס געפֿינט זיך   80 קילאָמעטער פֿון ווין און וויל צוציִען אויסלענדישע קליִענטן
מײַן ווײַב האָט ליב שווימען. אין דעם לעצטן טאָג פֿונעם פֿאַרגאַנגענעם יאָר איז זי צוזאַמען מיט מײַן שוועסטערס מאַן און נאָך עטלעכע מענטשן אַרײַן אין מיטלענדישן ים אין ישׂראל, בעת די שוועסטער און איך זײַנען פֿאַרבליבן זיצן אויף דער זאַמדיקער יבשה. טאַקע אין דעם היסטאָרישן מאָמענט, דעם 31סטן דעצעמבער 2005, האָט די שוועסטער מיך באַקענט מיט אַ היגן ציינדאָקטער. יענער איז שוין אַרויס פֿון ים און געשטאַנען, פֿאַרוויקלט אין אַ האַנטעך.

טעאַטער
פֿון מיכאל בן־אַבֿרהם (‫ישׂראל)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

זלמן קאָלעשניקאָװ

פֿאַראַן געניאַלע אַקטיאָרן (זײער װײניק!), פֿאַראַן גוטע אַקטיאָרן, פֿאַראַן אױך מיטלמעסיקע אַקטיאָרן... שלעכטע אַקטיאָרן װיל איך גאָרנישט דערמאָנען... עס איז אָבער פֿאַראַן נאָך אַ קאַטעגאָריע אַקטיאָרן — אינטערעסאַנטע אַקטיאָרן, אינטעליגענטע מענטשן.

דאָס זעלבע קאָן מען זאָגן װעגן שרײַבער, מוזיקער, מאָלער, װיסנשאַפֿטלער, װעגן שנײַדער און שוסטער...

פֿאָרווערטס - 110
פֿון גענאַדי עסטרײַך
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

בנימין פֿײַגענבוים
די ייִדישע טעגלעכע פּרעסע אין אַמעריקע איז געווען, אין גרונט, אַ וועלטלעכע. אַ סימן פֿון דעם איז די באַציִונג צו שבת: למשל, פֿון די פֿיר טעגלעכע צײַטונגען, וואָס זײַנען אַרויס אין ניו-יאָרק אין די 20ער יאָרן און שפּעטער, האָט נאָר דער "מאָרגן-זשורנאַל" געהיט שבת. אָבער אַפֿילו צווישן די סאָציאַליסטן-אַפּיקורסים זײַנען ניט אַלע געווען קעגנעריש געשטימט צו די ייִדישע טראַדיציעס. נאָר אַ געוויסער טייל האָט אָפּגעוואָרפֿן אַלע סענטימענטן פֿאַר די מינהגים. צו דעם זגאַל האָט געהערט בנימין פֿײַגענבוים (1860—1932).

אַמעריקע
‫צונויפֿגעשטעלט פֿון שׂרה־רחל שעכטער (ניו־יאָרק)

די הויכע באַאַמטע פֿונעם "ווײַסן הויזִ" האָבן אַ גוטע סיבה זיך צו שרעקן. פֿאַראַכטאָגן דינסטיק איז דערשינען אַ נײַ בוך, Tempting Faith (מע פֿאַרפֿירט די גלייביקע), אָנגעשריבן פֿון אַן אינעווייניקסטן מענטש, דייוויד קואָ, וועלכער טענהט, אַז דאָס "ווײַסע הויזִ" האָט בכלל נישט ערנסט זיך באַצויגן צו פּרעזידענט בושס איניציאַטיוו, לטובֿת די רעליגיעזע צדקה־אָרגאַניזאַציעס, און בלויז אויסגעניצט די קאָנסערוואַטיווע קריסטן, כּדי צוצוציִען זייערע שטימען.

ליטעראַטור
פֿון מרדכי דוניץ (‫ישׂראל)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

יאָסל בירנשטיין, געצייכנט פֿון זיין טאָכטער נורית שני
דער "פֿסטיבֿל הסיפּורים" — דער יערלעכער דערצײלער־פֿעסטיװאַל אין גבֿעתײם — איז אײנער פֿון די פּאָפּולערסטע פֿעסטיװאַלן צװישן די אַלע אַנדערע, װאָס קומען פֿאָר אין לױף פֿון די סוכּות־טעג אין ישׂראל.

הונדערטער ישׂראלים קומען הערן אַ "גוטן סיפּור", ניט פֿון פֿראָפֿעסיאָנעלע דערצײלער, נאָר פֿון מענטשן פֿון פֿאַרשײדענע שיכטן פֿון דער ישׂראל־באַפֿעלקערונג, װעלכע קענען, און האָבן ליב, איבערצוגעבן "אַ מעשׂה־שהיה", אַ װירקלעכע געשעעניש, אַ שילדערונג, אַן עפּיזאָד פֿון טאָג־טעגלעכן לעבן, מיט חן און טאַלאַנט.

פּערל פֿון ‫ייִדישער פּאָעזיע
‫צונויפֿגעשטעלט פֿון חנה מלאָטעק (ניו־יאָרק)

אַבֿרהם גאָנטאַר
אַבֿרהם גאָנטאַר איז געווען נאָך אַ טאַלענטירטער סאָוועטישער דיכטער, וואָס מיר ווילן דערמאָנען. זײַנע לידער זײַנען געווען פֿאָלקסטימלעך און בילדעריש, אויך חנעוודיק און רירנדיק. די פּשוטע ריטמען און גראַמען, די שיינע אימאַזשן אין זײַנע געזאַנגען האָבן זיכער צוגעשטײַערט צו זײַן פּאָפּולערקייט און אָנערקענונג. בײַ אים איז געווען דער עיקר די טרייסט, וואָס זײַנע ניגונים האָבן געגעבן די לייענערס:


אויב ייִדיש קלינגט אַבֿרהם — מײַן נאָמען,
אין רוסיש קלינגט — גאָנטאַר.
טאָ זאָל אײַך גוט און ווויל באַקומען
מײַן הייסע ליד דערפֿאַר.