אויף גיך קען מען ניט שרײַבן. שרײַבן נעמט צײַט. אַ שרײַבער דאַרף זיך אַוועקזעצן באַלד אין דער פֿרי, ערגעץ אין אַ וואַלד לעבן אַ שטיל טײַכל, ווען די ערשטע זונענשטראַלן באַלײַכטן דעם טאַנץ פֿון מיליאַסן פֿליגעלעך און דאָס האַרץ גייט אויס נאָך פּאָעזיע און ליבע צו דער שיינער וועלט. ווען די מוזע און די הייליקע נאַטור שעפּטשען אין אויער אַרײַן די סודות פֿון לעבן און פֿאַר די אויגן שטייען שליחים פֿון באַהאַלטענע פּלאַנעטעס, וואָס ס'קען זיי זען נאָר דער קינסטלער, דער נבֿיא, דער שאַפֿער.

אויב עס קומט דעם לייענער הײַנט אָן ניט גרינג צו געפֿינען מענטשן מיט וועמען צו רעדן אַ ייִדיש וואָרט, שטעלט זיך פֿאָר, ווי שווער איז צו געפֿינען אַזעלכע, וואָס קענען דעם ייִדיש פֿון 500 יאָר צוריק. כאָטש אַ מאָל האָבן כּמעט אַלע ייִדן גערעדט די אַלט־ייִדישע שפּראַך: אין דײַטשלאַנד, האָלאַנד, פּוילן, איטאַליע, און אויף איר געשאַפֿן אַ רײַכע ליטעראַטור — הונדערטער כּתבֿ־ידן און ביכער ליגן אין די טיפֿענישן פֿון די גרויסע ביבליאָטעקן פֿון דער וועלט — דאַרף מען הײַנט זוכן מיט ליכט אַ מענטש, וואָס קען די שפּראַך לייענען.

מע זאָגט, אַז דער איצטיקער דור לייענט ווייניקער ביכער ווי דער פֿריִערדיקער. צוליב דער אינטערנעץ, די ווידעאָ־שפּילן, דעם "אײַ־פּאָד" און נאָך אַזעלכע מכשירים, עפֿנט הײַנט זעלטן דער יונגער מענטש אַ בוך, סײַדן דער פּראָפֿעסאָר צווינגט אים עס צו טאָן. מע זאָגט אַפֿילו נבֿיאות, אַז די תּקופֿה פֿונעם געדרוקטן בוך, וואָס יאָהאַנעס גוטענבערג האָט אָנגעהויבן מיט איבער פֿינף הונדערט יאָר צוריק, קומט באַלד צום סוף. דער מאַרק איז שוין פֿאַרפֿלייצט מיט אַלטע ביכער, וואָס מענטשן ווילן פֿון זיי פּטור ווערן.

דעם זומער, בשעת איך האָב געמאַכט אַן "אולפּן" (העברעיִשער שפּראַך־קורס) אין ירושלים, האָב איך אָנגעהויבן טראַכטן, צי ס’איז שוין געקומען די צײַט, אַז מיר ייִדישיסטן זאָלן עולה זײַן און זיך אַלע באַזעצן אינעם לאַנד פֿון אונדזערע אָבֿות. אָדער ווייניקסטנס, צי איך אַליין זאָל עולה זײַן (איצטער, ווען איך בין שוין צו אַלט, מע זאָל מיך שטעלן פֿאַרן פּריזיוו — צו דינען אין מיליטער), כאָטש אויף אַ שטיק צײַט. אָדער לכל־הפּחות, צי ס’איז כּדאַי, אַז איך זאָל צוריקקומען איבער אַ יאָר און מאַכן נאָך אַן אולפּן.

(ניט אויף קאַטאָוועס)

מײַנע פֿרײַנד, שוין לאַנג האָבן די אַמעריקאַנער וויילער ניט געזען אַזעלכע וואַלן ווי די הײַיאָריקע צו ווערן פּרעזידענט. די אַלע פּאָליטיק־מומחים זאָגן, אַז דאָס קען זײַן אַ קערפּונקט אין אונדזער געשיכטע און פֿירן צו אַ נײַער תּקופֿה, צו אַ שענערער און אַ בעסערער וועלט. מיר, די וויילער, וועלן באַשליסן, צי אונדזער געזעלשאַפֿט זאָל פּראָגרעסירן, אַרויפֿגיין צו העכערע ליכטיקע מדרגות פֿון אמת, פֿרײַהייט, און גערעכטיקייט, צי מיר וועלן צוריק אַרײַנקריכן אין בלאָטע.

ווי אונדזערע פּאָליטיקער און רעקלאַמע־פֿירמעס ווייסן, שפּילט דער נאָמען פֿון אַ זאַך אַ גרויסע ראָלע. כּדי בעסער צו פֿאַרקויפֿן אַ צײַטונג, למשל, גיט מען איר דעם נאָמען "דער אמת"; און כּדי צו באַרעכטיקן אַ מלחמה, רופֿט מען זי אָן "די באַפֿרײַונג"־מלחמה. אַזאַ מין "מאַרקעטינג" קומט פֿאָר אַפֿילו אין דער אַלגעמיינער געזעלשאַפֿט — אַלטע מענטשן זענען געוואָרן "סעניאָרן", אָפּגעשטאַנענע הייסן הײַנט "מענטשן מיט ספּעציעלע באַדערפֿענישן". געווען אַמאָל צײַטן און ערטער, אין דײַטשלאַנד, למשל, וווּ די ייִדן האָבן אויך געוואָלט בײַטן זייער נאָמען, אויף "איזראַעליטן" אָדער "דײַטשן פֿון משהס גלויבן"; אָבער עס האָט זיך זיי ניט אײַנגעגעבן.