מיט אַ חודש צוריק האָט די גרעסטע ייִדישע בילדונג־אַגענטור אין ניו־יאָרק, Board of Education of New York, געביטן איר נאָמען אויף The Jewish Education Project (דער ייִדישער דערציִונג־פּראָיעקט), און באַשלאָסן צו שילדערן איר נײַע אידענטיטעט דורך אַ פֿאַרכאַפּנדיקער אויסשטעלונג פֿון אַ יונגער ייִדישער קינסטלערין און קונסט־פּעדאַגאָג.

די אויסשטעלונג, The Art of Seeing (די קונסט פֿון זען), וואָס געפֿינט זיך אינעם גרויסן ביוראָ פֿון דער פּעדאַגאָגישער אינסטיטוציע אין מאַנהעטן, שטעלט אַרויס די ווערק פֿון טאַניאַ פֿרעדמאַן, אַ 25־יאָריקע געבוירענע אין סיינט־לויִס, וואָס אירע אייל־בילדער, פּאָרטרעטן און קאָלאַזשן שילדערן אַן אייגנאַרטיק געמיש פֿון פֿאַרשידענע קולטורן און גמרא־טעקסט.

יעדער ייִד, וועלכער איז באַקאַנט מיט די נעמען פֿון גרויסע רבנים און רביים, האָט זיכער געהערט פֿונעם באַרדיטשעווער רבין, דעם בריסקער רבֿ, דעם מעזשריטשער מגיד און דעם ווילנער גאָון, הגם נישט יעדער ווייסט, וווּ די דאָזיקע שטעטלעך געפֿינען זיך פּינקטלעך.

בײַ אייניקע פֿעלקער — למשל, בײַ די אירלענדער — זענען פֿאַראַן לידער וועגן כּמעט אַלע זייערע שטעטלעך. די אייניקלעך פֿון די אירלענדישע אימיגראַנטן, וואָס וווינען שוין צוויי־דרײַ דורות אין אַמעריקע, זינגען נאָך אַלץ אַזעלכע לידער ווי "ספּענסיל־היל" אָדער "די פֿעלדער פֿון אַטענרײַ", הגם בלויז אַ טייל פֿון זיי קאָנען אָנווײַזן די דאָזיקע ערטער אויף דער מאַפּע פֿון אירלאַנד.

צווישן די ייִדישע גדולים אין די דראַמאַטיש־גורלדיקע יאָרן פֿון אייראָפּעיִשן ייִדנטום פֿאַרנעמט שמעון דובנאָוו אַ זייער בכּבֿודיק אָרט. זײַן לעבנסווערק "די וועלט־געשיכטע פֿון ייִדישן פֿאָלק" אין צען בענד איז פֿול, אָדער געקירצט, איבערגעזעצט געוואָרן אין כּמעט אַלע קולטור־שפּראַכן. אויף דעם יסוד זײַנען צונויפֿגעשטעלט געוואָרן אַ שלל לערנביכער. זײַנע נאָכפֿאָלגער זײַנען געוואָרן פּרעסטיזשפֿולע ייִדישע היסטאָריקער. דובנאָווס פֿאָרשערישע און געזעלשאַפֿטלעכע טעטיקייט פֿון זײַן יוגנט ביזן לעצטן אָטעם, איז געווען ענג באַהאָפֿטן מיט די פֿריידן און ליידן פֿון פּײַנפֿולן ייִדישן פֿאָלק. פֿאַרוואָס ווערט עס באַטאָנט? ווײַל צענדליקער טויזנטער פֿון זײַנע שטאַמברידער האָבן אין פֿרעמדע רייען געדאגהט ווי אויסצולייזן די רוסישע אימפּעריע און פֿאַר איינס די וועלט.

די פֿאַרגאַנגענע וואָך האָבן מיר פֿאַרענדיקט דעם חומש "בראשית", וווּ עס גייט אַ רייד וועגן דעם לעבן פֿון די ייִדישע אָבֿות און אמהות. פֿון הײַנט אָן הייבן מיר אָן צו לייענען דעם חומש "שמות", וועלכער הייבט זיך שוין אָן מיט אַ שפּעטערדיקן פּעריאָד.

בײַם אָנהייב, האָט יעקבֿס משפּחה געלעבט אין מצרים גאַנץ רויִק, און האָט זיך היפּש פֿאַרמערט, און געוואָרן אַ גאַנץ פֿאָלק. ווען יוסף מיט זײַן גאַנצן דור זענען ניפֿטר געוואָרן, האָט דער נײַער מיצרישער קיניג אָנגעהויבן פֿאַרשקלאַפֿן און רודפֿן די ייִדן.