Video Banner
‫פֿון רעדאַקציע

די דאַטע, ווען די פּאַלעסטינער אַדמיניסטראַציע, בראָש מיט מאַכמוד אַבאַס, קלײַבט זיך דערלאַנגען אין דער "יו־ען" איר ווענדונג צוצוטיילן דער איצטיקער פּאַלעסטינער אויטאָנאָמיע דעם סטאַטוס פֿון אַן אומאָפּהענגיקער מדינה, איז שוין אָט־אָט אויפֿן קאַלענדאַר. און אויב מען זאָל אָפּשאַצן דעם מצבֿ אַרום דער געשעעניש מיט איין וואָרט, וואָלט די פּינקטלעכסטע דעפֿיניציע געווען — "שאַנטאַזש".
קודם־כּל, איז דער פֿאַקט אַליין, אַז מאַכמוד אַבאַס און זײַן אַדמיניסטראַציע, "דרייט דעם ספּאָדיק" שוין אַ היפּשע צײַט אַרום דעם באַשלוס — צי טאַקע יאָ "דערלאַנגען", צי נישט "דערלאַנגען" אַזאַ ווענדונג — זעט אויס נישט אַנדערש, ווי אַ פּאָליטישער שאַנטאַזש.
טערקײַ שאַנטאַזשירט ישׂראל מיט אירע אַגרעסיווע אָנפֿאַלן, נישט בלויז ווערטלעכע, נאָר אויך פֿיזישע. און לעצטנס טוען זיי עס מיט אַ מיליטאַנטישער חוצפּה. אַזוי איז געמאָלדן געוואָרן, אַז די מיליטערישע ים־קרעפֿטן פֿון טערקײַ זײַנען גרייט צו שיקן דרײַ שיפֿן פֿון זייער פֿלאָט אין מיזרח־טייל פֿון מיטללענדישן ים, צו באַגלייטן אַלע שיפֿן וואָס פֿירן הומאַניטאַרע הילף קיין עזה.
די וואָך האָט דער סאַודישער פּרינץ טורקי אַל־פֿײַסאַל געשריבן אין זײַן אַרטיקל, אָפּגעדרוקט אין "ניו־יאָרק טײַמס", אַז אויב וואַשינגטאָן וועט שטימען קעגן דער רעזאָלוציע פֿונעם זיכערהייט־ראַט בײַ דער "יו־ען" צו שאַפֿן אַ פּאַלעסטינער מדינה, פֿאַרלירט אַמעריקע סאַודיע, ווי אַן אַליִיִרטן. טורקי האָט ממש געפֿאָדערט פֿונעם אַמעריקאַנער פּרעזידענט צו שטיצן די פּאַלעסטינער. צי איז עס נישט קיין שאַנטאַזש?!


פּערזענלעכקײטן




מילאַן כערסאָנסקי איז אַ באַקאַנטע פּערזענלעכקייט אינעם ייִדישן קולטור־לעבן פֿון ליטע, ווי אויך אויף דער ייִדישער גאַס איבער דער וועלט. לאַנגע יאָרן האָט ער אָנגעפֿירט מיטן ייִדישן פֿאָלקס־טעאַטער אין ווילנע, וואָס האָט מיט זײַנע טאַלאַנטירטע פֿאָרשטעלונגען געטראָגן דעם אויסגעבענקטן ייִדישן עולם אַ ייִדיש וואָרט און געזאַנג. זינט 1989 רעדאַגירט כערסאָנסקי די צײַטונג "ירושלים דליטא", וואָס פֿלעגט אַרויסגיין אויף פֿיר שפּראַכן: ייִדיש, ליטוויש, רוסיש און ענגליש, און זיך פֿאַרשפּרייטן אין צענדליקער לענדער. פֿון מערץ 2011 האָט די צײַטונג אויפֿגעהערט צו דערשײַנען. מילאַן כערסאָנסקי איז אַן אַקטיווער טוער אין דער פֿאַרוואַלטונג פֿון דער ייִדישער קהילה אין ליטע.

ווילנע, ליטע, דעם 12טן סעפּטעמבער 2011

חשובֿער חבֿר יונתן ברענט:
עס שרײַבט אײַך אַ לעבן־געבליבענער פֿון דער צווייטער וועלט־מלחמה, אַ בירגער פֿון דער אומאָפּהענגיקער ליטווישער רעפּובליק, און הײַנט אַן אײַנוווינער פֿון דער שטאָט, וווּ ייִוו״אָ, דער ערשטער און וויכטיקסטער אַקאַדעמישער אינסטיטוט פֿון דער ייִדישער שפּראַך, ליטעראַטור, קולטור און געשיכטע, איז געגרינדעט געוואָרן.
במשך פֿון די פֿאַרגאַנגענע אַכציק יאָר איז ייִוו״אָ אָנגעפֿירט געוואָרן פֿון די פּראָמינענטסטע אַקאַדעמיקער פֿון דער ייִדישער שפּראַך און קולטור, באַקאַנט סײַ פֿאַר זייער פֿאָרש־אַרבעט, סײַ פֿאַר זייער אויסערגעוויינטלעכער פֿעיִקייט צו אָרגאַניזאַציע־אַרבעט. זיי און זייערע נאָכגייער האָבן אויפֿגעהאַלטן דעם כּבֿוד און חשיבֿות פֿון ייִוו״אָ.


קינאָ

רחל, די טאָכטער פֿונעם ראש־ישיבֿה, קוקט שטענדיק אַרויס פֿון פֿענצטער, אַזוי ווי זי וואָלט געוואַרט אויף עפּעס וווּנדערלעכס —
און זי ווייסט אַפֿילו נישט, אַז אַ בחור (אליוקים), קוקט גלײַכצײַטיק, פֿון זײַן פֿענצטער, אַרויס אויף איר, אין "אליוקים"

לעצטנס האָבן זיך אויף דער אינטערנעץ באַוויזן דרײַ קורצע פֿילמען אויף ייִדיש, געשאַפֿן פֿון סטודענטן פֿון אַ קינאָ־שול אין ירושלים. הגם די פֿילמען זענען פּראָדוצירט געוואָרן צווישן די יאָרן 2000 און 2003, זענען זיי איצט צום ערשטן מאָל צוטריטלעך פֿאַר יעדן איינעם.
די שול, "מעלה", איז די איינציקע קינאָ־שול פֿאַר פֿרומע ייִדישע סטודענטן אויף דער וועלט, און איר ציל, לויט דער וועבזײַט, איז צו אינספּירירן די פֿילמאָגראַפֿן צו שאַפֿן ווערק אויפֿן סמך פֿון זייער רעליגיעזער, עטנישער און ישׂראלדיקער קולטור־ירושה. לויט די תּקנות פֿון דער שול, טאָר זיך אין די פֿילמען נישט געפֿינען קיין נאַקעטקייט, גראַפֿישע בלוט־פֿאַרגיסונג אָדער ניבול־פּה. בדרך־כּלל, זענען די פֿילמען צווישן 25 און 35 מינוט לאַנג.
זינט די שול איז געגרינדעט געוואָרן אין 1989, האָבן אַ צאָל פֿון די פֿילמען פּראָדוצירט אין "מעלה" געוווּנען פּריזן און געוויזן געוואָרן אין מער ווי 70 ישׂראלדיקע און אינטערנאַציאָנאַלע קינאָ־פֿעסטיוואַלן, צווישן זיי: דער "טרײַבעקאַ־פֿילם־פֿעסטיוואַל" אין ניו־יאָרק; דער ישׂראלדיקער פֿילם־פֿעסטיוואַל אין אַמסטערדאַם, און דער "פֿעסטיוואַל פֿון קורצע פֿילמען" אין האַמבורג.
די ווערק פֿון די סטודענטן זענען געלויבט געוואָרן פֿאַר זייער שאַפֿערישקייט בײַם באַהאַנדלען קאָנטראָווערסאַלע רעליגיעזע און מאָראַלישע פֿראַגעס, ווי אויך ענינים וועגן דער בײַטנדיקער ייִדישער און ישׂראלדיקער אידענטיטעט. די פֿילמאָגראַפֿן קומען אַרויס, בדרך־כּלל, פֿון מאָדערן־פֿרומע משפּחות, אָבער די אַקטיאָרן זענען אַלע סעקולער, האָט איבערגעגעבן עינת קאפּח, די דירעקטאָרין פֿון אינטערנאַציאָנאַלע באַציִונגען בײַ "מעלה". "מע באַצאָלט די אַקטיאָרן זייער ווייניק, און אָפֿט מאָל — אין גאַנצן נישט, אָבער זיי טוען עס ווײַל זיי שאַצן אָפּ דעם קוראַזש פֿון די פֿילמאָגראַפֿן אין באַהאַנדלען אַזוינע סענסיטיווע טעמעס."
נאָך מער אינטערעסאַנט איז, וואָס במשך פֿון די פֿאַרגאַנגענע 10 יאָר, זענען דרײַ פֿון די פֿילמען, געשאַפֿן פֿון די סטודענטן, געווען אויף ייִדיש: "אשת־כּהן" (2000), "אליוקים" (2002) און "אַ מעשׂה" (2003).


ליטעראַטור
פֿון פּעסיע פּאָרטנוי (‫ישׂראל)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

אַלכּסנדר שפּיגלבלאַט


מײַן ליבשאַפֿט וועט אויפֿגיין פֿון ס׳נײַ
ווען איך וועל ניט זײַן מער דערבײַ.

מײַן ליבשאַפֿט וועט אויפֿגיין בנס
מיטן ריח פֿון רויזן און בעז.

מײַן ליבשאַפֿט וועט אויפֿגיין פֿון ליד
און גיין פֿון געמיט צו געמיט
פֿאַנאַנדערגעבליט.


אַלכּסנדר שפּיגלבלאַט

געווען אַ רירנדיקער פֿרימאָרגן אין "צוותּא" בײַ דער פּרעזענטאַציע פֿון "דבֿש־הצער", (פֿון טיטל אין ייִדיש "געטונקען אין האָניק־צער"), פֿון אַלכּסנדר שפּיגלבלאַטס בוך אין דער עמפֿינדלעכער העברעיִשער איבערזעצונג פֿון יהודה גור־אַריה.
דער איבערזעצער אַליין איז נישט געווען בײַ דער פּרעזענטאַציע, נאָר זײַנע ווערטער אויף העברעיִש האָט ער מיר איבערגעגעבן דורכן טעלעפֿאָן, מיט אַ בקשה וואָס מ׳קען נישט אָפּזאָגן, זיי איבערצוזעצן אויף ייִדיש:
"פֿון דעם גרויסן אויסווײַל פֿון שפּיגלבלאַטס לידער, וואָס כּמעט אַלע געפֿעלן מיר און זײַנען מיר צום האַרצן, האָב איך געדאַרפֿט אויסקלײַבן אַ קליינע צאָל צום איבערזעצן און ס׳איז איבעריק צו זאָגן, אַז דאָס זײַנען לידער, וועלכע אויך איך, ווי אַ לייענער און אַ פּאָעט, האָב זיך אידענטיפֿיצירט מיט זיי כּאילו איך האָב זיי אָנגעשריבן.


װעלט פֿון ייִדיש
‫צונויפֿגעשטעלט פֿון איציק גאָטעסמאַן

טעאַטער־פּראָגראַם "נשמה צו נשמה"

"פֿאָלקסבינע" הייבט אָן איר 97סטן סעזאָן

ברײַנע וואַסערמאַן, וועלכע איז יאָרן לאַנג געווען דער ראָש פֿונעם "סעגאַל־צענטער פֿאַר בינעקונסט" אין מאָנטרעאָל, האָט די טעג איבערגענומען די לייצעס, ווי די עקזעקוטיוו־דירעקטאָרין, פֿון דער "פֿאָלקסבינע" אין ניו־יאָרק. זי וועט צוזאַמען מיט זלמן מלאָטעק, דעם קינסטלערישן רעזשיסאָר, אָנפֿירן איצט די עלטסטע ייִדישע טעאַטער־טרופּע אויף דער וועלט, וואָס וועט פּראַווען איר 100־יאָריקן יוביליי אין האַרבסט 2014.
דער 2011—2012 סעזאָן וועט זיך אָנהייבן מיט אַ טעאַטער־פּראָגראַם וואָס רופֿט זיך "נשמה צו נשמה" [Soul 2 Soul], וועלכע ברענגט צונויף די מוזיקאַלישע פֿאָלקס־טראַדיציעס פֿון די ייִדן און פֿון די אַפֿריקאַנער־אַמעריקאַנער. זלמן מלאָטעק האָט געשאַפֿן די פֿאָרשטעלונג אין וועלכער עס זינגען ליסאַ פֿישמאַן, עלמאָר דזשיימס און טאָני פּערי. "נשמה צו נשמה" האָט געעפֿנט דעם אינטערנאַציאָנאַלן מאָנטרעאָלער טעאַטער־פֿעסטיוואַל אין יוני, און מע וועט אים אויפֿפֿירן פֿיר מאָל אין ניו־יאָרק אין פֿיר פֿאַרשיידענע קאָלעדזשעס. מאָנטיק, דעם 19טן סעפּטעמבער, 12:00 בײַ טאָג, אין ברוקלין קאָלעדזש; דעם זעלבן טאָג, 7:00 אין אָוונט, אין CUNY, אין מאַנהעטן. דינסטיק, דעם 20סטן סעפּטעמבער, 7:00 אין אָוונט, אין קווינס קאָלעדזש, און דאָנערשטיק, דעם 22סטן סעפּטעמבער, 2:00 בײַ טאָג, אין לעהמאַן־קאָלעדזש אין בראָנקס.


פֿונעם אייביקן קוואַל
פֿון מ. אַלקין
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

ווי מיר האָבן שוין באַהאַנדלט פֿריִער, ווערן אינעם חומש "שמות" — וואָס מיינט "נעמען" — כּסדר באַטראַכט פֿאַרשיידענע געזעלשאַפֿטלעכע טעמעס. די עיקר־מאָטיוון פֿון יענעם טייל פֿון דער תּורה זענען יציאת־מצרים און די אַרבעט איבערן מישכּן, וואָס באַווײַזט, אַז אַחדות צווישן מענטשן לשם־שמים אַנטפּלעקט ג־טלעכקייט אינעם עולם־הזה. בײַם סאַמע אָנהייב פֿון "שמות" ווערן איבערגעציילט יעקבֿ אָבֿינוס אייניקלעך, וועלכע האָבן זיך אַריבערגעקליבן קיין מצרים, כּדי זיך צו ראַטעווען פֿון הונגער. אין דער זעלבער סדרה ווערן אויך באַטראַכט פֿאַרשיידענע נעמען פֿונעם באַשעפֿער, וועלכער אַנטפּלעקט זיך צו יעדן יחיד לויט זײַן פּערזענלעכן כאַראַקטער און גײַסטיקער מדרגה.
דער לייטמאָטיוו פֿונעם חומש "שמות" איז די באַציִונג צווישן יחיד און רבים, צווישן דעם אייבערשטן און דעם אינדיווידועלן מענטש, צווישן דעם מנהיג און דעם געפֿירטן פֿאָלק. אין דער דריטער סדרה פֿונעם זעלבן טייל פֿון דער תּורה — "בא", וואָס מיינט "קום" — האָט דער אייבערשטער געהייסן משהן צו גיין פֿאָדערן בײַ פּרעהן, ער זאָל אַרויסלאָזן די ייִדן פֿון מצרים. צוויי יחידים האָבן זיך געטראָפֿן און געהאַט אַ שאַרפֿן שמועס וועגן דעם גורל פֿון די ייִדישע שקלאַפֿן.