2. אונדזערע גאַסטגעבער — עליס און בענעש

נאָך דעם לאַנגן איבערפֿלי — ניו־יאָרק־לאָס־אַנדזשעלעס־סידני (איבער 20 שעה אין דער לופֿטן), האָבן שוין די אָנדערטהאַלבן שעה פֿון סידני קיין מעלבורן אויסגעזען ווי אַ קאַצנשפּרונג.
פֿון די בליצבריוולעך, באַקומען פֿון רענאַטאַ זינגער, וואָס האָט פֿאַקטיש אָרגאַניזירט מײַן באַזוך — אָפּגערעדט מיט מיר, אונטערגעהאַלטן די פֿאַרבינדונג, מיט איין וואָרט, געווען מײַן אימפּרעסאַריאָ, שיין גערעדט — האָט זי מיר מיטגעטיילט, אַז אָפּנעמען וועט מיך פֿונעם פֿליפֿעלד בעני ראָזענצווײַג. "ער וועט האַלטן אַ שילדל מיט זײַן ייִדישן נאָמען, בענעש", — האָט פֿאַרפּינקטלעכט רענאַטאַ.
"בעני", "בענעש" — די מעטאַמאָרפֿאָזע פֿון ייִדישע נעמען אין "אינטערנאַציאָנאַלע", איז פֿאַר מיר נישט קיין נאָווינע. אַן אַנדער זאַך, די ייִדישע פֿאַמיליעס, וואָס איך פּלאָנטער שטענדיק, צוליב זייערע אומצאָליקע וואַריאַציעס, למשל: ראָזענצווײַג־ראָזענצוויט־ראָזענפֿעלד־ראָזענבלום־ראָזענפֿאַרב... — דאָס זײַנען נאָר "ראָזען..." מיט אַ "באָטאַנישן ייִחוס"; איך רעדט שוין נישט פֿון כּל־מיני ראָזענגורט, ראָזענבערג, ראָזענטאַל, ראָזענבורג וכּדומה.
מיר האָבן באַלד דערקענט איינער דעם אַנדערן, אָן אַ "שילדל"; כאָטש בענעש האָט געהאַלטן אין דער האַנט אַ פּאַפּירל, אָבער באַלד, נאָך אונדזער ייִדישן "שלום־עליכם" — עס אַרײַנגעשטופּט אין קעשענע. בענעש האָט גערעדט אַ געשמאַקן פּוילישן ייִדיש, כאָטש ער האָט זיך געפֿילט אַ ביסל געצאַמט, און צומאָל אַרײַנגעשטעלט דאָ און דאָרט אַ ענגליש וואָרט, אַ זאַץ, וואָס האָט געקלונגען נאַטירלעך.

אין די פֿאָריקע פּרשיות האָבן מיר באַהאַנדלט די טעמע פֿון דיאַלעקטישע באַציִונגען צווישן געוויינטלעכע זאַכן און אויסנאַמען, וואָס קאָן באַטראַכט ווערן ווי דער לייטמאָטיוו פֿונעם גאַנצן חומש "במדבר". למשל, מיט אַ וואָך צוריק האָבן מיר געלייענט וועגן דעם מחלוקת צווישן קורח און משה רבינו, וועלכע האָט געהאַט צו טאָן מיטן ענין פֿון גלײַכקייט. קורח האָט געטענהט, אַז משה און זײַן משפּחה האָבן באַקומען צופֿיל מאַכט איבערן ייִדישן פֿאָלק; לויט קורחס מיינונג, זענען אַלע ייִדן גלײַך, אַזוי ווי אַ "טלית שכּולו תּכלת" — ווי אַ שטיקל שניט־סחורה פֿון הימליש־בלויען קאָליר.
אין אַ וועלט, וווּ אַלע מענטשן זענען אינגאַנצן גלײַך, אַזוי ווי פֿעדעם אין אַ בלויער שמאַטע, וואָלטן די יחידים פֿאַרלוירן זייערע אוניקאַלע מעלות. אין גאולה־צײַטן וועט די מענשטהייט זיך אויסלערנען, ווי אַזוי צו שאַפֿן אַ געזעלשאַפֿט אָן קיין היעראַרכיעס, וועלכע זעט אויס גיכער ווי אַ בונטע מאַפּע פֿון פֿאַרשיידנאַרטיקע דינאַמישע פּערזענלעכקייטן. אין די חסידישע ספֿרים, ווערט די קומענדיקע משיחישע וועלט אָפֿט פֿאַרגליכן צו אַ קאַראַהאָד־טאַנץ, וווּ אַלע טענצער דרייען זיך גלײַך אין אַ ראָד, און פֿאָרט פֿאַרנעמט יעדער באַטייליקטער אַן אוניקאַל אָרט אינעם לעבעדיקן קרײַז־גאַנג פֿונעם טאַנץ.
מיט אַנדערע ווערטער, קאָן מען זאָגן, אַז אין אַן אידעאַלער וועלט איז יעדער מענטש און יעדע זאַך אַן אויסנאַם, אַ יחיד־במינו, אַן איין־און־איינציקע אַנטפּלעקונג פֿון ג־טלעכקייט. הגם דער אייבערשטער איז איינער, ווערט זײַן אייניקייט אַנטפּלעקט דווקא דורך פֿאַרשיידנאַרטיקע מאַניפֿעסטאַציעס און אַחדות פֿון היפּוכדיקע כּוחות.
אין דער הײַנטיקער פּרשה גייט אַ רייד וועגן דער מיצווה פֿון "פּרה־אַדומה", וועלכע ווערט באַטראַכט, אין דער זעלבער צײַט, ווי אַן אוניקאַלער אויסנאַם און פֿאָרט ווי אַ מוסטער פֿון די "חוקים" — ג־טלעכע אָנזאָגן, וועלכע האָבן אַן עזאָטערישן טעם, העכער פֿונעם מענטשלעכן ראַציאָנעלן שׂכל.

צוליב וואָס זאָג איך עס? צוליב דעם וואָס אייניקע מענטשן פֿאַרמאָגן גוטע וויבראַציעס. ווען איר זײַט אין זייער אָנוועזנהייט, קענט איר אָטעמען פֿרײַער, צונויפֿזאַמלען די געדאַנקען, רעדן נישט אָנגעשטרענגט און זײַן צופֿרידן בײַם געזעגענען זיך.
פֿאַראַן אָבער מענטשן וואָס פֿאַרמאָגן שלעכטע וויבראַציעס; זייער עלעקטרישער שטראָם איז, מסתּמא, אָנגעגריפֿן געוואָרן פֿון אַ דונער אָדער אַ בליץ. ווער ווייסט? אָבער מיט דער מינוט וואָס אַזאַ איינער אָדער איינע טרעט אַריבער די שוועל פֿון מײַן הויז, אָדער פֿון מײַן קלאַסצימער, ווערט דער צימער אָנגעפֿילט מיט אַ געדיכטן נעפּל אָפּשטויס־קראַפֿט. זיי ברענגען מיט זיך מיט נאַטור־וויבראַציעס וואָס נישט נאָר שטויסן זיי זיך אָפּ, נאָר מען מוז נאָך זיי עפֿענען טיר און פֿענצטער, דאָס גיפֿט זאָל אַרויס.
מײַנע אַ נאָענטע, גאָר אַ נאָענטע, פֿלעגט אַרײַנקומען אין הויז און באַלד האָט זיך דערפֿילט אַ קורצשלוס אין די נערוון. ס׳האָט זיך אָנגעהויבן אַזוי:
"ביסט דאָך יאָ דאָ? אַבי כ׳האָב געמיינט ביסט פֿאַרשוווּנדן אָן אַ געזעגענען זיך."
פֿלעג איך אַרײַנפֿאַלן אין אַ רוגזה, גלײַך בײַם עפֿענען די טיר. ווען זי וואָלט נישט געווען מײַנס אַ נאָענטע, וואָלט איך אַפֿילו נישט געעפֿנט די טיר פֿאַר איר. אָבער וואָס טוט מען מיט נאָענטע? גאָר נאָענטע? זאָגט מען:
"וואָס הערט זיך עפּעס נײַעס?"
"האָסט זיך שוין דערמאָנט צו הערן וואָס ס׳הערט זיך? אַדרבא, אַז איך לײַד פֿון מײַנע קינדער. דאָס וואָס ס׳הערט זיך. מײַן טאָכטער האָט מיך אַפֿילו נישט געפֿרעגט און זיך אויסגעקליבן אַ חתן, נישט אירס גלײַכן און נישט מײַנס גלײַכן, און וויפֿל איך רעד נישט אין איר אַרײַן, העלפֿט עס ווי אַ טויטן באַנקעס. דער זון מײַנער קלינגט איין מאָל אַ יובֿל, בלויז ווען ער נייטיקט זיך אין געלט. און די אייניקלעך? אוי, די אייניקלעך; זיי ווייסן אַפֿילו נישט אַז ס׳דרייט זיך אַרום אַ באָבע אויף דער וועלט, נע־ונד, אָן אַ ברעקעלע אינטערעס. אַלץ וואָס איך האָב פֿון זיי איז פּאַפּירענע קינדער וואָס באַצירן די ווענט מיט זייערע פֿאָטאָגראַפֿיעס. איצט ווילסטו וויסן וואָס סע הערט זיך?"