4. סוף־וואָך אויסטראַליע

זײַן ערשטע פּאָעטישע לידער־זאַמלונג, אַרויסגעלאָזט אין אויסטראַליע אין די סוף 1940ער, האָט יאָסל בירשטיין אָנגערופֿן "אונטער די פֿרעמדע הימלען". אין מײַן פֿילם וועגן דעם שרײַבער "יאָסל בירשטיין: אַ קוש אין ירושלים", דערקלערט ער אַזאַ נאָמען דערמיט, וואָס די זאַטע אויסטראַלישע ערד איז אים אפֿשר געווען נישט פֿרעמד, אָבער די הימלען — יאָ פֿרעמד. אין די אָנהייב 1950ער האָט יאָסל מיט זײַן פֿרוי און טעכטערל פֿאַרלאָזט דאָס לאַנד פֿון "שאָף און רינדער" און איז עולה געווען קיין ישׂראל.
אין דער זעלבער צײַט זײַנען אין אייראָפּע געזעסן אויף זייערע מאָגערע וואַנדער־וואַליזקעס טויזנטער ייִדן, וואָס האָבן געחלומט צו עמיגרירן קיין אויסטראַליע. אַ טייל פֿון זיי האָט זיך אײַנגעגעבן אָנצוקומען עק וועלט און זיך דאָ באַזעצן. הײַנט וווינען אינעם לאַנד אַרום 140 טויזנט ייִדן; פֿאַר זיי איז דער אויסטראַלישער הימל געוואָרן אַ היימישער דאַך איבערן קאָפּ.
אין משך פֿון די אַן ערך דרײַ וואָכן איז ראַיען און מיר נישט איין מאָל אויסגעקומען צו הערן גוטע ווערטער וועגן דעם לאַנד און מענטשן, וועגן אַ "רויִק לעבן", און אַז דעם אויבנאָן פֿונעם אויסטראַלישן שטייגער־לעבן פֿאַרנעמען צוויי זאַכן — דער אויסטראַלישער פֿוסבאָל און ביר. דעם אויסטראַלישן ביר האָב איך פֿאַרזוכט, אָבער אין פֿוסבאָל האָט זיך מיר נישט אײַנגעגעבן צו שפּילן, כאָטש אין אַ דיסקוסיע וועגן "ספּאָרט אין דער ייִדישער פּרעסע" איז מיר אויסגעקומען זיך צו באַטייליקן; און געשען איז עס בעת דעם סוף־וואָך אויסטראַליע.

אינעם חומש "במדבר" זענען פֿאַראַן דרײַ פּרשיות, וועלכע טראָגן נעמען פֿון געוויסע מענטשן: "קורח", "בלק" און "פּינחס".
קורח האָט אָרגאַניזירט אַ בונט קעגן משה רבינו, טענהנדיק, אַז אַלע ייִדן זענען גלײַך און פֿאָדערן נישט קיין היעראַרכישן פֿירער. ער אַליין האָט אָבער געוואָלט איבערנעמען די מאַכט איבערן גאַנצן ייִדישן פֿאָלק, און דערפֿאַר איז ער פֿאַרברענט געוואָרן אין אַ הימלישן פֿײַער.
פֿונדעסטוועגן, ווי עס שטייט אינעם מדרש, וועט קורח דינען ווי אַ כּהן־גדול בײַ תּחית־המתים. די חסידישע מפֿרשים דערקלערן, אַז קורחס עצם־געדאַנק קעגן היעראַרכיעס איז געווען אַ הייליקער, הגם ער איז געווען אויסגעמישט מיט פֿאַלשע כּוונות, און געהערט צו משיחס צײַטן, ווען די גאַנצע וועלט וועט טאַקע פֿאַרשטיין, אַז יעדער מענטש איז אוניקאַל און הייליק. אין זײַן תּקופֿה, האָט משה רבינו געמוזט אָרגאַניזירן די ייִדישע געזעלשאַפֿט אויף אַ נישט־אידעאַלן אופֿן, כּדי דער עולם זאָל עס קאָנען פֿאַרשטיין. הגם קורח איז געווען אַ סתּירותדיקע פֿיגור, האָט ער פֿאַרדינט פֿאַר זײַנע משיחישע געדאַנקען אַ פּרשה, וואָס טראָגט זײַן נאָמען.
די פֿאָריקע פּרשה, "בלק", טראָגט דעם נאָמען פֿון אַ נאָך מער סתּירותדיקן פּערסאָנאַזש. בלק איז געווען אַ קיניג פֿון מואבֿ, וועלכער האָט געוואָלט ברענגען די ייִדן אַ היזק און אַרויסגעוויזן אין דעם אַן אויסערגעוויינטלעכע דערפֿינדערישקייט. צוערשט, האָט ער געבעטן דעם באַרימטן כּישוף־מאַכער בלעם צו שעלטן דאָס ייִדישע פֿאָלק. בלעם האָט עס אָבער נישט געוואָלט דורכפֿירן, ווײַל דער אייבערשטער האָט אים נישט געלאָזט. אַדרבה, בלעם האָט אַרויסגעזאָגט אַ נבֿיאישע ברכה, וועלכע איז אַרײַן אינעם סידור — בײַם סאַמע אָנהייב פֿון דאַוונען אין דער פֿרי.