מיללער האָט געמאַכט אַ פֿאָרשלאַג, אַז מען זאָל די נײַע צײַטונג רופֿן "פֿאָרווערטס". איך האָב געגלויבט, אַז מען דאַרף אַן עכט־ייִדישן נאָמען. אָבער אַ געראָטענעם ייִדישן נאָמען פֿאַר אַ צײַטונג איז ניט גרינג צו געפֿינען, און "פֿאָרווערטס" הייסט דער הויפּט אָרגאַן פֿון דער גרויסער סאָציאַליסטישער פּאַרטיי פֿון דײַטשלאַנד. איז מיללערס פֿאָרשלאַג אָנגענומען געוואָרן איינשטימיק.
איך בין איינשטימיק דערוויילט געוואָרן רעדאַקטאָר.

פֿון בוך זכרונות "בלעטער פֿון מײַן לעבן" פֿון אַב. קאָהאַן

דער ערשטער נומער "פֿאָרווערטס"
איז דערשינען דעם 22סטן אַפּריל, 1897.


מיט גרויס שוועריקייטן האָבן מיר צוזאַמענגעשטעלט אַ סומע, וועלכע איז קוים גענוג געווען צו מאַכן אַן אָנפֿאַנג. אַלץ האָט אויסגעזען אָרעם, קבצנדיק. וועגן קויפֿן אַן אייגענעם פּרעס האָט קיין רייד ניט געקאָנט זײַן. מיר האָבן דעם "פֿאָרווערטס" געמוזט דרוקן אַנדערשוווּ. פֿון באַקוועמלעכקייט וועגן האָבן מיר באַשלאָסן צו האָבן די רעדאַקציע מיט דעם שריפֿטזעצער־שאַפּ לעבן דעם פּלאַץ וווּ די צײַטונג וועט זיך דרוקן. און אַזוי ווי אין ייִדישן קוואַרטאַל זײַנען גרויסע דרוקערײַען ניט געווען, האָבן מיר די רעדאַקציע ניט געקאָנט האָבן צוזאַמען מיט דעם ביזנעס־אָפֿיס [געשעפֿט־ביוראָ], וועלכער האָט נאַטירלעך געמוזט זײַן אין ייִדישן קוואַרטאַל.

אין דער געשיכטע פֿון פּעריאָדישע אויסגאַבעס זײַנען פֿאַראַן נישט ווייניק פֿאַלן, ווען דער געלונגענער נאָמען פֿון דער, אָדער יענער צײַטונג, אָדער זשורנאַל, לעבן איבער די אויסגאַבע אַליין. עס טרעפֿט זיך, אַז די אויסגאַבע שעפּט זיך אויס, בײַט דעם פּראָפֿיל אָדער די ריכטונג, און צו מאָל שליסט זיך אין גאַנצן. אָבער דער נאָמען בלײַבט, אָדער ער גייט אַריבער צו אַן אַנדער אויסגאַבע. צו מאָל אַפֿילו — אין אַן אַנדער לאַנד און אין אַן אַנדער שפּראַך.
אַ גוטער בײַשפּיל פֿון אַזאַ לעבנס־שטאַנדהאַפֿטיקייט קאָן זײַן דער נאָמען "פֿאָרווערטס". צום ערשטן מאָל האָט ער אָנגעהויבן צו קלינגען ווי אַ נאָמען פֿון אַ דײַטשישער פּובליקאַציע "Vorwärts", וועלכע איז דערשינען אין פּאַריז אין 1844. די צײַטונג פֿלעגט אַרויסגיין צוויי מאָל אין דער וואָך און האָט עקזיסטירט בלויז איין יאָר. און דאָך האָט זי איבערגעלאָזט אין דער געשיכטע אַ ממשותדיקן שפּור, ווי דער ערשטער אידעאָלאָגישער צענטער פֿונעם אייראָפּעיִשן סאָציאַליזם און קאָמוניזם, וואָס האָבן דעמאָלט אָנגעהויבן צעשפּרייטן די פֿליגלען. צווישן די מחברים זײַנען געווען אַזעלכע גרויסע רעוואָלוציאָנערן און דענקער ווי קאַרל מאַרקס, פֿרידריך ענגעלס, מיכאַיִל באַקונין און אַנדערע.
עס זײַנען דורכגעגאַנגען 32 יאָר, און אין 1876, אונטער דעם זעלבן נאָמען הייבט אָן דערשײַנען די צײַטונג פֿון די דײַטשישע סאָציאַל־דעמאָקראַטן. דער וואָכנבלאַט "Vorwärts" גייט אַרויס אין לײַפּציג און ווערט פֿאַרשפּרייט איבער גאַנץ דײַטשלאַנד, ווי אויך אין עסטרײַך, שווייץ און פּוילן. ער ווערט איינע פֿון די פּאָפּולערסטע לינקע אויסגאַבעס אין אייראָפּע און פֿאַרשפּרייט אַקטיוו די סאָציאַליסטישע און סאָציאַל־דעמאָקראַטישע אידעען, וואָס ווערן גיך אַריבערגעבראַכט אין אַמעריקע.

(פֿון "פֿאָרווערטס", אַפּריל 17, 1912)

די "טיטאַניק", דער טיטאַן פֿון די דאַמפֿערס, די גרעסטע, בעסטע, טײַערסטע דאַמפֿשיף אין דער וועלט, דער לוויתן פֿון די ימים, האָט געמאַכט איר ערשטע רײַזע, איר "בתולה־רײַזע", איר "מײַדן־טריפּ" איבערן אַטלאַנטישן אָקעאַן און איז געזונקען אין דער טיפֿעניש.
אַן אײַזבאַרג, וועלכע די ים־שטורעמס האָבן פֿאַרטראָגן פֿון "ים־הקרח" אין אַטלאַנטיק איז איר מלאך־המוות געווען.
שיף און באַרג האָבן זיך באַגעגנט און צוזאַמענגעשטויסן. די קונסט, די טעכניק, די מענטשלעכע גאָונות האָט זיך געשטעלט פּנים אל פּנים מיט דער נאַטור און די לעצטע האָט געזיגט.
אַראָפּ איז זי אין דער טיפֿעניש מיט כּמעט נאָר איר לעבעדיקן און טויטן באַגאַזש. איבער 1,500 מענטשן האָבן געפֿונען זייער "אייביקע רו" אין דעם נאַסן בית־עולם.
פֿאַרשיידענע מענטשן האָט די "טיטאַניק" געפֿירט: די גליקלעכסטע און די אומגליקלעכסטע. דער צווישנדעק מיט דער ערשטער קאַיוטע זײַנען געווען געפּאַקט מיט שטערבלעכע. אין יעדער פֿון זיי איז געפֿאָרן מיט האָפֿענונג אין האַרצן און זענזוכט אין בליק צו באַגריסן די סטאַטוע פֿון דער פֿרײַהייט, איר גרויסן לאָמפּ, וואָס לײַכט און לאַכט צו די מענטשן, וואָס קומען אין איר האַפֿן.
אָבער אַנשטאָט צו זען אָט די גרויסע, געבענטשטע ליכט זײַנען זיי אַראָפּ אין אַ פֿינצטערן, נאַסן אָפּגרונט, פֿון וועלכן מען קומט ניט מער צוריק.

(פֿון אונדזער אַרכיוו)

איר זענט נישט סענטימענטאַל? וויפֿל אָרט פֿאַרנעמט אין אײַך יצחק־לייבוש פּרץ? גייט, ביטע, אין תּל־אָבֿיבֿ אויף סוף אַלנבי־גאַס. איר אָנהייב איז בײַם ים־ברעג, און בײַ איר סוף הייבט זיך אָן די גאַס עליה. און אָט: ראָג אַלנבי־עליה איז אַ גאַס, לינקס, און אַ שילדל אויפֿן ראָג מויער: י. ל. פּרץ (אויך אויף ענגליש און אַראַביש). שטיי אַ ווײַלע: דיקע וואָנצעס איבערן מויל, אַ פּנים וואָס איז עקזאַלטירט, רויט, שיִער־נישט אַפּאָפּלעקסיש; אויגן — האַלב־אַרויסגעשטאַרצטע; אַריסטאָקראַט? האַלבער אַדוואָקאַט? גמינע־באַאַמטער אין מתים־אָפּטייל? ר׳ למה פֿון "די גאָלדענע קייט"; יוחנן וואַסערטרעגער, דער מקובל? טיפֿע פֿאָלקסטימלעכקייט, חסידישע דערהויבנקייט, אוניווערסאַלער וועלטשמערץ? טראַגישער קינסטלער, פֿאַמיליען־פּערזענלעכע ווייטיקן; ברייטע האַנט פֿון אַ געבער, איבערמענטש, נאַציאָנאַל־מאָנומענטאַלע פֿיגור; בײַנאַכט אויפֿן אַלטן מאַרק, אין פּאָליש אויף דער קייט, דער טרעגער פֿון שלום־בית.
יאָר 1915, מלחמה־צײַט, מ׳טרײַבט אַרויס ייִדן פֿון די שטעטלעך, מ׳הענגט ייִדן ווי שפּיאָנען; היימלאָזע. פּחד פֿון אַן אייביק־פּאָגראָמירט פֿאָלק. וועגעלעך מיט מידע פֿערדלעך שלעפּן זיך איבער די גאַסן פֿון וואַרשע, איבערגעשראָקענע קינדערלעך, צעריסענע קישנס, ציטערנדיקע זקנים מיט דער גרויסער, אייביקער אימה פֿאַרן גוי, דעם רשע, ייִדן־קוילער. פּרץ — דער פֿירער פֿון קאָמיטעט צוהילף די היימלאָזע. פּרץ — אַ טאַטע פֿון אַ זון וואָס רעדט פּויליש און לייענט ענגליש, איז זונטיקדיק, און פֿאַראַכטעט דעם טאַטן דעם ייִד, דעם קינסטלער, דעם שבת־יום־טובֿניק. פּרץ איז געשטאָרבן.

שוין יאָרנלאַנג לייען איך דעם "פֿאָרווערטס" פֿאַר פֿאַרשיידענע פֿאַרגאַנגענע, בדרך-כּלל, לאַנג פֿאַרגאַנגענע, יאָרן. מיר איז קלאָר — און אַנדערש האָט עס ניט געקענט זײַן — אַז אונטער דעם דאָזיקן נאָמען און אַפֿילו בראָש מיט דעם זעלבן הויפּט-רעדאַקטאָר, אַב. קאַהאַן, איז דאָס געווען אין פֿאַרשיידענע יאָרן ניט (אין גאַנצן) די זעלבע צײַטונג. הגם זי האָט זיך אָנגעהויבן ווי אַ פֿאָרום פֿון אינטערנאַציאָנאַליסטיש־געשטימטע סאָציאַליסטן, האָט זי זיך מיט דער צײַט אַלץ מער פֿאַרוואַנדלט אין אַ נאַציאָנאַליסטישער, פּראָ-ישׂראלדיקער צײַטונג.
אַ צאָל פֿאַקטאָרן און געשעענישן האָבן געשטופּט דעם "פֿאָרווערטס" אין דער דאָזיקער ריכטונג — פֿון אַנטי-נאַציאָנאַליזם צו אַ "שטילן" נאַציאָנאַליזם. איך וועל דאָ דערמאָנען נאָר איין סיבה, דהײַנו: די צעשפּאַלטונג אין 1921, ווען מער אינטערנאַציאָנאַליסטיש־געשטימטע סאָציאַליסטן זײַנען אַוועק צו די קאָמוניסטן. דאָס הייסט ניט, פֿאַרשטייט זיך, אַז דער עולם, וואָס איז פֿאַרבליבן מיטן "פֿאָרווערטס", איז באַשטאַנען פֿון גאָלע נאַציאָנאַליסטן. אָבער די לאָגיק אַליין פֿון בויען אַ מין וואַנט צווישן זיך און די קאָמוניסטן האָט געפֿאָדערט צו באַטאָנען און פֿאַרשטאַרקן די אונטערשיידן מיט זיי. דאָס הייסט, אַז טאָמער בײַ זיי איז עפּעס געווען שוואַרץ, איז אויף דער זײַט געוואָרן ווײַס. די אַלגעמיינע נטיה צו שאַפֿן אַ ווידעראַנאַנד איז תּמיד געווען זייער אָנזעעוודיק.
די אידעאָלאָגישע שינויים אין די פֿריִע 1920ער יאָרן קען מען באַמערקן אויך אין דעם אונטערקלײַב פֿון נײַע זשורנאַליסטן. אַזוי האָט זיך אין יאָר 1924 צווישן די שטענדיקע מיטאַרבעטער פֿון "פֿאָרווערטס" באַוויזן חיים ליבערמאַן (1890—1963),

(פֿון "פֿאָרווערטס", דעצעמבער 24, 1978)

דער ביז איצט נישט אָפּגעשאַצטער פֿאַרדינסט פֿון יצחק באַשעוויס איז דער וואָס שוין אין די אָנהייב 1930ער יאָרן, מיטן דערשײַנען פֿון זײַן "דער שׂטן אין גאָרײַ", האָט ער צעבראָכן די אָפּגערעדטע פֿאָרמעס און טאַבוס אין דער ייִדישער ליטעראַטור. נאַטירלעך האָט אין דער קלאַסישער ייִדישער פּראָזע אויך ביז באַשעוויסן געשפּילט די קאָמפּאָזיציע פֿון נאַטור און מענטש, גענוי אַזוי ווי אין אַלע ליטעראַטורן. אָבער בנוגע דעם מענטש, ביז וועלכער גרענעץ צו שילדערן אים אין זײַנע לײַדנשאַפֿטן און שטאַרקע באַגערן, האָבן געהערשט צוימען און אָפּגערעדטע פֿאָרמעס. אַזוי איז אויך ווי פֿאַרמענטשלעכט געוואָרן די נאַטור אין זיסלעכקייט.
מענדעלע איז געווען דורכויס אַ סאַציאַלער שרײַבער, אַ וועקער און שטראָפֿער. לגבי דעם מענטש, אַפֿילו ווען ער שטראָפֿט אים, איז ער ייִדישלעך־מאָראַליש אַזוי ווי ער איז ייִדישלעך־פּאַטעטיש אין זײַנע נאַטור־שילדערונגען? "די ביימער אין וואַלד דאַווענען מינחה", "די גרעזער רוישן אַ תּפֿילה", "די נאַכט דעקט איבער (די שטאָט) מיט אַ טונקל־בלויען שאַל, געשפּרינקלט מיט גאָלדענע שטערן, און די לבֿנה, אַ מײַסטערין אין ליבעס, פֿאַרקוקט זיך אויף איר מיט אַ זיס־שײַנענדיקער צורה... דער סאָלאָוויי שפּילט צו אַ ליבעס־לידל" (פֿון "ווינטשפֿינגערל"). "דער וואַלד שטייט און שלאָפֿט, איבערגעדעקט פֿון אויבן עפּעס מיט אַ טונקעלן פֿאָרהאַנג. אַרום איז שטיל, נאָר צײַטנווײַז הערט מען ווי צוויי הויכגעוויקסיקע ביימלעך, נאָענטע שכנים, שושקען זיך מיט אַראָפּגעלאָזטע קעפּ צווישן זיך, איינער דעם אַנדערן אַ קיצל געבנדיק הינטערווײַלעכץ מיט די צווײַגן... דאָס רעדט דער וואַלד פֿון שלאָף.

(אַן איבערבליק פֿון דער פֿרויען־זײַט צווישן 1919 און 1979)

במשך פֿון די ערשטע פֿופֿציק יאָר פֿונעם "פֿאָרווערטס", איז דער ציל פֿונעם רעדאַקטאָר, אַב קאַהאַן, געווען זייער קלאָר: נישט בלויז איבערגעבן די נײַעס צו די ייִדישע אימיגראַנטן אויף אַ שפּראַך וואָס זיי האָבן געקענט, אָבער אויך העלפֿן זיי אַרײַנצופּאַסן זיך אין דער אַמעריקאַנער געזעלשאַפֿט; בפֿרט — צו ווערן אַקטיווע מיטגלידער פֿון דער אַלגעמיינער אַרבעטער־באַוועגונג.
אין דער אַזוי־גערופֿענער פֿרויען־זײַט פֿון דער צײַטונג, זעט מען אָבער אַ געוויסע אַמביוואַלענץ וועגן אַזאַ ציל. אמת, אַ סך פֿון די "פֿאָרווערטס"־לייענערינס אין יענע יאָרן האָבן געהאַט שטעלעס, און טאַקע דערפֿאַר האָט דער "פֿאָרווערטס" זיי געמוטיקט צו ווערן אַקטיוו אינעם פּאָליטישן לעבן. אָבער אין דער זעלבער צײַט, האָט מען אויף דער פֿרויען־זײַט אָפּגעדרוקט אַרטיקלען אויף טעמעס, וואָס האָבן גיכער געפּריידיקט אַ מער טראַדיציאָנעלן צוגאַנג צו דער פֿרוי.
אינעם נומער פֿונעם 15טן מאַרץ 1925, למשל, אונטערן קאָפּ "פֿרויען־אינטערעסן (פֿאַקטן און מיינונגען וועגן דעם לעבן אין דער לאַגע פֿון דער פֿרוי)", זעט מען אַ רובריק, "נאָטיצן פֿון דער פֿרויען־וועלט", וואָס גיט איבער אַ ריי פּאָליטישע ידיעות וועגן דעם קאַמף פֿאַר שטימרעכט פֿאַר פֿרויען.
איינע פֿון די ידיעות דערציילט, אַז דער פּאַרלאַמענט אין בעלגיע איז זיך פֿונאַנדערגעגאַנגען, ווײַל די קלעריקאַלן אין איין טייל פֿון דער סאָציאַליסטישער פּאַרטיי זײַנען געווען פֿאַר ׳סאָפֿרעדזש׳ (דער קאַמף צו געבן פֿרויען שטימרעכט), בשעת די ליבעראַלן און דער צווייטער פֿליגל פֿון דער סאָציאַליסטישער פּאַרטיי האָבן נישט געוואָלט געבן די פֿרויען קיין שטימרעכט. (אינטערעסאַנט, אַז געוויסע סאָציאַליסטן, וועלכע האָבן אַזוי קעמפֿעריש פֿאַרטיידיקט גלײַכע רעכט פֿאַר אַלע אַרבעטער, האָבן נישט געהאַלטן, אַז די פֿרויען מוזן אויך קריגן די זעלבע רעכט.)

צו ברענגען אַ ביסל הומאָר דעם לייענער האָט דער "פֿאָרווערטס" געדרוקט פֿון צײַט צו צײַט די ווערק פֿון פֿאַרשיידענע קינסטלער אין דער פֿאָרעם פֿון קאַראַקאַטורן אָדער "קאָמיקס". די בלי־תּקופֿה פֿון דעם קאַריקאַטור־זשאַנער אין דער ייִדיש־אַמעריקאַנער ליטעראַטור־געשיכטע איז אויסגעפֿאַלן אויף דער צײַט פֿון פֿאַרן חורבן. דער זשורנאַל "דער גרויסער קונדס", באַקאַנט פֿאַר זײַנע קאַריקאַטורן, איז געדרוקט געוואָרן כּמעט צוואַנציק יאָר 1909—1927. יעדע ייִדישע טאָג־צײַטונג האָט אָנגעשטעלט אַ קינסטלער, ער זאָל שאַפֿן הומאָריסטישע, פּאָליטישע אָדער געזעלשאַפֿטלעכע קאַריקאַטורן. מיר באַקענען אײַך הײַנט מיט צוויי "פֿאָרווערטס"־קינסטלער פֿון צוויי פֿאַרשיידענע תּקופֿות במשך פֿון דער לאַנגער געשיכטע פֿונעם "פֿאָרווערטס".
דער קינסטלער שמואל זאַגאַט (1890—1964) איז געבוירן געוואָרן אין ליטע און האָט פֿון 1912 ביז 1919 אָנגעפֿירט מיט אַ "קאָמיקס"־רובריק אין דער ניו־יאָרקער צײַטונג "וואַרהײַט". נאָך דעם האָט ער געשאַפֿן זײַנע קאַריקאַטורן פֿאַרן "פֿאָרווערטס" מער ווי פֿערציק יאָר. אַ בוך מיט זײַנע צייכענונגען איז געדרוקט געוואָרן אין 1972 נאָך זײַן טויט. אין 1976 האָט דער "מאַגעס"־מוזיי, אין בערקלי, קאַליפֿאָרניע, אויסגעשטעלט זײַנע ווערק. ער איז אויך באַקאַנט פֿאַר זײַנע פֿאָטאָגראַפֿיעס פֿונעם ייִדישן לעבן אויף דער איסט־סײַד.
שמואל זאַגאַט איז געווען מער לינק־געשטימט ווי דער "פֿאָרווערטס", און אין דער זעלבער צײַט וואָס ער האָט געדרוקט די הומאָריסטישע קאַריקאַטורן האָט ער אויך, אונטער פֿאַרשיידענע פּסעוודאָנימען, אָפּגעדרוקט זײַנע אַנדערע פּאָליטישע ווערק אין די לינקע ייִדישע און ענגלישע פּובליקאַציעס אין די 1930ער און 1940ער יאָרן.

יוסף רומשינסקי און זײַן ראָמאַן "דער דריטער דור"

אינעם "פֿאָרווערטס"־אַרכיוו האָבן מיר געפֿונען דעם כּתבֿ־יד פֿונעם ראָמאַן "דער דריטער דור" פֿונעם קאָמפּאָזיטאָר יוסף רומשינסקי. ער איז געבוירן געוואָרן אין ווילנע אין 1881, און איז אין דער יונגט געוואָרן אַ "נאָטן־פֿרעסער" — דאָס הייסט, געהאַט די פֿעיִקייט און געווען פֿליסיק אין לייענען מוזיק־נאָטן. בײַ זײַנע קנאַפּע 20 יאָר, האָט ער שוין דיריגירט מיט כאָרן, שטודירט קלאַסישע מוזיק און אָנגעהויבן שאַפֿן זײַנע אייגענע ווערק. צוליב דעם פּריזיוו (מיליטער־דינסט) איז ער אַוועקגעפֿאָרן קיין לאָנדאָן אין 1903, און אָנגעקומען קיין אַמעריקע אין 1904. דאָ, ווערט ער אין גיכן איינער פֿון די וויכטיקסטע קאָמפּאָזיטאָרן אין דער געשיכטע פֿונעם אַמעריקאַנער ייִדישן טעאַטער. ער האָט אויך געשאַפֿן ליטורגישע ווערק, און בכלל געוואָרן אַן אָנפֿירנדיקער כּוח אינעם אַמעריקאַנער ייִדישן טעאַטער. ער איז געשטאָרבן אין 1956.
יוסף רומשינסקי האָט געדרוקט אַרטיקלען וועגן זײַן לעבן און וועגן ייִדישן טעאַטער אינעם "פֿאָרווערטס" און דערנאָך אין דער צײַטונג "דער טאָג". עס זעט אויס, אַז דער ראָמאַן איז קיין מאָל נישט אָפּגעדרוקט געוואָרן. אינעם קאַפּיטל, וואָס מיר ברענגען הײַנט פֿאַרן לייענער — "דער האָלד־אַפּ" — וועט מען באַלד זען, אַז רומשינסקי, דער גרויסער טעאַטראַל, האָט געשריבן זײַן פּראָזע ווי זי וואָלט געווען פֿאַרן טעאַטער. זײַן סטיל איז זייער סכעמאַטיש, געבויט אויף שמועסן צווישן די כאַראַקטערן און אויף טוּונגען. קיין סך באַשרײַבונגען פֿון די מענטשן, פֿון די ערטער, פֿון אינערלעכע געדאַנקען וועט איר דאָ נישט געפֿינען. הײַנט וואָלט מען אָנגערופֿן אַזאַ סטיל "שונד", ווײַל עס הייבט אַרויס דעם מעלאָדראַמאַטישן און סענסאַציאָנעלן מאָמענט.

(פֿון "פֿאָרווערטס"־אַרכיוו, פֿעברואַבער 13, 1964)

זייער חשובֿער רעדאַקטאָר
פֿון "פֿאָרווערטס" ד״ר ל. פֿאָגעלמאַן,
איך קום צו אײַך מיט אַ בקשה צו פֿאַרעפֿנטלעכן מײַן בריוו אין "פֿאָרווערטס".
איך, אַהרן קאַרלין, דער רעדאַקטאָר פֿון ליטעראַרישן זשורנאַל "די פֿעדער" וואָס איז דערשינען אין ניו־יאָרק עטלעכע און דרײַסיק יאָר, איז דאָס יאָר געוואָרן אַכציק (80) יאָר. איך ווייס אַז עס איז אַ ווייטיק אַ שרײַבער זאָל אַליין מעלדן זײַן געבוירנטאָג, אָבער אין בריוו האַנדלט זיך ניט וועגן פּראַווען אַ יוביליי פֿאַר מיר, נאָר וועגן עפּעס מער וויכטיקס. איך בין לעצטן זומער געווען אַ גאַנצן סעזאָן אין "אונדזער קעמפּ" פֿון אַרבעטער־פֿאַרבאַנד. איין מאָל איז אַהין געקומען דער ייִדישער דיכטער חיים גראַדע, פֿאַר אַ לעקציע. איידער ער האָט אָנגעהויבן זײַן לעקציע האָט ער געוויינטלעך, אַלס אַן אַרײַנפֿיר, געזאָגט עטלעכע ווערטער און געמאַכט אַ פּאָר קאָמפּלימענטן דעם פֿאַרבאַנד פֿאַר צוציִען אַזאַ פֿײַנעם עולם, די אָנפֿירער פֿון קעמפּ — פֿאַר זייער אינטעליגענץ אײַנצולאַדן ליטעראַרישע געסט, וואָס ער זעט צווישן עולם דעם באַרימטן דיכטער י. י. שוואַרץ, דעם מחבר פֿון בוך "קענטאָקי". און אָט זעט ער דעם רעדאַקטאָר פֿון "פֿעדער", אַהרן קאַרלין, וועמען מען קען אָנרופֿן "דער פֿאָטער פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור אין אַמעריקע". הערנדיק די ווערטער וועגן מיר, האָב איך צו ערשט זיך פֿאַרוווּנדערט און געטראַכט אַז אין שטאָט, צווישן שרײַבער, וואָלט ער דאָס ניט געזאָגט, אָבער זיי האָבן געשמייכלט איראָניש. אָבער גאָט ווייסט דעם אמת אַז אין דעם ווײַטסטן אונטערבאַוווּסטזײַן האָב איך זיך חלילה ניט געהאַלטן פֿאַר אַזעלכן. כאָטש איך מוז מודה זײַן, אַז אַזאַ געפֿיל ווי אַ פֿאַרגעניגן האָב איך אָפֿט יאָ געהאַט בײַם רעדאַקטירן דעם זשורנאַל "די פֿעדער", זעענדיק ווי די נײַע דיכטער און דערציילער וואָס האָבן זיך אָט ערשט גענומען דרוקן אונטער מײַן רעדאַקציע, וואַקסן אויף און ווערן אָנערקענט. און איך, דער גידול־בנים, האָב אויך געפֿילט ווי זיי ווערן גרויס און צעלויפֿן זיך און לאָזן מיך איצטער אָן אַ קנעלונג.

מיט עטלעכע וואָכן צוריק, דעם 28טן טאָג פֿונעם חודש שבֿט, איז געווען דער 200סטער יאָרצײַט פֿון הרבֿ יוסף־דוד זינצהיים — דער הויפּט־רבֿ פֿון שטראַסבורג, פֿראַנקרײַך. נאָך זײַן פּטירה, האָט דער באַרימטער מיזרח־אייראָפּעיִשער רבֿ משה שרײַבער אָדער משה סופֿר, באַקאַנט ווי "חתם־סופֿר", געלויבט זינצהיים ווי אַ ייִד, צו וועלכן דער אימפּעראַטאָר נאַפּאָלעאָן באָנאַפּאַרט און זײַנע מיניסטאָרן האָבן זיך באַצויגן מיט דרך־ארץ, און וועלכער האָט קיינעם נישט געלאָזט הערשן איבער אים — דאָס הייסט, צו ווירקן אויף זײַנע פּסקי־דינים צוליב זײַטיקע סיבות.
דער חתם־סופֿר האָט באַמערקט, אַז זינצהיים איז געווען "מגלה טפּח ומכּסה טפֿחיים" — דאָס הייסט, אַז ער האָט זיך געגעבן אַן עצה, ווי אַזוי צו געבן באַפֿרידנדיקע ענטפֿערס אויף נאַפּאָלעאָנס קשיות, און פֿאָרט נישט אַרויסצוזאָגן אַזעלכע ענינים, וואָס וואָלטן געקאָנט ברענגען דעם אימפּעראַטאָר אין כּעס. אויב מע לייענט איבער געוויסע דאָקומענטן, וועלכע זינצהיים האָט אונטערגעשריבן, באַווײַזט זיך אַ מערקווירדיקער, אַפֿילו אַ ראַדיקאַלער, חילוק אינעם געדאַנקען־גאַנג פֿון די דאָזיקע צוויי רבנים.
זינצהיים איז געווען באַקאַנט אין זײַן תּקופֿה ווי דער גרעסטער תּלמיד־חכם אין פֿראַנקרײַך. זײַן וויכטיקער גמרא־פּירוש, "יד דוד", זענען פֿאַרעפֿנטלעכט געוואָרן אין אָפֿענבאַך, אינעם יאָר 1799, און איז איבערגעדרוקט געוואָרן אין די 1960ער יאָרן דורך "מכון ירושלים". צום מערסטן איז ער אָבער באַקאַנט ווי דער ראָש פֿון נאַפּאָלעאָנס סנהדרין, וועלכער האָט באַהאַנדלט און גוטגעהייסן די תּשובֿות אויף 12 קשיות, וועלכע דער פֿראַנצויזישער אימפּעראַטאָר האָט געפֿרעגט בײַ די ייִדישע אָנגעזעענע פּערזענלעכקייטן און מנהיגים. נאַפּאָלעאָן איז געבליבן צופֿרידן מיט די ענטפֿערס, און האָט געשטעלט זינצהיימען ווי דעם ערשטן הויפּט־רבֿ פֿון דער "צענטראַלער קאָנסיסטאָריע" — אַן אָרגאַניזאַציע, וועלכע ווערט נאָך אַלץ באַטראַכט ווי די וויכטיקסטע ייִדישע אינסטיטוציע אין פֿראַנקרײַך.

מיט 55 יאָר צוריק, דעם 31טן יאַנואַר 1957 איז טראַגיש אומגעקומען לעאָ ראָבינס, אַ מיטאַרבעטער פֿון "פֿאָרווערטס" זינט 1921. אַ געבוירענער אין ליטע, אין 1895, איז אליעזר ראַבינאָוויטש (דער אמתער נאָמען פֿון לעאָ ראָבינס) געקומען קיין אַמעריקע אין 1910, זיך געלערנט אין באָסטאָנער אוניווערסיטעט און האָט אָנגעהויבן זײַן זשורנאַליסטישע טעטיקייט אויף ענגליש, אין אַ באָסטאָנער צײַטונג. אין 1918 איז — אויך אין באָסטאָן — אַרויס אַ בוך פֿון זײַנע ענגלישע דערציילונגען א״ט Mary the Merry.
אין די יאָרן פֿון זײַן אַרבעט אין "פֿאָרווערטס" האָט ראָבינס, אַ חוץ פֿילצאָליקע אַרטיקלען, אָנגעשריבן אַ ראָמאַן און אַ צאָל פּיעסן, אַרײַנגערעכנט די מעלאָדראַמע "אויף דער זיבעטער עוועניו", וואָס מע האָט אין די מיט-1930ער געשפּילט אין טעאַטער אויף דער צווייטער עוועניו. אומגעקומען איז ער צוליב אַן אַוואַריע פֿון אַן עראָפּלאַן, אויפֿן וועג קיין מאַיאַמי. ער איז געווען איינער פֿון די 20 אומגעקומענע פּאַסאַזשירן. די איבעריקע 81 לײַט זײַנען פֿאַרבליבן לעבן.
דעם 18טן אַפּריל 1935, האָט ראָבינס פֿאַרעפֿנטלעכט אַן אַרטיקל וועגן דעם "הײַנטיקן פּסח אין אַמעריקע". פֿון דעם דאָזיקן גרויסן אַרטיקל האָב איך אויסגעקליבן דעם פֿראַגמענט, וואָס הייסט "דער ‘אַמעריקאַניזירטער’ סדר". מיר שײַנט, אַז לעאָ ראָבינס האָט געשאַפֿן אַ בילד פֿון די 1930ער יאָרן, מיט אינטערסאַנטע אַנטראָפּאָלאָגישע פּרטים, וועלכע ער האָט געזען מיט די אויגן פֿון אַ מענטש, וועלכער האָט געדענקט די "אַלטע היים". דערצו האָב איך אין ראָבינס׳ באַשרײַבונג געפֿונען אַ סך פּרטים, וואָס דערמאָנען מיר אָן דעם ווי אַזוי מע האָט געפּראַוועט פּסח אין מײַן אַרום, אין די 1950ער און 1960ער יאָרן, אין אוקראַיִנע.