מע פֿאַרקויפֿט שוין די געשמאַקע זומערדיקע פּאָמידאָרן אין די קראָמען. ניצט זשע אויס די געלעגנהייט צו מאַכן דאָס גרינגע מאכל מיט אַ פּאָמידאָרן־סאָוס, וואָס מע דאַרף אַפֿילו נישט קאָכן!

4 צעהאַקטע פּאָמידאָרן בײַ דער שטוב־טעמפּעראַטור
1/2 טעפּל צעשניטענע באַזיליק־בלעטער
2 ציינדלעך קנאָבל, צעהאַקט
2 לעפֿל איילבערט־בוימל
3 לעפֿל באַלזאַמישער עסיק
זאַלץ און שוואַרצער פֿעפֿער, לויט אײַער געשמאַקט
8 אונצן (226 גראַם) ראַזעווע דינע ספּאַגעטי
1/2 טעפּל פֿריש־צעמאָלענע פּאַרמעזשאַנער קעז

מישט צונויף די פּאָמידאָרן, באַזיליק און קנאָבל אין אַ גרויסער שיסל. גיסט צונויף אין אַ טעפּל דעם בוימל און עסיק, און באַגיסט דאָס פּאָמידאָרן־געמיש מיט דעם. באַזאַלצט און באַפֿעפֿערט עס און מישט עס גוט אויס.
קאָכט אָפּ די לאָקשן, און גיסט אָפּ דאָס וואַסער. מישט די הייסע לאָקשן אַרײַן אינעם פּאָמידאָרן־געמיש; באַשיט עס מיטן פּאַרמעזשאַנער קעז, ביז דער קעז צעלאָזט זיך, און דערלאַנגט צום טיש.

טײַערע חזנטע,
ווען מײַן 4־יאָריק זונדל וויל עפּעס, הייבט ער אָן שרײַען, וואַרפֿט מיט די הענט און מאַכט געוואַלדן — ביז מע גיט אים וואָס ער וויל. איך שעם זיך פֿאַר לײַט ווען מיר זענען אויף דער גאַס אָדער אין אַ געשעפֿט. מײַן מאַן און איך האָבן פֿאַרשיידענע מיינונגען ווי צו לייזן די פּראָבלעם. ער האַלט, אַז מע דאַרף אים פּשוט נאָכגעבן אין אַזאַ מאָמענט, און אויף אים שפּעטער אָנשרײַען. איך האַלט, מע זאָל אויף אים שרײַען דאָרטן אויפֿן אָרט, אַפֿילו אויב עס קומט פֿאָר פֿאַר מענטשן. וואָס פֿאַראַ עצות קענט איר אונדז געבן?

די מאַמע פֿון אַ שרײַענדיק קינד

טײַערע מאַמע,
איך וואָלט אויף אַ גאַנץ אַנדערן אופֿן באַטראַכט די פּראָבלעם. מיר דאַכט, אַז אויב אײַער זון הערט ווי מע שרײַט און געוואַלדעוועט אין דער היים, איז נישט קיין חידוש, וואָס ער שרײַט און געוואַלדעוועט ביז ער באַקומט וואָס ער וויל. איך וואָלט זיך אַוועקגעזעצט זאַלבע דריט און אַרום גערעדט דעם ענין. אויב אײַער זון וועט שרײַען ווײַטער, בייגט זיך אָן צו אים און דערמאָנט אים מיט אַ רויִקן שטילן טאָן, אַז מע טאָר נישט שרײַען. גיט זיך נישט אונטער. אין גיכן וועט ער פֿאַרשטיין, אַז זײַנע "קונצן" וועלן מער נישט צוציִען אײַער אויפֿמערק און וועלן אים נישט ברענגען די זאַכן וואָס ער וויל. איך ווינטש אײַך אַ רויִקע שטוב.

די ווערטער "איילבערט" און "מאַסלינע" זענען ביידע טײַטש olive. אויב איר האָט ליב מאַסלינעס, וועט איר זיך מחיה זײַן מיט דעם רעצעפּט.

5 לעפֿל איילבערט־בוימל
1 לעפֿל + 1 לעפֿעלע רויטער ווײַן־עסיק
1 לעפֿל האָניק
1/4 לעפֿעלע רויטע פֿעפֿער־בלעטעלעך
כּשרער זאַלץ
4 לאַקס־פֿילעען
1 ציינדל קנאָבל, צעהאַקט
1/2 טעפּל צעשניטענע שוואַרצע מאַסלינעס, אָן קערעלעך
2 גרויסע, צײַטיקע פּאָמידאָרן, צעשניטן
1 טעפּל סעלעריע, צעשניטן
1/4 טעפּל צעשניטענע מינץ־בלעטער


הייצט אָן דעם בראָט־אויוון. באַדעקט דעם בעקן מיט זילבער־פּאַפּיר און באַשמירט מיט אַ ביסל איילבערט־בוימל.
אין אַ קליינער שיסל מישט צונויף 2 לעפֿל איילבערט־בוימל, 1 לעפֿעלע עסיק, דעם האָניק, די רויטע פֿעפֿער־בלעטעלעך און 1 לעפֿעלע זאַלץ.
לייגט די לאַקס־פֿילעען אינעם בעקן און בערשט זיי פֿון אויבן און אויף די זײַטן מיטן האָניק־סאָוס. בראָט זיי ביז זיי ווערן גאָלדן־ברוין, 4—6 מינוט.
דערווײַל הייצט אָן די איבעריקע 3 לעפֿל איילבערט־בוימל, 1 לעפֿל עסיק און די מאַסלינעס אין אַ קליינעם טאָפּ איבער אַ מיטעלן פֿײַער. נאָך 30 סעקונדעס גיט אַרײַן דעם צעהאַקטן קנאָבל און קאָכט עס ביז עס באַווײַזן זיך בולבעלעך, בערך 3 מינוט. מישט עס אויס מיט די פּאָמידאָרן, סעלעריע און מינץ. דערלאַנגט צום טיש מיטן לאַקס.

1/4 טעפּל צעשניטענע ציבעלע
2 לעפֿל צעשניטענע פּעטרישקע
2 לעפֿל רויטער ווײַן־עסיק
2 לעפֿעלעך פֿרישע טימיאַן־בלעטעלעך
זאַלץ און שוואַרצער פֿעפֿער
1/3 טעפּל איילבערט־בוימל
2 טעפּלעך געקאָכטע רײַז, אָפּגעקילט
1/2 טעפּל צעשניטענע פּאָמידאָרן
1/2 טעפּל געקאָכטע גרינע אַרבעס
1/2 טעפּל צעשניטענע זומער־קאַבאַק
1/2 טעפּל רעפֿטלעך רעטעכער
3/4 טעפּל צעשניטענע שאַלאַט־בלעטער
1/3 טעפּל צעשניטענע גרינע אָדער רויטע ציבעלע

צעמאָלט די ערשטע פֿיר באַשטאַנדטיילן אין אַ שפּײַז־מאַשין ביז ס׳איז גוט אויסגעמישט. באַזאַלצט און באַפֿעפֿערט דעם סאָוס. דרייט ווידער אָן די שפּײַז־מאַשין, און גיסט, בשעת־מעשׂה, צו־ביסלעך אַרײַן דעם בוימל.
מישט די אַנדערע אינגרעדיענטן צונויף אין אַ גרויסער שיסל, און באַגיסט דעם סאַלאַט מיטן סאָוס.

טײַערע חזנטע,
מײַן חבֿר וויל אַלץ מער און מער קאָנטראָלירן מײַן לעבן. די ערשטע דרײַ חדשים פֿון אונדזער פֿרײַנדשאַפֿט איז געגאַנגען גלאַטיק. איצט וויל ער פֿאַרברענגען יעדן אָוונט צוזאַמען. עס געפֿעלט אים נישט ווען איך גיי אַרויס מיט אַנדערע פֿרײַנד, און ער קלינגט מיר און שיקט מיר "טעקסטבריוו", אויסצוגעפֿינען וווּ איך געפֿין זיך, און וואָס איך טו.
יענע וואָך האָבן מיר זיך צעקריגט ווען איך האָב אים געכאַפּט בײַם לייענען מײַנע פּריוואַטע בליצבריוו! איך ווייס נישט פֿאַר וואָס ער האָט נישט קיין צוטרוי צו מיר. אַחוץ דעם ענין, איז ער אַ וווּנדערלעכער בחור — אַ זיסער, און האָט ליב צו פֿאַרברענגען מיט מײַן משפּחה. צי איז די באַציִונג ווערט ווײַטער אָנצוהאַלטן?

אומזיכער

טײַערע "אומזיכער",
איך האָב אַ געפֿיל, אַז די באַציִונג וועט זיך נישט אויסאַרבעטן. אָבער, איידער מע כאַפּט זיך צו גיך, און מע ווײַזט אים דעם וועג, לייג איך פֿאָר איר זאָלט מיט אים דורכשמועסן וועגן אײַערע געפֿילן. זאָגט אים, אַז איר דאַרפֿט האָבן אַ ברייטערע "אָרט", אַ געזעלשאַפֿטלעך לעבן מחוץ אים, און אַז ער טאָר נישט נישטערן דורך אײַערע פּערזענלעכע זאַכן. אויב ער בײַט זיך טאַקע אויף אַן ערנסט נאָך אַזאַ שמועס, זאָלט איר ווײַטער אָנהאַלטן די באַציִונג. אויב נישט (און איך גלייב נישט, אַז ער וועט זיך בײַטן), פּאַסט נישט די דאָזיקע חבֿרשאַפֿט פֿאַר אײַך.
אַזוינע בחורים וואָס ווילן האַלטן אַ קאָנטראָל איבער אַלץ קענען לײַכט איבערטרעטן די שוועל און ווערן אַגרעסיוו, סײַ פֿיזיש, סײַ בעל־פּה. ס׳איז בעסער אַוועקצוגיין ווען מע באַמערקט אַזוינע סמנים בײַם אָנהייב, איידער צו בלײַבן מיט אים און זען ווי דער מצבֿ ווערט ערגער.

די מיטללענדישע מאכלים פּאַסן זיך גוט צו צו דער הײַנטיקער דיעטע ווײַל זיי באַשטייען, געוויינטלעך, פֿון ווייניק פֿעטס. אין דעם רעצעפּט מאַרינירט מען פֿיש אויף 2־3 שעה, און דערנאָך באַקט מען עס אין אויוון. די געשמאַקע ריחות פֿון די געווירצן וועלן זיך פֿאַרשפּרייטן אין אַלע ווינקלען פֿון הויז.


2־3 ציינדלעך קנאָבל, צעהאַקט
2 לעפֿל צעשניטענע פּעטרישקע
1 לעפֿעלע קמיניק
1 לעפֿעלע פּאַפּריקע
1/2 לעפֿעלע זאַפֿרען, צעקוועטשט מיט די פֿינגער
2 לעפֿל ווײַסער ווײַן־עסיק
זאַפֿט פֿון 1 לימענע
1 לעפֿל פּאָמידאָרן־פּאַסטע
4 באַס־פֿילעען
4 גרויסע גאָלדענע קאַרטאָפֿל, אָפּגעשיילט
3 לעפֿל איילבערט־בוימל
זאַלץ און שוואַרצער פֿעפֿער
1 רויטער זיסער פֿעפֿער, צעשניטן אין דינע רעפֿטלעך
2 טעפּלעך קאַרש־פּאָמידאָרן, צעשניטן אויף דער העלפֿט
1/2 טעפּל שוואַרצע מאַסלינעס

טײַערע חזנטע,
מײַן מאַן און איך פֿרייען זיך זייער מיט אונדזער נײַ־געבוירן מיידעלע! אין צוויי וואָכן וועלן מיר איר אַ נאָמען געבן, ווען זי ווערט איין חודש אַלט. מיר וווינען אויפֿן מערבֿ־ברעג פֿון אַמעריקע, אָבער כּמעט די גאַנצע משפּחה וווינט אויף דעם מיזרח־ברעג. זיי קומען זיך צו באַטייליקן אין אונדזער שׂימחה. אָבער איך ציטער, ווען איך טראַכט, וויפֿל מענטשן וועלן האַלטן און קושן דאָס קינד. ווי איר ווייסט, באַקומען נישט די עופֿעלעך קיין וואַקצינירונגען ביז זיי ווערן אַלט צוויי חדשים. איך בין אַ מאַמע צום ערשטן מאָל און דער געדאַנק אַליין, אַז מע וועט אַרײַנברענגען מיקראָבן מאַכן מיך נערוועז. וויל איך נישט, אַז מע זאָל דאָס קינד יעדעס מאָל נעמען אויף די הענט. מײַן מאַן איז מסכּים מיט מיר, אָבער ער זאָרגט זיך, מע זאָל קיינעם נישט באַליידיקן. זיי זענען דאָך געפֿאָרן אַ ווײַטן וועג צו זען דאָס קינד. וואָס פֿאַר אַן עצה קענט איר אונדז געבן?

נײַע מאַמע

טײַערע נײַע מאַמע,
מזל־טובֿ! ערשט־געבוירענע קינדער זענען די טײַערסטע מתּנות! אָבער אַן עופֿעלע איז נישט קיין טעקעלע, וואָס מע גיט איבער פֿון הענט צו הענט. אײַער טעכטערל דאַרף נישט אויסגעשטעלט ווערן פֿאַר אַזוי פֿיל מיקראָבן. דערצו וועט זי ווערן צו אויפֿגערעגט און ס‘קאָן אויף איר שלעכט ווירקן, ווען מע גיט עס צו אַ סך מענטשן. רעדט זיך אַדורך מיט אײַער מאַן און באַגרענעצט דעם צוטריט צום קינד. אפֿשר וועט איר באַשליסן, אַז בלויז זיידע־באָבעס, פֿעטערס און מומעס וועלן קענען האַלטן דאָס קינד. זאָלן די דאָזיקע אויסגעקליבענע מענטשן קומען אין אַ צײַט, ווען זיי קענען האַלטן דאָס קינד. ווען אַנדערע קומען אין שטוב, דאַרפֿט איר און אײַער מאַן בלויז האַלטן דאָס קינד. קויפֿט פֿאַר זיך אַ טרעגערל, דאָס עופֿעלע זאָל זײַן "צוגעבונדן" צו אײַך. ווען עמעצער וועט בעטן צו האַלטן דאָס מיידעלע, קען מען ענטפֿערן — "זי איז נישט אין אַ גוטער שטימונג איצט; ס‘איז נישט קיין גוטע צײַט זי איבערצוגעבן צו אַנדערע". אָדער, מע קען ענטפֿערן "זי איז אַזוי גליקלעך איצט מיט מיר, וויל איך נישט זי זאָל אָנהייבן וויינען". משפּחה און פֿרײַנד קומען צוליב דער שׂימחה מיט דער טאָכטער, וועלן זיי זיך פֿאָטאָגראַפֿירן מיטן קינד, און וועלן זײַן צופֿרידן מיט דעם, אָן מע זאָל זי האַלטן אויף די הענט.

איך האָב די וואָך געמאַכט אַ זופּ פֿון אַ קוסע (butternut squash, בלע״ז), וואָס האָט אַ הויכן פּראָצענט וויטאַמין C, A און קאַליום (potassium). ס׳איז גרינג צו מאַכן, און זייער באַטעמט.
1 קוסע
3 לעפֿל איילבערט־בוימל
זאַלץ און שוואַרצער פֿעפֿער (לויט אײַער געשמאַק)
1 גרויסע ציבעלע, צעשניטן
4 טעפּלעך פּאַרעווע יויך
1 לעפֿעלע קאָרי־געווירץ (curry powder)

הייצט דעם אויוון ביז 375 גראַד (190 צעלסיוס). שנײַדט די קוסע אין דער לענג און וואַרפֿט אַרויס די קערעלעך. באַשמירט די ראַנדן פֿון ביידע העלפֿטן מיט 1 לעפֿל איילבערט־בוימל און לייגט זיי, מיטן פּנים אַראָפּ, אויף אַ בלעך. בראָט זיי ביז זיי ווערן זייער ווייך, אַרום 1 שעה.
לאָזט די קוסע־העלפֿטן זיך אָפּקילן. ניצנדיק אַ לעפֿל, שאָבט אויס דאָס פֿליישיקע פֿון דער פֿרוכט און גיט עס אַרײַן אין אַ שיסל.
הייצט די איבעריקע 2 לעפֿל איילבערט־בוימל אין אַ זופּטאָפּ איבער אַ מיטעלן פֿײַער. גיט אַרײַן די צעשניטענע ציבעלע און קאָכט זי ביז זי ווערט ווייך, אַרום 6 מינוט. גיט אַרײַן דאָס פֿליישיקע פֿון דער קוסע, מיט דער יויך און קאָרי־געווירץ, און העכערט דאָס פֿײַער ביז דאָס געמיש הייבט אָן צו זידן. פֿאַרקלענערט דאָס פֿײַער, דעקט צו דעם טאָפּ און לאָזט עס מליִען 10 מינוט.
קילט אָפּ דאָס געמיש 5 מינוט. גיט עס אַרײַן אין אַ שפּײַזמאַשין, מאַכט אַ פּירע, און גיסט עס אַרײַן אין באַזונדערע שיסלען.

אַ מתּנה וואָס אײַער מאַמע וועט זיכער אָפּשאַצן איז ווען איר גרייט צו פֿאַר איר אַ מאכל, וואָס איז געשמאַק, אָבער נישט־פֿעטיק. די פֿרוכט־און־ניס לאַטקעס זענען געזונט, גרינג צו מאַכן, און וועלן אַלעמען שמעקן.
1 טעפּל ראַזעווע מעל
1/2 טעפּל האָבער־פֿאַרפֿל (rolled oats)
1/4 טעפּל צעהאַקטע מאַנדלען, וועלשענע ניס אָדער פּעקאַנניס
2 לעפֿעלעך באַקפּודער
1/2 לעפֿעלע צימערינג
2 באַנאַנעס
1 טעפּל אָפּגעשעפּטע מילך אָדער מאַנדלמילך
1 איי
1 לעפֿעלע מאַנדל-סענץ (almond extract)
1 טעפּל געמישטע פֿאַרפֿרויענע יאַגדעס
שפּריצבוימל
קליאָן־סירופּ (אויב איר ווילט)


אין אַ גרויסער שיסל, מישט צונויף די ערשטע פֿינף באַשטאַנדטיילן. אין אַ קלענערער שיסל, צעקוועטשט 1 באַנאַנע מיט דער מילך, איי און מאַנדל־סענץ.
גיסט די פֿליסיקע אינגרעדיענטן אַרײַן אין די טרוקענע, און מישט גוט אויס.
צעשנײַדט אויף רעפֿטלעך די צווייטע באַנאַנע און מישט זיי אַרײַן אינעם טייג, צוזאַמען מיט די יאַגדעס.
באַשפּריצט אַ פּאַטעלניע מיט שפּריצבוימל און הייצט זי אָן איבער אַ מיטעלן פֿײַער. גיסט אַ פֿערטל טעפּל פֿונעם טייג אין דער פּאַטעלניע און קאָכט זי 2—3 מינוט אויף יעדער זײַט, ביז זי ווערט דערפֿון אַ גאָלדן־ברוינע לאַטקע. טוט דאָס זעלבע מיטן איבעריקן טייג. דאָס וועט מסתּמא קלעקן אויף אַכט לאַטקעס. שטעלט צום טיש מיטן קליאָן־סירופּ.

כ׳האָב הײַיאָר געמאַכט די האָלאָבצעס צום סדר, צוליב מײַנע וועגעטאַרישע געסט, אָבער זיי זענען אַזוי באַטעמט, אַז איך וועל עס שוין מאַכן אַ גאַנץ יאָר!

2 לעפֿל איילבערט־בוימל
1 ציבעלע, צעהאַקט
1 ציינדל קנאָבל, צעהאַקט
2 טעפּלעך צעהאַקטע שוועמלעך
1/2 טעפּל טרוקענער ווײַסער ווײַן
1/4 טעפּל פֿרישער טימיאַן
1 טעפּל צעמאָלענע מאַנדלען
8—12 גרויסע בלעטער נאַפּאַ־קרויט

הייצט דעם בוימל אין אַ גרויסער פּאַטעלניע, און פּרעגלט די ציבעלע און קנאָבל איבער אַ קליינעם פֿײַער, מישנדיק פֿון צײַט צו צײַט, בערך 3 מינוט. גיט צו די שוועמלעך און קאָכט ביז זיי ווערן ווייך. גיסט אַרײַן דעם ווײַן און טימיאַן, העכערט דאָס פֿײַער, און קאָכט ביז ס׳רובֿ פֿונעם גיסעכץ ווערט אויסגעוועפּט. מישט אַרײַן די צעמאָלענע מאַנדלען. גיט דאָס געמיש אַרײַן אין אַ שיסל.
קאָכט די קרויטבלעטער 3־4 מינוט ביז זיי ווערן אַ ביסל ווייכער. לייגט אַ לעפֿל פֿונעם שוועמל־געמיש אין יעדן בלעטל און וויקלט צונויף.

טײַערע חזנטע,
מײַן ברודער און שוועסטער זענען גאַנץ אַנדערש פֿון מיר. זיי האָבן תּמיד געטאָן וואָס אונדזערע טאַטע־מאַמע האָבן געוואָלט זיי זאָלן טאָן. זיי האָבן זיך אויסגעצייכנט אין מיטלשול, געגאַנגען אין גוטע אוניווערסיטעטן, געאַרבעט, געפֿונען אַ מאַן און אַ פֿרוי, חתונה געהאַט, און מײַן ברודער האָט צוויי קינדער. זיי לעבן נישט ווײַט פֿון טאַטע־מאַמע און זענען געטרײַע קינדער. זיי זענען אויך גוט צו מיר.
איך בין אַלע מאָל געווען דאָס נישט געראָטענע קינד אין דער משפּחה. איך בין אַן אָרעמער סטודענט, געגאַנגען אין נישט קיין וואַזשנעם אוניווערסיטעט, אַ ביסל צרות געהאַט מיט דער פּאָליציי (נישט קיין ערנסטע). הכּלל — מײַן שטייגער לעבן איז אַוועק אויף אַן אַנדער וועג.
מײַנע טאַטע־מאַמע זענען געוואָרן אויפֿגערעגט, וואָס איך וויל זיך אַריבערציִען קיין קאַליפֿאָרניע, אויף דער אַנדערער זײַט לאַנד. אַלע קרובֿים אונדזערע וווינען איינער לעבן דעם אַנדערן: מומעס, פֿעטערס, שוועסטערקינדער — אַלע. מײַנע טאַטע־מאַמע מיינען, אַז איך וויל דאָס טאָן זיי וויי צו טאָן. אָבער דער אמת איז, אַז איך האָב ליב מײַן משפּחה. איך פֿאַרשטיי אָבער, אַז מיר וואָלט בעסער געווען ווען איך פֿאָר אַוועק פֿון זיי. איך וואָלט דענצמאָלט געוואָרן מער אומאָפּהענגיק און אויפֿגעהערט זיך צו פֿאַרגלײַכן מיט מײַן שוועסטער און ברודער. ווי קען איך דאָס טאָן, איך זאָל נישט וויי טאָן מײַן משפּחה?

דאַרף אומאָפּהענגיקייט

1/2 טעפּל וואַסער
2 טעפּלעך צוקער
2 לעפֿל כּשרער, זיסער ווײַן
1 לעפֿל האָניק
1 לעפֿל לימענע־זאַפֿט
4 טעפּלעך אָפּגעשיילטע, צעהאַקטע עפּל
1 שטענגל צימערינג (cinnamon stick)
1/4 טעפּל צעהאַקטע ניס

הייצט אָן דעם אויוון אויף 350 גראַד (176 צעלזיוס). לייגט די ניס אין אַ בעקן און שטעלט עס אַרײַן אין אויוון בערך אויף 5—10 מינוט, ביז עס באַקומט זיך פֿון די ניס אַ זיסלעכער ריח און זיי הייבן זיך אָן צוצוברוינען.
מישט צונויף דעם צוקער, וואַסער, ווײַן, האָניק, לימענע־זאַפֿט און צימערינג־שטענגל אין אַ טאָפּ איבער אַ מיטל־הויכן פֿײַער, ביז עס הייבט אָן ווערן דערפֿון אַ סירופּ, בערך 10 מינוט.
מישט אַרײַן די עפּל און קאָכט איבער אַ מיטעלן פֿײַער, ביז די עפּל ווערן אַ ביסל ווייכער. העכערט דאָס פֿײַער און קאָכט ווײַטער ביז דער סירופּ ווערט געדיכטער. נעמט אַרויס דאָס צימערינג־שטענגל, און מישט אַרײַן די ניס. גיסט עס אַרײַן אין 4—5 סלויען און האַלט זיי אין פֿרידזשידער.