די שפּײַז־עקספּערטין דזשאָן נייטען האָט פֿאַראַיאָרן אַרויסגעלאָזט אַ קאָכבוך Quiches, Kugels and Couscous (קיש, קוגל און קוסקוס), וועגן איר זוכעניש פֿון ייִדישע מאכלים אין פֿראַנקרײַך. אַ צאָל פֿון אירע רעצעפּטן זענען מילכיק און דערפֿאַר זייער פּאַסיק פֿאַרן יום־טובֿ שבֿועות, ווען ס׳איז אַ טראַדיציע צו עסן מילכיקע פּאָטראַוועס.

בײַ די פֿרומע ייִדן איז, אַגבֿ, אַ ביסל אַנדערש: אַז מע קומט אַהיים פֿון שיל, עסט מען טאַקע מילכיקס, אָבער נאָך דעם זעצט מען זיך צו אַ פֿליישיקער סעודה, ווײַל פֿליישיקס איז פֿאַררעכנט פֿאַר מער יום־טובֿדיק.

ווען דער אַמעריקאַנער פּרעזידענט באַראַק אָבאַמאַ וועט אָפּשטאַטן זײַן ערשטן וויזיט אין פּוילן דעם פֿרײַטיק, ווי אַ טייל פֿון זײַן אייראָפּעיִשן טור, וועט ער זיך אויך באַטייליקן אין אַ צערעמאָניע בײַם וואַרשעווער געטאָ־דענקמאָל און כאַפּן אַ בליק אויף דעם כּמעט־פֿאַרענדיקטן מאָדערנעם בנין, וווּ עס וועט זיך געפֿינען דער "מוזיי פֿון דער געשיכטע פֿון די פּוילישע ייִדן" — אַן אייגנאַרטיקע אינסטיטוציע, וואָס האָפֿט צו פֿאַראייביקן דעם צושטײַער פֿון די ייִדן אין פּוילן במשך פֿון די פֿאַרגאַנגענע טויזנט יאָר.

הינטער די קוליסן האָט זיך אָבער צעפֿלאַקערט אַ מחלוקת וועגן דער רעזיגנאַציע פֿונעם לאַנג־יאָריקן דירעקטאָר פֿונעם מוזיי, יעזשי האַלבערשטאַדט. אין צווישן־צײַט פֿירט אָן מיטן מוזיי זײַן פֿאַרטרעטערין, אַגניעשקאַ רודזינסקאַ.

דער 59־יאָריקער האַלבערשטאַדט, וועלכער איז געבוירן און דערצויגן געוואָרן אין וואַרשע נאָך דער מלחמה, און איז געווען איינער פֿון די גרינדער פֿונעם מוזיי, האָט פֿריִער געאַרבעט כּמעט 15 יאָר לאַנג בײַם אַמעריקאַנער חורבן־מוזיי אין וואַשינגטאָן ווי זײַן פּוילישער פֿאָרשטייער.

טאָמער ווערט אײַך שוין נימאס צו עסן יעדן טאָג דעם זעלבן סאַלאַט, פּרוּווט אויס דעם רעצעפּט מיט בלעטערקרויט (kale בלע״ז). דאָס האָט זייער אַ הויכן פּראָצענט בעטאַ־קאַראָטין, וויטאַמין K, וויטאַמין C און קאַלציום, און לויט געוויסע שטודיעס, העלפֿט עס צו פֿאַרהיטן קעגן ראַק. די קרוטאָנען און דער באַטעמטער סאָוס פֿון דעם רעצעפּט פֿאַרוואַנדלען די פּשוטע בלעטער אין ממש אַ דעליקאַטעס!

מע הערט לעצטנס אַ סך וועגן יונגע לײַט, וואָס פֿאַרלאָזן די חסידישע וועלט. אַפֿילו אויב זיי היטן נאָך די מיצוות, שושקעט מען זיך, אַז זיי זענען "אַראָפ פֿון דרך", פּשוט ווײַל זיי לעבן אין דער פֿרײַער געזעלשאַפֿט, און זענען מער נישט אונטער דער שליטה פֿון דער חסידישער קהילה.

אויב אָבער אַ גאַנצע משפּחה פֿאַרלאָזט די חסידישע וועלט, און שיקט זייערע קינדער הײַנט אין אַ מאָדערן־אָרטאָדאָקסישער טאָגשול — הייסט דאָס אויך, אַז זיי זענען "אַראָפ פֿון דרך"? בפֿרט אַז זיי דערציִען די קינדער ווײַטער אויף אַ געשמאַקן ייִדיש, זענען געוואָרן געטרײַע לייענער פֿונעם "פֿאָרווערטס", און חלומען וועגן ברענגען זייערע קינדער אויף דער "ייִדיש־וואָך" פֿון "יוגנטרוף"?

ערשט לעצטנס האָב איך זיך באַקענט מיט אַזאַ משפּחה: טאַטע־מאַמע זענען ביידע 33 יאָר, האָבן פֿיר קינדער, און ביז מיט 1/2־3 יאָר צוריק, האָבן זיי געלעבט אין אַ שטרענג־חסידישער קהילה. בעת אַן אינטערוויו מיטן "פֿאָרווערטס" האָבן די עלטערן, נחום און חיה ווײַס (נישט זייערע אמתע נעמען), דערציילט וועגן דעם פּײַנלעכן פּראָצעס וואָס האָט זיי דערפֿירט צו פֿאַרלאָזן די קהילה, מיטן תּנאַי, אַז מע זאָל נישט איבערגעבן דעם נאָמען פֿון דער שטאָט, וווּ זיי וווינען הײַנט. די געשיכטע איז אַ פֿאַרכאַפּנדיקע, ווײַל ביידע זענען זיי אינטעליגענטע, טאַלאַנטירטע מענטשן, וואָס דריקן אויס, אויף אַ טיף־פּערזענלעכן אופֿן, די געפֿילן, וועלכע אַנדערע חסידים לעבן אפֿשר, אויך איבער, אָבער האָבן מורא עס אַרויפֿצוברענגען אויף די ליפּן.

דאָס איז אַ באַטעמט בײַ־געריכט, וואָס פּאַסט זיך גוט מיט פֿיש און געקאָכטע גרינסן. צו ערשט, באַקט מען עס 10 מינוט, און דערנאָך בראָט מען עס אונטערן פֿײַער, כּדי צוצוברוינען דעם קעז — ווי געשמאַק!

די פּאָרטוגעזער האָבן ליב צו קאָכן זייער פֿיש אויפֿן אויוון. אויב איר קענט נישט געפֿינען גערייכערטע פּאַפּריקע אין אײַער שפּײַזקראָם, ניצט די געוויינטלעכע פּאַפּריקע; און אויב פֿעלד־גליאַנדער (cilantro) שמעקט אײַך נישט, פֿאַרבײַט עס מיט פּעטרישקע.

במשך פֿון די לעצטע צוואַנציק יאָר האָט זיך צעוואַקסן אַ נײַער מינהג בײַ אַ צאָל ליבעראַלע שילן און ייִדישע קהילה־צענטערס איבער אַמעריקע: עטלעכע וואָכן פֿאַר פּסח פּראַווען פֿרויען זייער אייגענעם סדר, וווּ מע באַטאָנט די אויפֿטוען פֿון די העלדינס פֿון יציאת־מצרים, און מע גיט אָפּ כּבֿוד די וויכטיקע פֿרויען פֿון דער ייִדישער געשיכטע בכלל.

אין אַן אַרטיקל אויף דער וועבזײַט פֿון דער "פֿרויען־ליגע פֿון קאָנסערוואַטיוון יודאַיִזם" פֿאַראַיאָרן, האָט ליסאַ קאָגען, די בילדונג־דירעקטאָרין פֿון דער אָרגאַניזאַציע, דערקלערט, פֿאַר וואָס די סדרים זענען אַזוי וויכטיק:

"איינע פֿון די גרעסטע איראָניעס פֿון פּסח איז אַז, פֿון איין זײַט, פֿײַערן מיר די פֿרײַהייט פֿון שקלאַפֿערײַ, אָבער פֿון דער צווייטער זײַט, האָרעווען די פֿרויען נעבעך אַזוי שווער צוצוגרייטן אויף פּסח, אַז זיי ווערן צו מיד אָפּצושאַצן דעם יום־טובֿ! דערצו, ווען זיי זעצן זיך (סוף־כּל־סוף!) שוין אַוועק צום סדר, ווערט באַלד קלאָר, אַז קיין איין פֿרוי ווערט נישט דערמאָנט אין דער הגדה.

"עסט געזונטערהייט!"
אַ קאָך־פּראָגראַם פֿון געשמאַקע מאכלים
אויף ייִדיש מיט ענגלישע אונטערקעפּלעך,
מיט שׂרה־רחל שעכטער און איוו יאַכנאָוויץ
גאַסט־קעכין: סאַבינע באַרשאַפּ
די אמתע געפֿילטע פֿיש

Eat In Good Health!
A Cooking Show in Yiddish with English subtitles
with Rukhl Schaechter and Eve Jochnowitz
Guest Cook: Sabina Barszap
The Real Gefilte Fish

אַן אינטערעסאַנטער אופֿן צו עסן לאָקשן פּסח איז צו מאַכן זיי פֿון זוקיני. אין דעם רעצעפּט באַגיסט מען די לאָקשן מיט אַ זייער באַטעמטן קנאָבלדיקן אַוואָקאַדע־סאָוס. ס׳איז געזונט אויך: אַ סך ווייניקער קאַלאָריעס ווי געוויינטלעכע לאָקשן.

כּדי אויסצושנײַדן די זוקיני ווי דינע לאָקשן, קען מען ניצן אַן אָפּשיילער אָדער אַ מעסערל, אָבער אויב איר האָט אַ גרינסן־הובל (mandoline slicer) אָדער אַ ספּיראַל־צעשנײַדער (באַקאַנט בלע״ז ווי אַ spiralizer), וועט עס גיין אַ סך גיכער.

שוין יאָרן לאַנג וואָס ייִדישע בחורים און מיידלעך קענען זוכן אַ שידוך דורך דער אינטערנעץ. אַ דאַנק דער נײַער וועבזײַט, JMom.com , קענען זייערע מאַמעס דאָס איצט טאָן פֿאַר זיי.

די וועבזײַט איז געגרינדעט געוואָרן פֿון בראַד ווײַסבערג, אַ גרונט־הענדלער אין שיקאַגע, אילינוי, און זײַן שוועסטער, דאַניעל, מיט דער הילף פֿון אַ קאָמפּיוטער־פּראָגראַמירער.

ווי אַזוי זענען זיי געקומען צו דעם געדאַנק? מיט אַ יאָר פֿריִער, נאָך דעם ווי בראַד האָט זיך פֿאַרשריבן אויף איינעם פֿון די ייִדישע שדכנות־וועבזײַטן, און נישט געהאַט קיין מזל, האָט זײַן מאַמע, באַרבאַראַ ווײַסבערג, אים געפֿרעגט, צי זי וואָלט געקאָנט אפֿשר איבערלייענען זײַן פּראָפֿיל אויף דער וועבזײַט, און פּרוּוון אויסזוכן אַ מיידל פֿאַר אים. סוף־כּל־סוף, האָט בראַד נאָכגעגעבן, און זי האָט זיך אַוועקגעזעצט בײַם קאָמפּיוטער.

מיט צוויי שעה שפּעטער איז בראַד צוריקגעקומען און דערזען, ווי די מאַמע זיצט נאָך דאָרט. דערצו האָט זי אים געוויזן די פּראָפֿילן פֿון צען מיידלעך פֿאַר אים. ווען ער האָט זיי איבערגעלייענט, זענען ס׳רובֿ פֿון זיי אים טאַקע געפֿעלן געוואָרן.

"פּאַיעיאַ" איז אַ באַטעמט שפּאַניש מאכל, וואָס באַשטייט פֿון רײַז, פֿלייש (אָדער מולטער־בריאות) און גרינסן. אָט איז אַ וועגעטאַרישער נוסח פֿון דעם רעצעפּט, וואָס פֿאַרבײַט דאָס פֿלייש מיט סויע־וווּרשט. די זאַפֿרען־בענדלעך גיבן צו אַ העל־געלן קאָליר.

אַ גוטער לערער ווייסט, אַז ס׳איז תּמיד מער עפֿעקטיוו זיך צו לערנען פֿון לעבעדיקע געשעענישן, איידער פֿון אַ בוך. סאָניע פֿינקעל, אַן אַמעריקאַנער ייִדישע לערערין, פֿאַרשטייט דאָס איצט זייער גוט, נאָך דעם ווי זי האָט מיט צוויי וואָכן צוריק איבערגעלעבט די שרעקלעכע ערד־ציטערניש אין יאַפּאַן.

סאָניע, וואָס איז געבוירן געוואָרן אינעם געוועזענעם סאָוועטן־פֿאַרבאַנד און דערצויגן אין ברוקלין, איז געפֿאָרן קיין טאָקיאָ אָנהייב־מאַרץ ווי אַ פּריוואַטע לערערין פֿון דרײַ קינדער־אַקטיאָרן, 9, 10 און 12 יאָר אַלט, אין אַן אַמעריקאַנער טעאַטער־טרופּע. דער פּלאַן פֿון דער טרופּע איז געווען צו שפּילן צוויי וואָכן לאַנג אינעם אָנגעזעענעם "טאָקיאָ אינטערנאַציאָנאַלן טעאַטער", און דערנאָך האָט סאָניע געהאָפֿט אַליין צו מאַכן אַ טור איבערן לאַנד.

בעת אַן עקסקלוסיוון אינטערוויו מיטן "פֿאָרווערטס", האָט סאָניע דערקלערט, אַז פֿונעם ערשטן טאָג האָבן די יאַפּאַנער געמאַכט אַ געוואַלדיקן רושם אויף איר. "נישט געקוקט אויף דער גרויסער צאָל אויטאָס און מענטשן אויף די גאַסן, איז געווען ריין, רויִק, קיינער האָט נישט געטראָמבעט מיטן אויטאָ־האָרן; כ׳האָב זיך געפֿילט אַזוי ווי אויף אַן אַנדער וועלט," האָט זי באַמערקט.