מאָנאָלאָגן פֿון ייִדישע שרײַבערס׃
מישע לעוו
(אַ סעריע פֿון באָריס סאַנדלער, 2011)

דער שרײַבער מישע לעוו איז געבוירן געוואָרן אינעם אַלטן ייִדישן שטעטל פּאָגרעבישטשע אין אוקראַיִנע אינעם יאָר פֿון דער אָקטאָבער־רעוואָלוציע 1917. זײַן לעבנסגאַנג איז געווען ענג פֿאַרבונדן מיטן גורל פֿון סאָוועטישן ייִדנטום און זײַן קולטור. אין 1925 האָט זײַן משפּחה זיך באַזעצט אין סטאַלינדאָרף, דעם נײַ־געשאַפֿענעם ייִדישן נאַציאָנאַלן ראַיאָן אין אוקראַיִנע. דאָס איז געווען אַ טייל פֿונעם סאָוועטישן פּלאַן פֿון דער "פּראָדוקטיוויזאַציע" פֿון דער ייִדישער באַפֿעלקערונג, וואָס איז געוואָרן שטאַרק פֿאַראָרעמט בעת דער ליקווידאַציע פֿון דער "נײַער עקאָנאָמישער פּאָליטיק".
דאָס גאַנצע לעבן אין די ייִדישע נאַציאָנאַלע ראַיאָנען איז געפֿירט געוואָרן אויף ייִדיש. מישע לעוו האָט דאָרט פֿאַרענדיקט אַ ייִדישע מיטלשול און דערנאָך שטודירט ייִדיש און ייִדישע ליטעראַטור אינעם מאָסקווער פּעדאַגאָגישן אינסטיטוט, וואָס האָט געגרייט לערער פֿאַר סאָוועטישע ייִדישע שולן. נאָך דעם אינסטיטוט האָט ער געאַרבעט אין דער צענטראַלער ייִדישער ביבליאָטעק אין מאָסקווע און אין דער רעדאַקציע פֿון דער צענטראַלער סאָוועטישער ייִדישער צײַטונג "דער עמעס".
זײַן ליטעראַרישע קאַריערע האָט איבערגעריסן די מלחמה, דעם 22סטן יוני 1941. ער איז געוואָרן אַ קורסאַנט אין דער מיליטער־שול אין פּאָדאָלסק לעבן מאָסקווע. אָבער שוין אין אָקטאָבער האָט מען די גאַנצע שול געשיקט אויפֿן פֿראָנט. די אויפֿגאַבע איז געווען צו פֿאַרהאַלטן די דײַטשישע אַרמיי, וואָס האָט זיך געריסן קיין מאָסקווע. פֿון טויזנטער קורסאַנטן זײַנען געבליבן לעבן בלויז געציילטע נפֿשות, אָבער אויך זיי זײַנען אַרײַנגעפֿאַלן צו די דײַטשן אין געפֿאַנגעניש.

אין דער הײַנטיקער פּרשה ווערט דערציילט, ווי די מענטשן האָבן געבראַכט מיט זייערע עבֿירות אַ מבול אויף דער גאַנצער וועלט. צווישן דער פֿאַרדאָרבענער מענטשהייט איז געווען בלויז איין צדיק — נח — וואָס דער באַשעפֿער האָט אים געהייסן אויפֿצובויען די תּיבֿה — אַ גרויסע שיף — כּדי זײַן משפּחה זאָל זיך אויסבאַהאַלטן פֿון דער קאַטאַסטראָפֿע, צוזאַמען מיט אַלע חיות.
אין די הײַנטיקע פֿרומע קרײַזן פֿירט דער עולם צומאָל דיסקוסיעס, צי די הײַנטיקע פּרשה דערציילט וועגן אַ גלאָבאַלער היסטאָרישער קאַטאַסטראָפֿע, נוצט אויס אַ בײַשפּיל פֿון אַ פֿאַרפֿלייצונג אין אַ געוויסן ראַיאָן ווי אַ משל און אַ וואָרענונג, און שטעלט מיט זיך פֿאָר אַן אַלעגאָרישע מעשׂה. אַ טייל מענטשן טענהן, אַז לויט דער מאָדערנער וויסנשאַפֿט איז אין דער וועלט נישטאָ קיין סימנים פֿון אַ וועלט־מבול. די, וואָס שטרעבן אָפּצוטײַטשן די גאַנצע תּורה כּפּשוטה, באַטאָנען אָבער, אַז די וויסנשאַפֿטלער קאָנען נישט האָבן קיין אויטאָריטעט איבער דעם אָפּטײַטש פֿון דער הייליקער תּורה.
צום באַדויערן, פֿאַרגעסן אָפֿט ביידע מחנות, אַז די תּורה איז נישט אַ וויסנשאַפֿטלעך אָדער אַ היסטאָריש בוך, ווי אויך נישט אַ זאַמלונג פֿון אַלעגאָריעס. אין דער הײַנטיקער וועלט פֿאַרקוקן די מענטשן צו אָפֿט דעם אינערלעכן אַספּעקט פֿונעם וועזן. אויב די מעשׂה וועגן דעם מבול איז אַן אַלעגאָריע, באַקומט זיך, פֿון דער מאַטעריאַליסטישער פּערספּעקטיוו, אַז זי איז, כּלומרשט, ווייניקער רעלעוואַנט.
מע קאָן אָבער זאָגן פּונקט פֿאַרקערט: אויב די מבול־קאַטאַסטראָפֿע איז נישט געשען אויף אַן אינגאַנצן בוכשטעבלעכן אופֿן, ווי אַ ריזיקע פֿאַרפֿלייצונג, איז זי דווקא מער רעאַל און אַקטועל פֿאַר אונדז, ווײַל אַ מבול, וואָס פֿאַרפֿלייצט די וועלט שטילערהייט און אומבאַמערקט, שטעלט מיט זיך פֿאָר אַפֿילו אַ גרעסערע סכּנה.