מע קאָן זאָגן, אַז די לעצטע צוויי פּרשיות אין דער תּורה זענען די סאַמע פּאָעטישע און די סאַמע "פּערזענלעכע" אינעם גאַנצן חומש. די פּרשה "האזינו" שטעלט מיט זיך פֿאָר, כּמעט אינגאַנצן, אַ לאַנגע פּאָעמע פֿון 70 שורות, אין וועלכער משה רבינו דערמאָנט דעם ייִדישן פֿאָלק וועגן זייער בונד מיטן אייבערשטן, זאָגט זיי אָן אָפּצוהיטן די מיצוות און זאָגט פֿאָרויס פֿאַרשיידענע ברכות און צרות, וואָס וועלן זיי אָנטרעפֿן אין דער צוקונפֿט, ווי אַ רעזולטאַט פֿון זייערע גוטע און שלעכטע מעשׂים. משה רבינוס מוסר־דרשה איז אָנגעשריבן אין אַן אומגעוויינטלעכער פּאָעטישער שפּראַך, וואָס קלינגט פֿילדײַטיק, עטוואָס אומקלאָר און לאָזט זיך אָפּגעטײַטשט צו ווערן אויף פֿאַרשיידענע אופֿנים.
רבי לוי־יצחק באַרדיטשעווער שרײַבט, אַז אין די לעצטע טעג פֿון זײַן לעבן האָט משה פֿאַרלוירן זײַן פֿעיִקייט איבערצוגעבן זײַן נבֿואה אויף אַ דײַטלעכן אופֿן, דערפֿאַר זעט זײַן פּאָעמע אויס ווי אַ בילד, אָפּגעשלאָגן אין אַ טונקעלן שפּיגל — "אַספּקלריא שאינו מאירה". מע קאָן אָבער זאָגן פּונקט פֿאַרקערט, אַז די צוויי לעצטע שלוס־סדרות אין דער תּורה זענען די העכסטע קולמינאַציע פֿון משהס נבֿואה — דערפֿאַר קלינגען זיי באַזונדערס מיסטיש און פּאָעטיש.
געוויסע מפֿרשים האַלטן, אַז אינעם פֿאַרשרײַבן די דאָזיקע פּאָעטישע פּסוקים האָבן זיך באַטייליקט זיבעציק זקנים פֿון משהס דור, הגם די אַנדערע רבנים וואָלטן באַטראַכט אַזאַ ווערסיע ווי אַ קאָנטראָווערסאַלע און האַלטן, אַז משה אַליין האָט פֿאַרשריבן די גאַנצע תּורה, פֿון אָנהייב ביזן סוף, אות נאָך אות, לויט אַ דירעקטער אַנטפּלעקונג פֿונעם באַשעפֿער. אינעם ספֿר־הזוהר שטייט געשריבן, אַז משה רבינו האָט אַליין מחבר געווען דעם גאַנצן חומש "דבֿרים"; זײַנע אייגענע ווערטער זענען אָבער בעצם געווען נבֿיאישע. אַזוי צי אַזוי, זעען מיר אין דער פּרשה "האזינו" באַזונדערס קלאָר, ווי דער מענטשלעכער אַספּעקט פֿונעם וועזן ווערט צונויפֿגעפֿלאָכטן אויף אַ מיסטעריעזן אופֿן מיטן ג־טלעכן ליכט.

די ימים־נוראָים באַשטייען פֿון צוויי טיילן: ראָש־השנה און יום־כּיפּור. הגם ביידע יום־טובֿים ווערן באַטראַכט ווי "יום־הדין" — די טעג, ווען דער אייבערשטער מישפּט די גאַנצע וועלט און איטלעכע באַשעפֿעניש באַזונדערס, איז ראָש־השנה בעצם אַ פֿריילעכער טאָג. אַדרבה, אין פֿאַרגלײַך מיט די אַנדערע יום־טובֿים, עסן מיר ראָש־השנה דווקא זיסע זאַכן — עפּל, האָניק, צימעס — ווי אַ סימן פֿונעם נײַעם יאָר, וואָס וועט זײַן, ווי מיר האָפֿן, זיס, געבענטשט און מזלדיק.
נישט געקוקט אויף דער בפֿירושער "זיסקייט" פֿון ראָש־השנה, איז עס אויך אַ טאָג, ווען מע דאַוונט לאַנגע שעהען אין דער שיל און מע זאָגט אַ סך תּפֿילות, וואָס האָבן אַ ביטערלעכן און אַ שרעקעדיקן טעם. למשל, מע דערציילט, אַז די תּפֿילה "ונתנה תּוקף" האָט געשאַפֿן אַ געוויסער ייִד, מיטן נאָמען רבי עמרם, וואָס אַ בייזער קיניג — אָדער אַ בישאָף, לויט אַן אַנדער ווערסיע פֿון דער לעגענדע — האָט געהייסן אים אָפּצוהאַקן די פֿיס. דער אינהאַלט פֿון דער דאָזיקער תּפֿילה רופֿט אַרויס ביטערע און טיף־ערנסטע געדאַנקען: "מי במים ומי באש" — וועמען איז באַשערט דערטרונקען צו ווערן אין וואַסער, און וועמען — פֿאַרברענט צו ווערן אין פֿײַער?

אין דער פֿאָריקער פּרשה האָבן מיר געשמועסט וועגן דעם חילוק צווישן די מלאכים און מענטשן. אַ מלאך ווערט אָנגערופֿן אין די ספֿרי־חסידות ווי אַ "שטייענדיקער", און אַ מענטש — ווי אַ "גייער". לויט דער באַקאַנטער פֿילאָסאָפֿישער אינטערפּרעטאַציע פֿונעם רמב״ם, זענען די מלאכים "שׂכלים נבֿדלים" — ריין־אינטעלעקטועלע כּוחות, אָפּגעטיילט פֿון דער גשמיותדיקער וועלט. אַ מענטש קאָן אָבער דערזען אַ ריין־שׂכלדיקן ענין — אין אַ חלום, וויזיע אָדער נבֿואה — ווי אַ כּמו־מענטשלעכע געשטאַלט. מיט די אַנדערע ווערטער, קאָן מען זאָגן, אַז אַ מלאך איז אַן אַבסטראַקטער געדאַנק, וואָס באַקומט אַ קאָנקרעטע, לעבעדיקע פֿאָרעם.
מיט אַ וואָך צוריק, האָבן מיר געלייענט די פּרשה "נצבֿים" — וואָס איר נאָמען מיינט "איר שטייט" — וווּ משה רבינו האָט צונויפֿגערופֿן אַלע ייִדן און דערקלערט זיי, אַז זיי שטייען, אין זייער אַחדות און גלײַכקייט, צוזאַמען פֿאַרן אייבערשטן. דער עצם־געדאַנק פֿונעם מענטשלעכן אַחדות און ברידערשאַפֿט, ווען ער ווערט פֿאַרווירקלעכט אין אַ קאָנקרעטער סיטואַציע, איז אַ מין "מלאך" — אַ גײַסטיקער כּוח, וועלכער קאָן אַנטפּלעקן ג־טלעכקייט אין די מענטשלעכע נשמות, אָבער בלײַבט אויף דער "שטייענדיקער" מדרגה. כּדי אַרײַנצוברענגען די לעבעדיקע מענטשלעכקייט אין יעדער אידעע, אַפֿילו דער העכסטער און דער בעסטער, מוז מען געדענקען, אַז אינעם צענטער פֿון יעדן היסטאָרישן, סאָציאַלן אָדער גײַסטיקן פּראָצעס בלײַבט דער אוניקאַלער יחיד — דער מענטש, וואָס גייט כּסדר אין זײַנע זוכענישן פֿון איין מדרגה צו אַן אַנדערער.
אין פֿאַרגלײַך מיט דער פֿאָריקער סדרה, האָט די הײַנטיקע פּרשה "וילך" אַן אינגאַנצן פֿאַרקערטן נאָמען, וואָס מיינט "און ער איז געגאַנגען". משה איז געגאַנגען צום ייִדישן פֿאָלק, און געזאָגט, אַז ער איז שוין הונדערט און צוואָנציק יאָר אַלט, און קען מער נישט לערנען מיט זיי די תּורה. זײַן לעבן איז געקומען צו דעם סוף, דערפֿאַר האָט דער אייבערשטער אים געהייסן איבערצוגעבן זײַן פֿירערשאַפֿט צו זײַן תּלמיד, יהושע בן-נון. ווײַטער אין דער פּרשה ווערט דערציילט, ווי משה האָט דערמאָנט די ייִדן וועגן פֿאַרשיידענע מיצוות — לויט דער ייִדישער מסורה, איז משה ניפֿטר געוואָרן דעם זעלבן טאָג.

"איר שטייט הײַנט אַלע פֿאַרן אייבערשטן, פֿון אײַערע ראָשים און עלטערע, ביז אײַערע קינדער, האָלצהעקער און וואַסערשעפּער". דער נאָמען פֿון דער הײַנטיקער פּרשה — "נצבֿים" — מיינט "איר שטייט". משה רבינו האָט פֿאַרזאַמלט אַלע ייִדן, כּדי זיי אַרײַנצוברענגען אַלע צוזאַמען אין אַ קאָלעקטיווער פֿאַרבינדונג מיטן אייבערשטן.
ווי עס ווערט באַטאָנט אין די ספֿרי־חסידות, ווערן די מלאָכים באַטראַכט ווי "שטייענדיקע" באַשעפֿענישן, און די מענטשן — ווי "גייענדיקע". הגם אַ מלאך, ווי עס שטייט אין דער תּורה און ווי עס דערקלערן די חז״ל, גייט אַמאָל אַראָפּ אויסצופֿירן אַ שליחות אין עולם־הזה, אָדער גייט אַרויף נענטער צום כּסא־הכּבֿוד, קאָן מען זאָגן, אַז דאָס איז מער אַ מעכאַנישע באַוועגונג, ווי אַן עקזיסטענציעלע.
דער מענטש איז אָבער בעצם אַ דינאַמישע באַשעפֿעניש. דאָס מענטשלעכע וועזן איז אין אַ שטענדיקער עקזיסטענציעלער באַוועגונג. אַדרבה, אויב עמעצער פּרוּווט צו בלײַבן אויפֿן אָרט, וועט ער ממילא פֿאַלן. אַזוי ווי אַ פֿויגל, וואָס מוז כּסדר מאַכן מיט די פֿליגל, כּדי צו בלײַבן אין דער לופֿטן, אָדער ווי אַ פֿלאַם, וואָס עקזיסטירט דורכן פּראָצעס פֿון ברענען, מוז די מענטשלעכע עקזיסטענץ זיך כּסדר טוישן און באַוועגן. צוליב דעם, מיינט דאָס וואָרט "הלכה" אַ וועג אָדער אַ גאַנג. דער מענטשלעכער דרך צום אייבערשטן איז אַ דינאַמישער פּראָצעס.
אין דער הײַנטיקער סדרה האָט משה רבינו אָבער געזאָגט די ייִדן, אַז זיי "שטייען הײַנט פֿאַרן אייבערשטן". פֿון דער דאָזיקער פֿראַזע דרינגט אַרויס, אַז אין געוויסע צײַטן איז כּדאַי פֿאַרן מענטש זיך צו פֿירן ווי אַ "שטייענדיקער" מלאך.

מיר זענען שוין אין מיטן פֿון חודש אלול. די הייסע זומערטעג זענען שוין כּמעט פֿאַרבײַ. די קילע ווינטן אין די אָוונטן זאָגן אָן דעם אָנקום פֿון דעם האַרבסט, און די קלאַנגען פֿון דעם שופֿר נאָך די סליחות אין די פֿרימאָרגנס, זאָגן אָן, אַז אָט, אָט וועלן מיר באַגעגענען ראָש־השנה פֿון דעם אָנקומענדיקן, נײַעם יאָר, תשע״ג.

הײַיאָר, צום ערשטן מאָל, האָט לויט דעם באַשלוס פֿון דעם חינוך־מיניסטעריום פֿון מדינת־ישׂראל, דער נײַער שוליאָר זיך אָנגעהויבן דעם 27סטן אויגוסט, מיט 5 טעג פֿריִער, ווי געוויינטלעך, כּדי די תּלמידים זאָלן באַווײַזן באַצײַטנס זיך צוצוגרייטן ווי געהעריק צו די ימים־נוראָים.

די פֿאָריקע פּרשה הייסט "כּי תצא", וואָס מיינט "ווען דו גייסט אַרויס". זי הייבט זיך אָן מיט דער פּאַראַדאָקסישער מיצווה פֿון "יפֿת־תּואר" — דער טעאָרעטישער היתּר צו פֿאַרכאַפּן אַ פֿרעמדע ניט־ייִדישע פֿרוי בעת אַ מלחמה, אַפֿילו אַ חתונה־געהאַטע, און מיט איר חתונה צו האָבן.

די חז״ל דערקלערן, אַז הגם די דערלויבעניש דאָס צו טאָן איז טעאָרעטיש פֿאַררעכנט פֿאַר אַ מיצווה, האָט די תּורה דערלויבט עס בלויז "כּנגד יצר הרע", ווי אַ הנחה צו מענטשלעכע שוואַכקייטן. די תּורה ווײַזט אונדז, אַז נישט אַלץ אינעם לעבן קאָן רעדוצירט ווערן בלויז צו געשריבענע הלכות. עס זענען פֿאַראַן זאַכן, וואָס זענען דערלויבט על־פּי־תּורה, אין פּרינציפּ, אָבער זענען לאַוו־דווקא שיינע און צומאָל בפֿירוש עקלדיקע.

אַפֿילו וועגן די "פֿאָרכטיקע" טעג פֿון ראָש־השנה און יום־כּיפּור האָט דאָס פֿאָלק געשאַפֿן און דערציילט פֿאָלקס־מעשׂיות און אַנעקדאָטן, אָפֿט מיט אַ קאָמישן טאָן. פֿאַרשטייט זיך, אַז דעם אויבן־אָן פֿון דעם מין מעשׂה פֿאַרנעמען אונדזערע וויצלער.

הערשעלע אָסטראָפּאָליער האָט געזאָגט: "דער על־חטא האָט אונדז געטאָן אַ גרויסע טובֿה. אַזוי, למשל, ווען עס וואָלט זיך פֿאַרוועלן טאָן אַן עבֿירה, וואָלט איך ניט געוווּסט פֿון וואָס אויסצוקלײַבן און וועלכע איז בעסער צו טאָן. אָבער איצט, אַז ס'איז דאָ אַ רשימה פֿון עבֿירות איז עס אַ מחיה — איך עפֿן אויף דעם מחזור און קלײַב אויס פֿון על־חטא, וועלכע עבֿירה מיר געפֿעלט."

אין די פֿריִערדיקע פּרשיות, האָבן מיר שוין עטלעכע מאָל באַטראַכט די טעמע פֿון אינערלעכער פֿאַראייניקונג פֿון אַ מענטש און דעם באַשעפֿער, ווי דעם לייטמאָטיוו פֿונעם חומש "דבֿרים", וועלכער ווערט פֿאַררעכנט, ווי עס שטייט אינעם זוהר, ווי משה רבינוס אייגענע ווערטער, און פֿאָרט שטעלט עס מיט זיך פֿאָר אַן אינטעגראַלן טייל פֿון דער תּורה־נבֿואה.
די הײַנטיקע פּרשה הייבט זיך אָן מיט אַ בפֿירוש פּאַראַדאָקסישער מיצווה: די תּורה ווענדט זיך צו ייִדן און זאָגט, אַז "ווען דו גייסט אַרויס צו האַלטן אַ מלחמה מיט דײַנע שׂונאים" — "כּי תצא למלחמה על-אויבֿיך", האָסטו דאָס רעכט צו פֿאַרכאַפּן אַ שיינע ניט־ייִדישע פֿרוי, כּדי מיט איר חתונה צו האָבן. על־פּי הלכה, מעג מען עס אַפֿילו טאָן, ווען זי איז אַ חתונה־געהאַטע; איר פֿריִערדיקע פֿאַרבינדונג מיט אַן אַנדער מאַן ווערט אַנולירט.
אויפֿן ערשטן בליק, זעט אַזאַ אָנזאָג אויס ווי אַן אויסטערליש אוממאָראַלישער. די חז״ל דערקלערן טאַקע, אַז די תּורה רעדט "כּנגד יצר־הרע". אַדרבה, אַזאַ אויפֿפֿירונג איז נישט ריכטיק און אַפֿילו עקלדיק. פֿונדעסטוועגן, אויב עמעצער וואָלט טאַקע פֿאַרכאַפּט אַ פֿרוי בעת אַ מלחמה, וואָלט דער אייבערשטער אים נישט באַשטראָפֿט און וואָלט דערלויבט מיט איר חתונה צו האָבן, אויב זי איז מסכּים זיך מגייר צו זײַן.
דער פּאַראַדאָקס באַשטייט אין דעם, וואָס אַלע גרויסע ראשונים און פּוסקים פֿאַררעכענען דעם דאָזיקן אָנזאָג נישט בלויז ווי אַ באַווײַז, אַז דער אייבערשטער פֿאַרשטייט די מענטשלעכע שוואַכקייטן און קאָן פֿאַרגעבן אַ ווילדע מעשׂה אין אַ ווילדער סיטואַציע, און נישט אַפֿילו ווי אַ דערלויבעניש, נאָר טאַקע ווי אַ מיצווה.

אין דער פֿאָריקער פּרשה האָבן מיר געלייענט, ווי משה רבינו האָט געהייסן ייִדן צו "זען", ווי דער קיום־המיצוות ברענגט זיי אַ ברכה, און עבֿירות — אַ קללה. די רעזולטאַטן פֿון אָפּהיטן די מיצוות בלײַבן אָבער, געוויינטלעך, אומקלאָר, אויב עס גייט אַ רייד וועגן דעם רעגן, גערעטעניש אויף די פֿעלדער, און אַנדערע גשמיותדיקע סימנים. אַדרבה, מיר זעען אָפֿט, ווי צדיקים לײַדן און רשעים שעפּן נחת אין עולם־הזה. מילא, וועט יעדער קריגן זײַן שׂכר אָדער עונש אויף יענער וועלט. ווי אַזוי קאָן מען עס אָבער זען דאָ, אין עולם־הזה?
ווי ס׳איז באַקאַנט, האָט הלל־הזקן דערקלערט, אַז דער וויכטיקסטער יסוד פֿון דער גאַנצער תּורה איז אַהבֿת־רעים — ליב צו האָבן אַ צווייטן און נישט טאָן קיין עוולה צו אַנדערע מענטשן. ווען דער ברען פֿון עבֿודת־השם שטימט מיט ליבשאַפֿט און סענסיטיווקייט, קאָן מען טאַקע זען בפֿירוש, ווי אַזוי די מיצוות און מעשׂים־טובֿים ברענגען אַ ברכה. להיפּוך, אויב עמעצער נוצט אויס זײַן פֿרומקייט ווי אַ תּירוץ צו דערנידעריקן די אַנדערע, ווערן די מיצוות גופֿא פֿאַרוואַנדלט, חלילה, אין אַ קוואַל פֿון קללות.
למשל, ווען עמעצער פֿאַרבעט געסט אויף שבת און איז זיי מכבד ווי געהעריק, קאָנען זיי דערפֿילן די גרויסע קדושה, וואָס שטעקט אין דעם הייליקן יום־המנוחה — אויב אַפֿילו זיי זענען נישט קיין שומרי־שבת. להיפּוך, אויב עמעצער פּרוּווט משפּיע צו זײַן אויף אַ צווייטן מיט שרײַען אויף די מחללי־שבת, דורך סטראַשען און צווינגען, קאָנען די אַרומיקע מענטשן נישט זען קיין קדושה אין אַזאַ מיצווה. אַדרבה, ווי עס ווערט דערקלערט אין חסידישע ספֿרים, קאָן די תּורה גופֿא פֿאַרוואַנדלט ווערן, דורך אַזאַ קרומער אויפֿפֿירונג, אין אַ מין עבֿודה־זרה.

אין דער הײַנטיקער פּרשה איז משה רבינו ממשיך זײַנע מוסר־דרשות, און וואָרנט די ייִדן, אַז אויב זיי וועלן אָפּהיטן די מיצוות, וועלן זיי באַקומען אַ ברכה; אָבער, אויב זיי וועלן זיך נישט צוהערן צו די מיצוות, וועלן זיי, חלילה, פֿאַרשאָלטן ווערן. ווײַטער ווערן אין דער סדרה דערמאָנט אַ גאַנצע ריי קאָנקרעטע מיצוות.
משה האָט אָנגעזאָגט די ייִדן דורכצופֿירן אַ ספּעציעלן סיבמאָלישן ריטואַל, ווען זיי גייען אַריבער דעם ירדן און קומען אַרײַן קיין ארץ־כּנען. די ייִדן, לויט משהס אָנזאָג, זאָלן דערקלערן די ברכות אויפֿן באַרג גריזים און די קללות — אויפֿן באַרג עיבֿל.
צוויי מאָל ווערט אין דער הײַנטיקער פּרשה באַטאָנט "לא תּעשׂון כּן לה׳ אלוקיכם" — "איר זאָלט נישט טאָן אַזוי פֿאַר אײַער ג־ט". צום ערשטן מאָל, וואָרנט משה רבינו, אַז די ייִדן טאָרן נישט ברענגען די קרבנות פֿאַרן אייבערשטן וווּ מע וויל, ווי עס האָבן געטאָן די געצנדינער. אַדרבה, אַלע ערטער, וווּ די תּושבֿים פֿון ארץ־כּנען האָבן געדינט זייער עבֿודה־זרה, מוזן צעשטערט ווערן, צוזאַמען מיט אַלע געצנדינערישע סימבאָלן. להיפּוך, מעגן די ייִדן ברענגען זייערע קרבנות פֿאַרן באַשעפֿער בלויז אין איין ספּעציעל אויסגעקליבן צענטראַליזירט אָרט, וווּ עס וועט זיך אַנטפּלעקן די הייליקע שכינה, און בלויז אויף אַ ספּעציפֿיש־פֿאָרגעשריבענעם אופֿן.
משה רבינו גיט צו ווײַטער, אַז אינעם נײַעם לאַנד וועלן די ייִדן נישט האָבן דאָס רעכט "צו טאָן, וואָס יעדער מיינט, אַז ס׳איז ריכטיק אין זײַנע אויגן". רש״י דערקלערט, אַז דער דאָזיקער פּסוק מיינט פֿרײַוויליקע קרבנות, נדרים און נדבֿות, וועלכע יעדער ייִד האָט געקאָנט ברענגען אויף אַ צײַטווײַליקן מזבח במשך פֿון די ערשטע יאָרן פֿונעם באַזעצן זיך אין ארץ־כּנען. שפּעטער אָבער, וועט מען מוזן באַגרענעצן די עבֿודת־הקרבנות מיט איין צענטראַליזירט אָרט.

מיט אַ וואָך צוריק, אין דער פּרשה "ואתחנן", האָבן מיר געלייענט, ווי משה רבינו האָט געבעטן דעם אייבערשטן אים אַרײַנצולאָזן קיין ארץ־ישׂראל. פֿון דער גשמיותדיקער פּערספּעקטיוו, איז משה ניפֿטר געוואָרן חוץ־לאָרץ, כּדי מכפּר צו זײַן אויף די עבֿירות פֿון ייִדן. ברוחניות, ווי עס ווערט דערקלערט אינעם ספֿר "זרע־קודש" פֿונעם ראָפּשיצער רבין, איז ער אָבער יאָ אַרײַנגעקומען אינעם לאַנד, ווי דער קאָלעקטיווער ג־טלעכער גײַסט פֿונעם גאַנצן כּלל־ישׂראל.
די פֿאָריקע פּרשה איז די איינציקע אינעם גאַנצן חומש, וואָס איר נאָמען האָט צו טאָן מיטן דאַוונען. דאָס ספּעציפֿישע וואָרט "ואתחנן" קאָן איבערגעזעצט ווערן ווי "און עס האָט זיך מיר געדאַוונט". לויט דעם ראָפּשיצער רבין, האָט די שכינה אַליין געבעטן דעם אייבערשטן אַרײַנצולאָזן משהן קיין ארץ־ישׂראל. משה רבינוס תּפֿילה איז גופֿא געווען אַן ענטפֿער אויף איר בקשה; ג־ט אַליין האָט, אַזוי צו זאָגן, געשטעלט אַ רעטאָרישע פֿראַגע דורך משה רבינוס מויל, און אַליין באַשטעטיקט, אַז אינעם גײַסטיקן זין וועט משה זיכער אַרײַן, צוזאַמען מיט זײַן פֿאָלק, אינעם הייליקן לאַנד.
נישט צופֿעליק ווערט אין דער פֿאָריקער פּרשה, וואָס איר נאָמען האָט צו טאָן מיט דאַוונען, אָנגעזאָגט די מיצווה פֿון קריאת־שמע — די וויכטיקסטע ייִדישע תּפֿילה, אין וועלכער אַ ייִד דערקלערט דאָס אַחדות־השם און זײַן באַוויליקייט צו דינען דעם באַשעפֿער מיטן גאַנצן האַרצן און מיט כּוחות פֿון דער נשמה און גוף.
דער פּשוטער באַדײַט פֿון דער קריאת־שמע איז אַ דערקלערונג פֿונעם ייִדישן גלויבן אינעם איינציקן ג־ט. אינעם טיפֿערן חסידישן זין, ווי אינעם דערמאָנטן פּירוש פֿונעם ראָפּשיצער רבין, מיינט עס אָבער, אַז ס׳איז נישטאָ קיין זאַך במציאות, אַחוץ דעם אייבערשטן. "שמע ישׂראל ה׳ אלוקינו ה׳ אחד" — מוז מען פֿאַרשטיין ווי, אַז ג־ט איז אַלץ און אַלץ איז ג־ט, ווי עס פֿלעגט זאָגן דער בעל־שם־טובֿ.

אין דער פֿאָריקער פּרשה האָבן מיר באַטראַכט דעם לייטמאָטיוו פֿונעם גאַנצן חומש "דבֿרים". אין פֿאַרגלײַך מיט די ערשטע פֿיר חומשים, האָט משה רבינו אַליין אָנגעהויבן דעם דאָזיקן חלק פֿון דער תּורה, ווי עס ווערט דערקלערט אינעם ספֿר־הזוהר און ספֿרי־חסידות. דער אייבערשטער האָט אָבער באַשטעטיקט, אַז אַלע משהס ווערטער זענען ריכטיק, ווי ער וואָלט זיי באַקומען בנבֿואה. דערפֿאַר איז חומש "דבֿרים" געוואָרן אַן אינטערגראַלער טייל פֿונעם ג־טלעכן חומש.
דער רמב״ם האַלט, אַז אַלע טיילן פֿון דער תּורה האָט משה באַקומען, אות נאָך אות, גראָד פֿונעם אייבערשטן. אַפֿילו צו טראַכטן אַנדערש איז, לויט זײַן דעה, אַן אַפּיקורסישער געדאַנק. דאָס מיינט אָבער נישט, אַז די דערמאָנטע דעה אינעם זוהר איז אין סתּירה מיט רמב״מען. על־פּי־חסידות, האָט משה רבינו משׂיג געווען, אַז ס׳איז נישטאָ בכלל אַזאַ זאַך, ווי "אייגענע ווערטער". ער האָט קלאָר פֿאַרשטאַנען, אַז דאָס ג־טלעכע עצם איז איבעראַל — אין יעדער זאַך, אין יעדעס וואָרט און יעדער מחשבֿה פֿון אַ מענטש.
אין פּרינציפּ, שטאַמען אַלע ווערטער און זאַכן אין דער וועלט פֿונעם זעלבן ג־טלעכן שורש. אַ גרויסער צדיק קאָן אײַנזען אַ טיפֿן אינערלעכן באַדײַט אַפֿילו אין דעם צוויטשערן פֿון אַ פֿויגל, אין דער ציטערניש פֿון בלעטער אויף אַ בוים אָדער אין נאַרישע ווערטער פֿון אַ שוטה. אויב אַזוי, וווּ שטעקט דער חילוק צווישן נבֿואה און געוויינטלעכע מענטשלעכע ווערטער?
ווען מע הערט זיך צו צו דער ראַדיאָ און מע הערט אַן אומזיניקן רויש, איז עס נישט אַ צופֿעליקער קלאַנג, נאָר אַ רעזולטאַט פֿון באַשטימטע און באַדײַטפֿולע פֿיזישע פּראָצעסן. עס קאָן זײַן, אַז מיט דער הילף פֿון אַ בעסער־אײַנגעשטעלטן און אַ מער סענסיטיוון מכשיר קאָן מען אַרויסבאַקומען פֿונעם דאָזיקן רויש אַ וויכטיקע אינפֿאָרמאַציע. פֿאַר אַ מענטשלעכן צוהערער האָט עס אָבער נישט קיין זין. דער דאָזיקער מוסטער ווײַזט, אַז דער זעלבער קוואַל פֿון ידיעות קאָן זײַן אומזיניק אין איין סיטואַציע, און באַדײַטפֿול אין אַ צווייטער. אויף אַן ענלעכן אופֿן, קאָן אַ מער מגושמדיקער מענטש אויפֿנעמען עפּעס ווי מענטשלעכע ווערטער; פֿאַר אַ גײַסטיק־דערהויבענעם מיסטיקער, וועלכער האָט אַנטוויקלט אין זיך אַ באַזונדערע סענסיטיווקייט צו רוחניות, קאָנען די זעלבע ווערטער דינען ווי אַ קוואַל פֿון טיפֿער חכמה. ווי עס שטייט אין גמרא, קאָן מען אָפּטײַטשן אַ פּסוק פֿון אַ קליין חדר־ייִנגל ווי אַ שטיקל נבֿואה — אויב מע ווייסט, ווי אַזוי.