די הויכע באַאַמטע פֿונעם "ווײַסן הויזִ" האָבן אַ גוטע סיבה זיך צו שרעקן. פֿאַראַכטאָגן דינסטיק איז דערשינען אַ נײַ בוך, Tempting Faith (מע פֿאַרפֿירט די גלייביקע), אָנגעשריבן פֿון אַן אינעווייניקסטן מענטש, דייוויד קואָ, וועלכער טענהט, אַז דאָס "ווײַסע הויזִ" האָט בכלל נישט ערנסט זיך באַצויגן צו פּרעזידענט בושס איניציאַטיוו, לטובֿת די רעליגיעזע צדקה־אָרגאַניזאַציעס, און בלויז אויסגעניצט די קאָנסערוואַטיווע קריסטן, כּדי צוצוציִען זייערע שטימען.

אַבֿרהם גאָנטאַר איז געווען נאָך אַ טאַלענטירטער סאָוועטישער דיכטער, וואָס מיר ווילן דערמאָנען. זײַנע לידער זײַנען געווען פֿאָלקסטימלעך און בילדעריש, אויך חנעוודיק און רירנדיק. די פּשוטע ריטמען און גראַמען, די שיינע אימאַזשן אין זײַנע געזאַנגען האָבן זיכער צוגעשטײַערט צו זײַן פּאָפּולערקייט און אָנערקענונג. בײַ אים איז געווען דער עיקר די טרייסט, וואָס זײַנע ניגונים האָבן געגעבן די לייענערס:

אויב ייִדיש קלינגט אַבֿרהם — מײַן נאָמען,
אין רוסיש קלינגט — גאָנטאַר.
טאָ זאָל אײַך גוט און ווויל באַקומען
מײַן הייסע ליד דערפֿאַר.

אין אָנהייב פּרשה בראשית דערציילט די תּורה, אַז אין די "ששת ימי בראשית", אין די ערשטע זעקס באַשאַף־טעג, האָט דער אויבערשטער באַשאַפֿן אַלע מיני באַשעפֿענישן פֿון דער וועלט, ווי דערציילט אין דער ערשטער פּרשה. די ערשטע זאַך, וואָס דער אויבערשטער האָט באַשאַפֿן אין דעם ערשטן טאָג (נאָכן באַשאַפֿן הימל און ערד), איז געווען: "אור" — ליכטיקייט, ווי דער פּסוק זאָגט "ויאמר אלקים יהי אור — ויהי אור", גאָט האָט געזאָגט: עס זאָל (באַשאַפֿן) ווערן ליכטיקייט — און ס׳איז געוואָרן ליכטיקייט. דאָס הייסט, אַז דאָס ליכט־וועזן איז באַשאַפֿן געוואָרן ווען ס׳האָבן נאָך ניט עקזיסטירט די אַלע אַנדערע ברואים.

דער ייִדיש־פּראָפֿעסאָר, לינגוויסט, קעמפֿער פֿאַר ייִדיש און "ייִדיש־לערער פֿון די ייִדיש־לערערס" — ד״ר מרדכי שעכטער, האָט פֿופֿציק יאָר געזאַמלט אַלטע און נײַע ייִדישע ביכער; סײַ אַנטיקוואַרישע אוצרות, סײַ זעלטענע בראָשורן און ביכלעך פֿונעם 20סטן יאָרהונדערט, וועלכע פֿאַרשווינדן, געוויינטלעך, באַלד נאָך זייער פּובליקאַציע. דערצו האָבן זיך געפֿונען אין זײַן רשות הונדערטער זעלטענע ביכער אין כּלערליי פֿרעמדע שפּראַכן, וואָס זענען אים צו ניץ געקומען אין זײַן פּיאָנערישער טערמינאָלאָגישער אַרבעט. צוזאַמען מיט זײַן פֿרוי טשאַרנע האָבן זיי אויפֿגעשטעלט אַ גרויסע ביבליאָטעק בײַ זיך אין דער היים אויף ביינברידזש־עוועניו אין בראָנקס, וואָס איז געוואָרן אַ באַקאַנטע וויזיט־סטאַנציע פֿאַר ייִדישע שרײַבער און פֿאָרשער איבער דער וועלט.

אַ צאָל דעמאָקראַטישע פּאָליטיקער האָבן במשך פֿון די לעצטע צוויי וואָכן דערקלערט, אַז די סיבה פֿאַר וואָס צפֿון־קאָרעע האָט דורכגעפֿירט איר נוקלעאַרן אויספּרוּוו, איז צוליב פּרעזידענט דזשאָרדזש בושס "אומגעלומפּערטער" פּאָליטיק צום רעזשים.

דער פּנימיותדיקער ענין און תּוך פֿון דעם יום־טובֿ סוכּות איז, כּידוע, די "צעמענטירונג", פֿאַרפֿעסטיקונג פֿון דער אַחדות פֿונעם ייִדישן פֿאָלק. דאָס קומט צום אויסדרוק אין די הויפּט־מצוות פֿון דעם יום־טובֿ — די מצוה פֿון זיצן אין סוכּה און די מצוה פֿון די "פֿיר מינים", פֿון "בענטשן אתרוג".

וועגן דער מצוה פֿון סוכּה זאָגן די חז״ל, אַז די סוכּה דאַרף, צילט און וועט סוף־כּל־סוף פֿאַראייניקן אין זיך אַלע ייִדן ("ראויים כּל ישׂראל לישבֿ בסוכּה אחת" — אַלע ייִדן צוזאַמען זײַנען ראוי צו זיצן אין איין סוכּה). און די צווייטע הויפּט־מצוה פֿון סוכּות — "נעמען די פֿיר מינים" — דריקט אויס נאָך שטאַרקער די אייניקייט פֿון ייִדן.

אין איר נײַ בוך אויף ענגליש "I Was a Child of Holocaust Survivors" [איך בין געווען אַ קינד פֿון דער שארית־הפּליטה] גיט איבער די קינסטלערין און שרײַבערין, בערניס אײַזנשטיין, אַ בילד פֿון אירע קינדער־יאָרן סײַ דורך זכרונות, סײַ דורך איר קונסט. אירע צייכענונגען קען מען אָנרופֿן אינטראָספּעקטיווע קאַריקאַטורן; איין בילד, למשל, פֿון איר מומע דזשעני, אַ ייִדישע זינגערין, ווײַזט ווי זי שטייט ווי אַ ריז אויפֿן דאַך פֿון אַ טעאַטער מיט אַ פֿידלער בײַ דער זײַט (ז׳ 138). אויפֿגעוואַקסן אויף דער טאָראָנטער ייִדישער גאַס אין די 50ער יאָרן, האָט אויף איר און אויף אַלע משפּחה־באַציִונגען און אַקטיוויטעטן געוואָרפֿן זײַן שאָטן דער חורבן. דאָס בוך איז נישט קיין משפּחה־כראָניק, נאָר אַ באַטראַכטונג פֿון אײַזנשטיינס באַציִונג מיט אירע טאַטע־מאַמע, און ווי זייער טרויעריקער עבֿר האָט געשפּילט אַ צענטראַלע ראָלע אין איר לעבן.

די רעזיגנאַציע פֿונעם רעפּובליקאַנער פֿלאָרידער קאָנגרעסמאַן מאַרק פֿאָולי, צוליב זײַנע סעקסועל־אָנגעלאָדענע בליצבריוולעך צו עטלעכע שיק־ייִנגלעך אינעם "רעפּרעזענטאַנטן־הויז", האָט גורם געווען אַן איבערקערעניש אינעם רעפּובליקאַנער־דאָמינירטן "הויז", בפֿרט אין אָט די לעצטע וואָכן פֿאַר די וואַלן.

מיר ברענגען הײַנט יום־טובֿדיקע לידער לכּבֿוד סוכּות, הושענא־רבה און שׂמחת־תּורה, אין וועלכע אונדזערע פּאָעטן באַזינגען דעם שטאָלץ פֿון דער אָרעמער סוכּה, אַ גלייבונג וועגן הושענא־רבה און די פֿרייד פֿון שׂמחת־תּרוה. ייִדן בכל־תּפֿוצות וועלן אָפּהיטן און נאָכפֿאָלגן די אַלטע טראַדיציעס פֿון אונדזער פֿאָלק צום נײַעם יאָר. זאָלן אַלע זיך ווינטשן אַ גוטן קוויטל, זאָל מען זינגען און זיך פֿרייען מיט דעם וווּנדער פֿון דער תּורה.

---

אַ באַגעגעניש צווישן צוויי מענטשן איז פּונקט ווי אַ קאָנטאַקט צווישן צוויי כעמישע שטאָפֿן: ווען זיי רעאַגירן איינער מיטן צווייטן, ווערן זיי ביידע טראַנספֿאָרמירט.

קאַרל גוסטאַוו יונג

---

זינט דער טראַגיש-אומגעקומענער פֿראַנצויזישער כעמיקער אַנטואַן לאַוווּאַזיע האָט אַנטדעקט, אין דער צווייטער העלפֿט פֿונעם 18טן יאָרהונדערט, אַז דאָס וואַסער באַשטייט פֿון וואַסערשטאָף און זויערשטאָף, און באַשריבן די ערשטע, הגם גרײַזיקע, פּעריאָדישע סיסטעם פֿון כעמישע עלעמענטן, האָט אַלכעמיע, די אוראַלטע פּראָטאָ־וויסנשאַפֿט, וואָס קאָמבינירט אין זיך עלעמענטן פֿון כעמיע, מעדיצין און מיסטיציזם, אָנגעהויבן פֿאַרלירן איר אַמאָליקע פּאָפּולערקייט. די אַלכעמיקער האָבן אַנטדעקט אַ סך יסודותדיקע כעמישע געזעצן, שטאָפֿן און פּראָצעסן, געשאַפֿן דעם יסוד פֿאַר דער מאָדערנער כעמיע, אָבער שפּעטער זענען זיי קריטיקירט געוואָרן פֿאַר זייער מיסטישן צוגאַנג צו וויסנשאַפֿט. דער ראַציאָנאַליסטישער גײַסט פֿון דער "השׂכּלה"־תּקופֿה האָט געשאַפֿן אַ סטערעאָטיפּישן אימאַזש פֿון אַן "אַלכעמיקער־שאַרלאַטאַן", וועלכער האָט געפּטרט זײַן צײַט אויף "פּוסטע", "פּסעוודאָ־וויסנשאַפֿטלעכע" עקספּערימענטן. מיטן וואָרט "השׂכּלה" מיין איך דאָ לאַו־דווקא די ייִדישע אַנטי־טראַדיציאָנאַליסטישע באַוועגונג, נאָר די גאַנצע אייראָפּעיִשע עפּאָכע פֿון "אויפֿקלערונג".