די פֿראַגע פֿון וואַקסנדיקער רעליגיעזקייט צי — פּינקטלעכער — ריטועלקייט פֿון די אַמעריקאַנער ייִדן אינטערעסירט מיך שוין פֿון לאַנג, כאָטש מע קען ניט זאָגן, אַז איך פֿאָרש ערנסט דעם פֿענאָמען. אָבער דער דאָזיקער פֿענאָמען וואַרפֿט זיך ממש אין די אויגן, ווען מע לייענט אַלטע נומערן פֿון "פֿאָרווערטס". ס’איז קלאָר, אַז דער יונגער, אַמעריקאַנער געבוירענער דור ייִדן האָט, בדרך-כּלל, ניט איבערגענומען די קולטור, וואָס זייערע זיידעס און עלטערן האָבן געהאַט געבראַכט פֿון דער אַלטער היים. האָט מען געזוכט אַנדערע פֿאָרמען פֿון ייִדישקייט, און די רעליגיעזע פֿאָרמען זײַנען געווען אויפֿן בעסטן אופֿן צוגעפּאַסט צום אַמעריקאַנער לעבן.
אַן אינטערעסאַנטע אילוסטראַציע פֿון דער אָפּגעשוואַכטער וועלטלעכקייט גיט די דיסקוסיע, אויף וועלכער איך האָב זיך אָנגעשטויסן, זוכנדיק אין "פֿאָרווערטס" גאָר אַנדערע זאַכן. די רייד גייט דאָ וועגן בר-מיצווה. אָנגעהויבן האָט זיך דער וויכּוח אין דער באַרימטער קאָלומנע "בינטל בריוו", וווּ די בריוו פֿלעגט מען דרוקן אַנאָנים, אָבער דערנאָך איז עס פֿאָרגעזעצט געוואָרן שוין אין רעגולערע בריוו, געדרוקט אונטערן קעפּל "פֿון פֿאָלק צו פֿאָלק", מיט קלאָר אָנגעוויזענע מחברים.
מיר שײַנט, אַז די בריוו האָבן אַן אָפּקלאַנג אין דעם הײַנטיקן ייִדישן לעבן, בפֿרט צווישן די געוועזענע סאָוועטישע ייִדן. איך האָב פֿון די בריוו אַרויסגענומען איבערחזרונגען, און דעם אויסלייג האָב איך, פֿאַרשטייט זיך, מאָדערניזירט.

קיין מאָסקווע איז געקומען אַ נײַער אַמעריקאַנער אַמבאַסאַדאָר, מײַקל מאַקפֿאָל, וואָס איז גאָר ניט קיין צופֿעליקער מענטש אויף אַזאַ שטעלע. ער האָט לאַנגע יאָרן שטודירט רוסיש און רוסישע פּאָליטיק, פֿאַרבראַכט אַ היפּש ביסל צײַט אין רוסלאַנד גופֿא, און געווען פּרעזידענט באַראַק אָבאַמאַס עצה-געבער; געשפּילט אַ צענטראַלע ראָלע אין די באַמיִונגען צו געפֿינען אַ נײַעם, מער פֿרײַנדלעכן צוגאַנג צו די באַציִונגען צווישן וואַשינגטאָן און מאָסקווע. איז דאַכט זיך — גוט. דערצו זעט אויס מאַקפֿאָל ווי אַ סימפּאַטישער מענטש.
אָבער כּמעט גלײַך פֿון אָנהייב איז מיטן אַמבאַסאַדאָר ניט צופֿרידן געוואָרן דער עולם, וועלכער שטעלט יעדן טאָג ליכטלעך אין צערקוועס, בעטנדיק גאָט עס זאָל זיך ניט איבעררײַסן די ממשלה פֿון וולאַדימיר פּוטינען. די זאַך איז, אַז אין די סאַמע ערשטע טעג אויף זײַן שטעלע, האָט דער אַמעריקאַנער פֿאָרשטייער זיך באַגעגנט מיט עטלעכע פֿירנדיקע פֿיגורן אין דער אָפּאָזיציע. געטאָן האָט ער עס זייער דיפּלאָמאַטיש, מע קען זאָגן איידל — קיין באַזונדערס גיפֿטיקע קריטיקער פֿון פּוטינען זײַנען צווישן די אײַנגעלאַדענע טוערס ניט געווען. אָבער די מלוכה-קאָנטראָלירטע טעלעוויזיע און פּרעסע האָבן עס אונטערגעטראָגן ווי אַ באַזוך פֿון אַ גרופּע פֿאַררעטערס, וועלכע האָבן באַקומען פֿרישע אינסטרוקציעס מצד דער אַמעריקאַנער רעגירונג, ווי אַזוי בײַטן דעם רעזשים אין לאַנד. און אַזאַ פּראָפּאַגאַנדע שרײַבט זיך זייער גוט אַרײַן אין דער באָבע-מעשׂה, אַז די אָפּאָזיציע צאָלט די מענטשן, וועלכע באַטייליקן זיך אין די מיטינגען, און מע צאָלט עס, פֿאַרשטייט זיך, פֿון די געלטער, וועלכע מע קריגט, כּלומרשט, פֿון אַמעריקע.

מיט צוויי וואָכן צוריק, האָבן מיר אָנגעהויבן לייענען דעם חומש "שמות", וועלכער פֿאַנגט זיך אָן, ווי מיר האָבן שוין באַהאַנדלט, מיטן "סאָציאַלן בראשית" פֿונעם ייִדישן פֿאָלק אין מצרים. די ערשטע פּרשה אין דער גאַנצער תּורה איז געווידמעט דער טעמע פֿון דער וועלט־באַשאַפֿונג און דער פֿאַרטרײַבונג פֿון אָדם־הראשון פֿון גן־עדן; פֿון דער דאָזיקער מעשׂה לערנען מיר אָפּ, אַז דאָס לעבן פֿון אַן איזאָלירטן יחיד איז נישט קיין אמתע פֿרײַהייט, ווײַל אַ מענטש נייטיקט זיך אין אַ פֿרײַנדלעכער סבֿיבֿה פֿון די אַנדערע. אַן עלנטער מענטש און אַפֿילו אַן איזאָלירטע משפּחה לעבן אין אַ מין גלות — אַזוי ווי אָדם־הראשון, פֿאַרטריבן פֿון גן־עדן.
פֿון דער פּרשה "שמות" קומט אויס אַ פֿאַרקערטער אויספֿיר. הגם אַ יחיד נייטיקט זיך אין דער הילף פֿון אַ קאָלעקטיוו, ווענדט זיך די אַלגעמיינע מענטשלעכע פֿרײַהייט און אַחדות אין דער טעטיקייט פֿון אַזעלכע יחידים, ווי משה רבינו און די טאָכטער פֿון פּרעהן, בתיה, וועלכע האָט געראַטעוועט און אויפֿגעהאָדעוועט משה רבינו. דער מצבֿ פֿון יחידים ווענדט זיך, פֿאַרשטייט זיך, אויך אין דער סטרוקטור פֿונעם קאָלעקטיוו, וווּ זיי לעבן.
ווי עס שטייט געשריבן אין דער פֿאָריקער פּרשה, האָט דער באַשעפֿער צוגעזאָגט צו באַפֿרײַען די ייִדן פֿון מצרים מיט פֿאַרשיידענע אויסדרוקן —"והוצאתי", "והצלתּי", "וגאלתּי" און "ולקחתּי". די דאָזיקע ווערבן זענען מרמז אויף פֿאַרשיידענע מינים שקלאַפֿערײַ און פֿאַרשיידענע מדרגות פֿון גאולה. אויב מע איז שוין באַפֿרײַט פֿון איין מין אומיושר אין דער געזעלשאַפֿט, בלײַבט מען צומאָל פֿאַרשקלאַפֿט אויף אַנדערע אופֿנים — דערפֿאַר האָט דער אייבערשטער צוגעזאָגט אויסצולייזן די ייִדן פֿון אַלע מינים שקלאַפֿערײַ.