מישע כאַזין איז אַ באַקאַנטער רוסישער שרײַבער און איבערזעצער פֿון רומעניש און ייִדיש. אַ דאַנק זײַן זעלטענעם טאַלאַנט, זײַנען אַ סך ווערק פֿון די ביידע ליטעראַטורן באַקאַנט געוואָרן דעם רוסישן לייענער. אַ דאַנק זײַן שאַרף אויג און שאַפֿערישער פּען, האָבן זיך באַוויזן אין זײַנע אייגענע ביכער לעבעדיקע און בולטע געשטאַלטן פֿון זײַנע מיטצײַטלער: שרײַבער, מאָלער, אַקטיאָרן, זשורנאַליסטן, געלערנטע — ייִדן און נישט ייִדן — מענטשן פֿון זײַן טאָג־טעגלעכקייט.
מישע כאַזין איז די טעג געוואָרן אַ בן־שמונים. ער וווינט אין באָסטאָן און איז הײַנט, ווי אַלע יאָרן, אַקטיוו סײַ שאַפֿעריש און סײַ געזעלשאַפֿטלעך. פֿון צײַט צו צײַט באַווײַזן זיך אין אונדזער צײַטונג זײַנע אינטערעסאַנטע מאַטעריאַלן. מיר ווינטשן אים געזונט און פֿרייד אויף אַלע דרכים פֿון זײַן פֿאַרשיידנאַרטיקער טעטיקייט.

אין נאָמען פֿון דער "פֿאָרווערטס"־רעדאַקציע,
באָריס סאַנדלער

פֿון מישע כאַזין (באָסטאָן)
 

דאָס יאָר 1963, אויפֿן היסטאָרישן הינטערגרונט פֿון סאָוועטן־פֿאַרבאַנד, איז געווען מער־ווייניקער אַ ווייכס, אָדער ווי מע פֿלעגט זיך וויצלען — אַ וועגעטאַרישס. סטאַלינס גוף האָט מען אַרויסגעטראָגן פֿונעם מאַווזאָליי, וווּ ער איז געלעגן לעבן לענינען; נאָכן טאָטאַלן פּאָגראָם פֿון דער ייִדישער קולטור, האָט אָנגעהויבן אַרויסגיין אין מאָסקווע דער ייִדישער ליטעראַרישער חודש־זשורנאַל "סאָוועטיש היימלאַנד", ס׳האָבן זיך באַוויזן קאָנצערט־גרופּעס, וואָס האָבן געשפּילט ייִדישע טעאַטער־שטיקלעך און מוזיק. און דאָך, איז דער מצבֿ פֿון אַ ייִדישן שרײַבער געבליבן אַ וואַקלדיקער, ווי ער וואָלט געגאַנגען נישט אויף דער יבשה, נאָר אויף אַ פֿאַרפֿרוירענעם טײַך, ווען דאָס אײַז האָט זיך קוים פֿאַרצויגן.

יום־כּיפּור, אין טאָג ווען ייִדן פֿאַסטן, גיי איך אין אַן אַשכּנזישער שיל, וואָס איז ניט ווײַט פֿון מײַן וווינונג. בלעטערנדיק אַ מחזור, וואַרט איך, ווען מע וועט אָנהויבן זאָגן יזכּור. דאָס מחזורל איז מיט אַן איבערזעצונג אויף ייִדיש, לייען איך די פֿאַרשיידענע תּפֿילות. וואָס בעטן מיר בײַ גאָט? — ער זאָל אונדז פֿאַרשרײַבן אין אַ גאַנצער צאָל הימלביכער. טראַכט איך: צי נעמט טאַקע דער אייבערשטער אַ פּען אין דער האַנט אויף צו פֿאַרשרײַבן אונדז? ווער הײַנט צו טאָג אויף דער ערד, וואָס פֿאַרנעמט זיך מיט בוכהאַלטעריע באַניצט זיך מיט אַ פּען? — בלויז מיט אַ קאָמפּיוטער! און גאָט? מיר בעטן דאָך: פֿאַרשרײַב אונדז אין ספֿר־החיים, אין ספֿר פֿון רחמים, אין ספֿר פֿון די צדיקים, אין ספֿר פֿון פּרנסה און מזונות, אין ספֿר פֿון גאולה און ישועה, אין ספֿר פֿון זכיות, אין ספֿר פֿון סליחה און מחילה... אַגבֿ, איך האָב אויך אויסגעטראַכט פֿאַר זיך אַ ספֿר:

דעם ערשטן טאָג, גלײַך נאָך יום־כּיפּור,
ווען נשמות זענען ציכטיק, ריין
האָסטו געזאָגט מיר: מײַן געליבטער,
געשטראַלט האָט דײַן פּנים מיט חן.

איצט נאָכן פֿאַסטן וויסן וויל איך
אין אַ וועלכן בוך בין איך פֿאַרשריבן?
אין בוך פֿון לעבן — זאָגט די תּפֿילה,
דאָס לעבן זאָגט: אין בוך פֿון ליבע!

וואַשינגטאָן (ייִט״אַ). — דער פּענסיע־פּלאַן פֿון "בני־ברית אינטערנאַציאָנאַל" איז לעצטנס אַריבערגעפֿירט געוואָרן אין די הענט פֿון אַ דרויסנדיקן פֿאַרוואַלטער: די אַמעריקאַנער רעגירונג — אַ שריט, וואָס האָט אַרויסגערופֿן זאָרג וועגן דער פֿינאַנציעלער צוקונפֿט פֿון דער אָנגעזעענער, 169־יאָריקער ייִדישער אָרגאַניזאַציע.
דער פּענסיע־פּלאַן, אין וועלכן עס נעמען אָנטייל 500 מיטגלידער, האָט חובֿות, וואָס באַטרעפֿן 55.6 מיליאָן דאָלאַר, אָבער אַקטיוון פֿון בלויז 30.1 מיליאָן. דעם 11טן סעפּטעמבער האָט די פֿעדעראַלע רעגירונג אָנגענומען דעם קאָנטראָל פֿון די אויסצאָלונגען. "די אַגענטור האָט אָנגענומען דאָס אַחריות, ווײַל ׳בני־ברית׳ וואָלט נישט געקאָנט באַצאָלן אירע חשבונות אָדער בלײַבן אַקטיוו, סײַדן מע וואָלט דעם פּענסיע־פּלאַן אין גאַנצן אַנולירט," האָט די אַגענטור דערקלערט.

אין אייראָפּע — וועגן אַנדערע קאָנטינענטן ווייס איך פּשוט זייער ווייניק — הערט מען אָפֿט וועגן איבערנעמען די, אָדער יענע, דערפֿאַרונג פֿון די פֿאַראייניקטע שטאַטן, באַזונדערס אין טעכנאָלאָגיע. אָבער ניט נאָר אין טעכנאָלאָגיע. די אידעע פֿון עפֿענען אַ קאַפֿע בײַ אַ ביכער-געשעפֿט. צי פֿון טראָגן דזשינסן. צי עסן גרײַפּלעך, אָדער "סיריאַל", אין דער פֿרי. צו זאָגן have a nice day, און טויזנטער אַנדערע זאַכן, אַרײַנגערעכנט וויכטיקע דעמאָקראַטישע פּרינציפּן.
אין אַמעריקע, אָבער, קוקן אַ סך מענטשן אויף אייראָפּע מיט אַ חשד, גלײַך ווי דאָרטן געפֿינט זיך עפּעס אַן איבערגעקערטע וועלט. ס׳רובֿ זײַנען דאָרטן קיין מאָל ניט געווען. אַפֿילו איצט, ווען דער חלק פֿון אַמעריקאַנער בירגער וואָס האָבן אַ פּאַס איז דערוואַקסן אַזש ביז אַ דריטל, האָט מען וועגן אייראָפּע אַ ריין טעאָרעטישע פֿאָרשטעלונג. אייראָפּע שמעקט פֿאַר אַ היפּש ביסל אַמעריקאַנער מיט סאָציאַליזם, מיט ליידיקגייערײַ, מיט צו פֿיל מוסולמענער, וכ׳. די רעפּוטאַציע פֿון אייראָפּע איז געוואָרן נאָך ערגער אין דער לעצטער צײַט, ווען די יוראָ-זאָזע לעבט איבער אַ שאַרפֿן קריזיס.

מיר האָבן אַמאָל פֿאַרמאָגט אַ כאָפּטע טאַשנציִערס אויף יענער זײַט ים פֿאַרן חורבן. בלאַטע, קליינע און גרעסערע גנבֿים, אַזעלכע וואָס זײַנען באַפֿאַלן מענטשן אין מיטן גאַס, אין וועג און וווּ ס׳האָט זיך געמאַכט. הײַנט לעבט מען אין אַ פֿרײַער מדינה וווּ מ׳גנבֿעט אויטאָס, מ׳באַגנבֿעט בענק, מ׳כאַפּט אַרויס בײַטלען בײַ פֿאַרבײַגייער. יעדן טאָג הערט מען אַ נײַ שטיקל אַרבעט וואָס אַ סך מאָל ענדיקט עס זיך מיט אַ ביטערן סוף. שווינדל איז געוואָרן אונדזער טעגלעך ברויט אין דער גאָלדענער מדינה. בענק, וואָל־סטריט, געשעפֿטסלײַט, הויזבאַזיצער, פּראָפֿיטירער ווי מײַדאָף און אַנדערע גנבֿים, באַנדיטן און ספּעקולאַנטן. יעדעס מאָל וואָס איך הער אַ ייִדישן נאָמען פֿאַרבונדן מיט אַ שווינדל ווער איך פֿאַרציטערט. נאָך אַלעמען, מיר זײַנען פֿאָרט אַן אַתּה בחרתּנו־פֿאָלק, אַן אויסדערוויילטע אומה.

פֿאַר וואָס האָבן מענטשן אַזאַ נטיה צו נאָרמירן די שפּראַך? פֿאַר וואָס קענען זיי ניט הנאה האָבן פֿון דער אומאָרדענונג, געפֿינען אין איר אַ מין שיינקייט?
זיי ווילן אָפּהיטן די שפּראַך פֿון די באַרבאַרן. אָבער צום סוף וועלן די באַרבאַרן געבן דעם טאָן, ווי אַזוי די שפּראַך וועט זיך אַנטוויקלען.
איך מיין, אַז יעדע שפּראַך, כּדי זי זאָל לעבן, דאַרף בײַ איר זײַן אַ שטענדיקע שפּאַנונג צווישן צוויי כּוחות: אַ צענטריפּיטאַלער (צום צענטער־שטרעבנדיקער) כּוח, וואָס וויל נאָרמירן און סטאַנדאַרדיזירן די שפּראַך, און אַ צענטריפֿוגאַלער (פֿון צענטער־שטרעבנדיקער) כּוח, וואָס שטופּט די שפּראַך איבער אירע גרענעצן. עס זײַנען דאָ כּל־מיני מעכאַניזמען, וואָס פֿאַרקערפּערן די צוויי אַנטקעגנדיקע כּוחות.

אַנומלטן האָט מיך אַ באַקאַנטע פֿאַרבעטן אויף מיטאָג. זי האָט זיך דערוווּסט, אַז איך עס בייגל באַשמירט מיט ווייכן קעז, געמישט מיט ציבעלעס. האָב איך באַשלאָסן נישט צו עסן קיין פֿרישטיק צוליב דעם מיטאָג. נאָך אַלעמען, דער בייגל מיטן ווייכן קעז און ציבעלע וועט מיך זעטיקן. האָט זיך אַזוי געמאַכט, אַז דער מיטאָגטיש איז געווען געפּאַקט מיט געסט, באַקאַנטע און פֿרײַנד. מיר האָבן זיך נישט געזען אַ שאָק מיט יאָרן, איז געווען וועגן וואָס צו רעדן. מיר האָבן זיך דערוווּסט ווער עס האָט חתונה געהאַט און ווער עס איז געוואָרן אַ מאַמע; ווער האָּט אָנגעוווירן אַ מאַמע און ווער ס׳האָט צוגעקריגן שטיפֿקינדער.
מיט איין וואָרט, דער שמועס האָט געדויערט אַ גאַנץ לאַנגע צײַט און מײַן מאָגן האָט שוין גענומען טאַנצן אַ קאַדריל, ס׳הייסט בורטשען. און געבורטשעט האָט עס צום טאַקט פֿון דער "התּיקווה". האָב איך עס כּסדר געמוזט מונטערן און צורעדן עס זאָל אויסבורטשען דווקא דעם ניגון פֿון "אויפֿן פּריפּעטשיק." וואָס זאָל איך טאָן. איך האָב אַ מוזיקאַלישן מאָגן. אַ מאָל הער איך בעטהאָווענס נײַנטע סימפֿאָניע, און אַ מאָל מאָצאַרטן. ס׳ווענדט זיך וואָס איך האָב געגעסן אויף פֿרישטיק. אויב איך האָב געגעסן שמאַלץ־הערינג, האָט זיך מיטאָגצײַט געטראָגן טשײַקאָווסקיס "שוואַנען־אָזערע." אויב איך האָב זיך אַראָפּגענומען די האַנט פֿון האַרצן און געגעסן האָבער־פֿלאָקן, האָט עס אויסגעבורטשעט הענדלס "מעסע," און אויב איך האָב זיך געלאָזט צורעדן פֿון מאַנע־קאַשע האָט דער מאָגן געקראַטשעט סטראַווינסקי אָפּוס נומ׳ דרײַ.
קיינער האָט זיך נישט אומגעקוקט אויף מײַן מוזיקאַלישן מאָגן, כאָטש איך האָב אָנגעהויבן צו הערן דאָס בורטשען פֿון מײַנעם אַ שכן, וועלכער האָּט זיך אויסגעדרייט און געפֿרעגט.