אינעם קאַנאָן פֿון דער פֿאַרגעסענער ייִדישער ליטעראַטור פֿאַרנעמט אָסיפּ דימאָוו (1878—1959) אַ בכּבֿודיק אָרט. דער עיקר, איז ער געווען באַקאַנט ווי אַ דראַמאַטורג, אָבער ער האָט אויך געשריבן דערציילונגען, עסייען, אַרטיקלען אויף רוסיש און ייִדיש, געאַרבעט אין קינאָ, געצייכנט קאַריקאַטורן, און אויף דער עלטער איז ער אַפֿילו געוואָרן אַ סקולפּטאָר. זײַן אויטאָביאָגראַפֿיע "וואָס איך געדענק" איז אַ פֿאַרכאַפּנדיקע לעקטור, וווּ עס ווערט דערציילט וועגן זײַן יוגנט אין ביאַליסטאָק און זײַן ליטעראַרישער קאַריערע אין פּעטערבורג.

און דאָך, איז דימאָווס נאָמען כּמעט ווי אין גאַנצן נעלם געוואָרן פֿונעם ייִדישן קולטורעל־היסטאָרישן האָריזאָנט. זײַן נאָמען ווערט אַפֿילו ניט דערמאָנט אין דער נײַער היסטאָרישער שטודיע וועגן ייִדישן ביאַליסטאָק און זײַנע תּפֿוצות אין אַנדערע לענדער. דערפֿאַר איז עס אַזוי ווערטפֿול און וויכטיק צו באַקומען אָט די נײַע אַקאַדעמישע אויסגאַבע פֿון דימאָווס מעמואַריסטישער ירושה, וואָס איז אַרויס אינעם צענטער פֿאַר סלאַווישע שפּראַכן און ליטעראַטורן בײַם העברעיִשן אוניווערסיטעט אין ירושלים. דער רעדאַקטאָר פֿון דער דאָזיקער פּובליקאַציע, פּראָפֿעסאָר וולאַדימיר חזן, האָט דורכגעמאַכט אַ ריזיקע פֿאָרשערישע אַרבעט. דער ערשטער באַנד נעמט אַרײַן דימאָווס זכרונות "וואָס איך געדענק" אין דער רוסישער איבערזעצונג פֿון משה לעמסטער, דעם באַקאַנטן ייִדישן דיכטער פֿון ישׂראל. לכתּחילה זײַנען די דאָזיקע זכרונות פֿאַרעפֿנטלעכט געוואָרן אין המשכים אין "פֿאָרווערטס" אין 1942, און דערנאָך זײַנען זיי אַרויס אין צוויי בענד אין ניו־יאָרק אין 1943—1944. דער צווייטער באַנד איז כּולל דימאָווס קלענערע כּתבֿים, אָנגעשריבן, דער עיקר, פֿאַר פֿאַרשידענע רוסישע פּעריאָדישע פּובליקאַציעס.

אינעם פֿריִערדיקן נומער "פֿאָרווערטס" האָבן מיר באַגריסט דעם שרײַבער מישע לעוו, וועלכן ס׳איז צוגעטיילט געוואָרן דער "רובינליכט-פּרײַז", 2011. די וואָך באַגריסן מיר די אַנדערע צוויי געווינער פֿון דער אויסצייכענונג, די שרײַבערין חייקע ברוריה וויגאַנד און דעם פֿאָרשער מנחם קרן, און דרוקן אָפּ די מאָטיוון פֿון דער זשורי בײַם אויסקלײַבן די צוויי געווינער.

ד״ר מנחם קרן-קרץ (קראַץ)

ד״ר מנחם קרן איז הײַנט איינער פֿון די וויכטיקסטע פֿאָרשער אין געביט פֿון דער קולטור-געשיכטע בײַ ייִדן פֿון מאַרמאָרעש-סיגעט אין 20סטן יאָרהונדערט. אין יאָר 2009 האָט ער באַקומען זײַן צווייטן דאָקטאָראַט פֿון בר-אילן-אוניווערסיטעט, וועגן דער ייִדישער און העברעיִשער ליטעראַטור און פּרעסע, געשאַפֿן פֿון די מאַרמאָרעשער ייִדן זינט די 70ער יאָרן פֿון 19טן יאָרהונדערט ביז נאָך דער צווייטער וועלט-מלחמה.
דער חיבור פֿון ד״ר מנחם קרן-קרץ, אונטערן נאָמען: מרמורש סיגט: מרכז תרבות יהודי למרגלות הרי הקרפטים — תולדות ותרבות, שטעלט מיט זיך פֿאָר אַ מאָנומענטאַלע אַרבעט, באַזירט אויף ערודיציע, התמדה און איבערגעגעבנקייט צו חכמת-ייִדיש און יודאַיִסטישע וויסנשאַפֿטן בכלל.

עס קאָכט זיך אין גאַנץ אייראָפּע מיט קלעזמער־ און ייִדישע קולטור־אַקטיוויטעטן. אָבער, ביז לעצטנס, האָט מען אין גאַנצן נישט באַמערקט קיין שום אינסטיטוציעס אָדער אונטערנעמונגען, וועלכע האָבן געשטרעבט אויפֿצולעבן, אָדער אַפֿילו דערמאָנען, די ייִדישע קולטור אין רומעניע — דאָס באַזונגענע לאַנד פֿון אַהרן לעבעדיעוו, וואָס איז "שיין און פֿײַן", וווּ "מע טרינקט רומעניש ווײַן" און "מע עסט קאַרנאַצעלעך (וווּרשטן), מאַמעליגע, ברינדזע און קאַשקאַוואַל (ווייכע און האַרטע שאָפֿענע קעזן)."

ווי ווײַט ס'איז אָפּגעפֿרעמדט געוואָרן די הײַנטיקע רומענישע סבֿיבֿה פֿון אַזאַ אויפֿלעבונג, פֿאַרשטייט מען פֿונעם ווײַטערדיקן עפּיזאָד: ווען די ניו־יאָרקער מוזיקער דבֿורה שטראַוס, דזשעף וואַרשאַוער און בנימין פֿאָקס־ראָזען, האָבן אָנגעהויבן זייער קאָנצערט אין טראַנסילוואַניע אין 2009 מיטן פֿריִער דערמאָנטן באַקאַנטן "סעקאָנד־עוועניו" לעבעדיעוו־ליד "רומעניע, רומעניע", האָט "קיין איינער אינעם עולם נישט געקענט דאָס ליד", דערמאָנט זיך פֿאָקס־ראָזען.

אמת, לעבעדיעווס "רומעניע" איז געווען אַ "היט" אין אַמעריקע; צי די ייִדן, וועלכע זענען געבליבן אין רומעניע, האָבן דאָס אַמאָל געהערט איז אַ ספֿק. פֿון דעסטוועגן, שפּיגלט אָפּ די שטומע רעאַקציע אויף דעם ליד בײַ דעם קאָנצערט ווי ווייניק מע ווייסט הײַנט אין רומעניע וועגן דער רײַכער ייִדישער רומענישער קולטור־ירושה, און וועגן דער פֿאַרשפּרייטונג פֿון דער דאָזיקער ירושה איבער דער וועלט. עס שפּיגלט אויך אָפּ דער אומחשק אין לאַנד אויסצופֿאָרשן די רעשטלעך פֿונעם אַמאָליקן עבֿר אין רומעניע.

אין דעם מיזרחדיקסטן טייל פֿון דײַטשלאַנד, אין די שטעט דרעזדען און גאָרליץ, קומט פֿאָר איינער פֿון די שאַפֿערישסטע ייִדיש־פֿעסטיוואַלן אויף דער וועלט. די יערלעכע "ייִדישע מוזיק־ און טעאַטער־וואָך" האָט זיך אָנגעהויבן מיט 15 יאָר צוריק אין דרעזדען און גייט ווײַטער אָן דאָס יאָר מיט אַ פֿולער פּראָגראַם, וואָס האָט זיך אָנגעהויבן דעם 25סטן סעפּטעמבער און וועט האָבן איר לעצטע פֿאָרשטעלונג דעם 13טן נאָוועמבער. במשך פֿון די 7 וואָכן וועט דער עולם קענען געניסן פֿון טעאַטער, מוזיק, אַן אַקאַדעמישער קאָנפֿערענץ, קלאַסן און אויסשטעלונגען.

די דרעזדענער/גאָרליצער אָרגאַניזאַציע שיידט זיך אונטער בפֿירוש פֿון אַנדערע ייִדישע קולטור־גרופּעס וואָס פֿירן דורך אַזוינע פֿעסטיוואַלן מיט דעם, וואָס זי שטעלט דעם טראָפּ אויף טעאַטער.

הײַנטיקס יאָר האָט מען אָנגעהויבן די "וואָך" מיט אַן אינטערנאַציאָנאַלער אַקאַדעמישער קאָנפֿערענץ אויף דער טעמע — "ייִדישע מוזיק אין מיזרח־ און צענטראַל־אייראָפּע ווי אַ קולטורעלע פֿאַרבינדונג". רעדנערס זענען געקומען פֿון פֿאַרשידענע לענדער אין אייראָפּע; אַמעריקע, רוסלאַנד און ישׂראל.

ווען זי איז געווען צו גאַסט בײַ אונדז אין דער "פֿאָרווערטס"־רעדאַקציע אין אויגוסט האָט אַנאַ ראָזענפֿעלד, אַ ייִדיש־אַקטיוויסטקע אין וואַרשע און די אָנפֿירערין פֿון דער דאָרטיקער ראַדיאָ־פּראָגראַם, אונדז געשאָנקען אַ נײַ קינדערביכל — "אַ מעשׂה" — אויף צוויי שפּראַכן, ייִדיש און פּויליש.

דעם אמת געזאָגט, איז "אַ מעשׂה" נישט קיין קינדערביכל נאָר אַ לוקסוס־קינדערבוך, אַרויסגעגעבן אין אַ גרויסן פֿאָרמאַט מיט האַרטע טאָוולען. עס נעמט אַרײַן צען טעקסטן, צווישן זיי: די לידער "אַ מעשׂה" פֿון לייב קוויטקאָ, "קיץ קאַץ קעצעלע" און "אַ רעגן גייט" פֿון קאַדיע מאָלאָדאָווסקי, ווי אויך דאָס פֿאָלקסליד "אין אַ קליין שטיבעלע", און "ל׳׳ג בעומר", "שטייט אַ ביימעלע אין פֿעלד" און "אויפֿן גרינעם בערגעלע" פֿון י. ל. פּרץ.

יעדעס ליד פֿאַרנעמט צוויי גרויסע זײַטן אויף ייִדיש, און דערנאָך צוויי זײַטן אין פּוילישער איבערזעצונג. די פּרעכטיקע אילוסטראַציעס האָבן געשאַפֿן אורשולאַ פּאַלושינסקאַ.

אַן אַלטער פֿאַרביטערטער פֿרומער שומר דאַרף האַלטן אַן אויג אויפֿן מת איידער מע גייט אים באַגראָבן. אָבער ווען ער קוקט אַרײַן אין אָרון זעט ער דאָס פּנים פֿון זײַן אַמאָליקער געליבטער לאה. די צײַט בײַט זיך, און ער לעבט איבער די שרעקלעכע נעכט ווען ער האָט זיך אויסבאַהאַלטן אין אַ שײַער אין ליטע מיט אַ מיידל און געקעמפֿט איבערצולעבן דעם חורבן. די באַציִונג צווישן די צוויי געליבטע, צוזאַמענגעבראַכט דורך עקסטרעמע אומשטענדן, אַנטוויקלט זיך אין אַ דראַמאַטישן אופֿן.... דער קיצור באַשרײַבט דעם ייִדישן פֿילם "די שפּילקע", וואָס די רעזשיסאָרין נעמי דזשיי האָט אָנגעהויבן צו פֿילמירן.

ווי פּאַסט זיך די שפּילקע אַרײַן אין דעם סיפּור־המעשׂה? לאה דזשיי, די באָבע פֿון נעמי, האָט במשך פֿון איר לעבן תּמיד געהאַט אַ שרעק, מע זאָל זי באַגראָבן לעבעדיקערהייט, און זי האָט געצוווּנגען איר טאַטן, ער זאָל צוזאָגן, אַז ווען זי שטאַרבט זאָל מען איר געבן אַ שטאָך מיט אַ שפּילקע צו פֿאַרזיכערן, אַז זי איז טאַקע געשטאָרבן. די רעזשיסאָרין האָט קאָמבינירט עטלעכע אַזוינע פּערזענלעכע עפּיזאָדן פֿון איר משפּחה צו שאַפֿן דעם סקריפּט פֿאַרן פֿילם.

"דער מאָטיוו פֿון דער שפּילקע האָט אַלע מאָל געמאַכט אַ רושם אויף מיר, ווײַל ער שטעכט זי אויסער ליבשאַפֿט, אָבער דער שטאָך, פֿאַרשטייט זיך, פֿאַרגיסט בלוט" — זאָגט נעמי דזשיי.

און ווי אַלץ וואָס האָט אַ סוף, איז אויך דאָ אַן אָנהייב. טאָ לאָמיר דערציילן אַ ביסעלע די געשיכטע פֿון דער י. ל. פּרץ־שול אין מעקסיקע, ווען און ווי אַזוי זי איז אויפֿגעקומען און וואָס עס איז געשען מיט איר במשך פֿון אירע 61 יאָר לעבן.

אין מעקסיקע זײַנען דאַן געווען דרײַ ייִדישע שולן: "תּרבות", יבֿנה" און "די ייִדישע שול". אַלע דרײַ זײַנען געווען טאָגשולן וווּ אַלע אַלגעמיינע לימודים ווערן געלערנט אין שפּאַניש; דערצו האָט מען געהאַט די ייִדישע לימודים. אין "דער ייִדישער שול" האָט מען געלערנט אויך ייִדיש און העברעיִש און אַזוי אויך אין דער "יבֿנה"־שול; אין דער "תּרבות"־שול — בלויז העברעיִש. אין די אַלע שולן האָט מען געלערנט, און מען לערנט אַזוי אויך איצט, פֿון קינדער־גאָרטן ביזן פֿאַרענדיקן די "פּרעפּאַראַטאָריע" — דער עקוויוואַלענט פֿון מיטלשול/גימנאַזיום.

"פֿאָלקסבינע" הייבט אָן איר 97סטן סעזאָן

ברײַנע וואַסערמאַן, וועלכע איז יאָרן לאַנג געווען דער ראָש פֿונעם "סעגאַל־צענטער פֿאַר בינעקונסט" אין מאָנטרעאָל, האָט די טעג איבערגענומען די לייצעס, ווי די עקזעקוטיוו־דירעקטאָרין, פֿון דער "פֿאָלקסבינע" אין ניו־יאָרק. זי וועט צוזאַמען מיט זלמן מלאָטעק, דעם קינסטלערישן רעזשיסאָר, אָנפֿירן איצט די עלטסטע ייִדישע טעאַטער־טרופּע אויף דער וועלט, וואָס וועט פּראַווען איר 100־יאָריקן יוביליי אין האַרבסט 2014.
דער 2011—2012 סעזאָן וועט זיך אָנהייבן מיט אַ טעאַטער־פּראָגראַם וואָס רופֿט זיך "נשמה צו נשמה" [Soul 2 Soul], וועלכע ברענגט צונויף די מוזיקאַלישע פֿאָלקס־טראַדיציעס פֿון די ייִדן און פֿון די אַפֿריקאַנער־אַמעריקאַנער. זלמן מלאָטעק האָט געשאַפֿן די פֿאָרשטעלונג אין וועלכער עס זינגען ליסאַ פֿישמאַן, עלמאָר דזשיימס און טאָני פּערי. "נשמה צו נשמה" האָט געעפֿנט דעם אינטערנאַציאָנאַלן מאָנטרעאָלער טעאַטער־פֿעסטיוואַל אין יוני, און מע וועט אים אויפֿפֿירן פֿיר מאָל אין ניו־יאָרק אין פֿיר פֿאַרשיידענע קאָלעדזשעס. מאָנטיק, דעם 19טן סעפּטעמבער, 12:00 בײַ טאָג, אין ברוקלין קאָלעדזש; דעם זעלבן טאָג, 7:00 אין אָוונט, אין CUNY, אין מאַנהעטן. דינסטיק, דעם 20סטן סעפּטעמבער, 7:00 אין אָוונט, אין קווינס קאָלעדזש, און דאָנערשטיק, דעם 22סטן סעפּטעמבער, 2:00 בײַ טאָג, אין לעהמאַן־קאָלעדזש אין בראָנקס.

דאָס יאָר, ווען אַלע קולטור־טוערס ציטערן צוליב דעם אומזיכערן מצבֿ פֿון דער עקאָנאָמיע איבער דער וועלט, האָט זיך געיאַוועט אַ געפּאַקטער עולם פֿאַרן וואָך־לאַנגיקן מוזיק־ און קולטור־פֿעסטיוואַל — "קלעזקאַנאַדע". אין עס־צימער איז אָפֿט געווען שווער צו געפֿינען אַ בענקל וווּ זיך אַוועקצוזעצן און כאַפּן אַ ביסן פֿון די "געשמאַקע" מאכלים (דאָס שרײַב איך שוין מיט איראָניע; איך קען אײַך פֿאַרזיכערן, אַז קיינער קומט נישט אויף "קלעזקאַנאַדע" צוליב דעם עסן). עס האָט אַוודאי יעדן איינעם הנאה געטאָן צו זען, אַז דער אינטערעס צו "קלעזקאַנאַדע" וואַקסט, און אַז דאָס 16טע יאָר פֿונעם פֿעסטיוואַל וועט זיכער נישט זײַן דאָס לעצטע.

צום ערשטן מאָל האָט מען געבעטן דעם טרומייטער פֿרענק לאָנדאָן, ער זאָל אָנפֿירן ווי דער קינסטלערישער קאָאָרדינאַטאָר, און אַ דאַנק אים און זײַן קינסטלערישער פֿאַרוואַלטונג, האָט מען פֿאַרבעטן גאָר אינטערעסאַנטע לערערס, לעקטאָרן און מוזיקער.

צו דערציילן וועגן דער ספֿרדישער מוזיקאַלישער טראַדיציע האָט מען פֿאַרבעטן דעם מוזיקאָלאָג פּראָפֿ׳ עדוואַרד סערוסי פֿון ישׂראל. נישט נאָר האָט ער געהאַלטן לעקציעס וועגן דעם נײַעם ישׂראלדיקן זשאַנער "מעדיטאַריאַנישע מוזיק", אָבער אויך געפֿירט אַ וואַרשטאַט, אין וועלכן ער האָט געלערנט די אָנטיילנעמער אַלטע ספֿרדישע פּיוטים. די לעגענדאַרע ספֿרדישע זינגערין פֿון באָסניע, פֿלאָרי יאַגאָדאַ, שוין אין די הויכע 80 יאָרן, איז געקומען פֿון איר היים אין וואַשינגטאָן. זי זינגט סײַ טראַדיציאָנעלע לידער, וועלכע זי געדענקט פֿון אירע קינדער־יאָרן, סײַ אָריגינעלע לידער אויף דזשודעזמאָ. איר קאָנצערט איין אָוונט אינעם גרויסן קאָנצערט־זאַל האָט צוגצויגן אויך צוהערער פֿון דער שטאָט מאָנטרעאָל, וואָס געפֿינט זיך 80 מײַל פֿונעם "בני־ברית" זומער־לאַגער, וווּ "קלעזקאַנאַדע" קומט פֿאָר.

סאָניע גאַלאַנץ פֿון פֿילאַדעלפֿיע

סאָניע גאַלאַנץ איז נישט קיין פּנים־חדשות אויף דער ייִדישער גאַס. זי איז טאַקע פֿון די אַקטיווסטע ייִדישיסטן הײַנט בײַם ייִנגערן דור: ווען זי איז געווען אַ ביז־גראַדויִר־סטודענטקע אין שיקאַגער אוניווערסיטעט האָט זי אָרגאַניזירט אַ לאַנדישן "ייִדיש־סוף־וואָך" דורך דער אָרגאַניזאַציע "יוגנטרוף"; הײַנט, ווי אַ גראַדויִר־סטודענטקע אינעם "פּענסילווייניער אוניווערסיטעט" קאָאָרדינירט זי, צוזאַמען מיט דניאל שעכטער, דעם "ייִדיש־טיש". זי איז געקומען צום "ייִדיש־זומער־ווײַמאַר" זיך צו באַטייליקן אין די וואַרשטאַטן פֿון געזאַנג, טענץ און דעם אַקאַדעמישן סימפּאָזיום אויף דער טעמע "אַשכּנז".

אַ געבוירענע אין ניו־יאָרק, וווינט הײַנט סאָניע גאַלאַנץ אין פֿילאַדעלפֿיע, וווּ זי גרייט זיך צו שרײַבן אַ דאָקטאָראַט אינעם אָפּטייל פֿון דײַטשע לימודים. די טעמע פֿון איר דאָקטאָר־אַרבעט האָט זי נאָך נישט באַשטעטיקט, אָבער זי דערציילט, אַז "איך בין נײַגעריק צו וויסן, צי עס זענען פֿאַראַן בשותּפֿותדיקע טעמעס צווישן די דײַטש־ייִדישע און ייִדישע ליטעראַטורן, בפֿרט וועגן פֿרויען." אויך אַ גאָר אַנדערע טעמע אינטערעסירט זי פֿאַרן דאָקטאָראַט — ווי אַזוי מע באַשרײַבט און באַניצט טענץ אין דער ייִדישער און דײַטש־ייִדישער ליטעראַטור.

מיט 20 יאָר צוריק, אין 1991, איז אין מאָסקווע, אין סאַמע ברען פֿון דער אַזוי גערופֿענער "פּערעסטרויקע", פֿאָרגעקומען אַ געשעעניש, וואָס איז באַלד געקרוינט געוואָרן — "היסטאָרישע". דהײַנו: די זעקסטע סעסיע פֿון וועלטראַט פֿאַר ייִדיש און ייִדישער קולטור. מיר האָבן שוין נישט איין מאָל געשריבן סײַ וועגן דער דאָזיקער אָרגאַניזאַציע און סײַ וועגן איר גרינדער און לאַנג־יאָריקן פֿירער יצחק קאָרן. צונויפֿגעפֿאָרן האָבן זיך צו דער מאָסקווער סעסיע צענדליקער דעלעגאַטן און דעלעגאַציעס פֿון פֿאַרשידענע לענדער — ייִדיש־טוער און ייִדיש־ליבהאָבער. אַ גרויסן אינטערעס און האָפֿענונג האָבן די זיצונגען פֿון דער סעסיע אַרויסגערופֿן בײַ די ייִדישיסטן אין דעמאָלטיקן סאָוועטן־פֿאַרבאַנד.

מיר לייגן ווײַטער פֿאָר דעם אַרטיקל פֿון יצחק בראַט, רעדאַקטאָר פֿון דער געוועזענער צײַטונג "לעצטע נײַעס", ישׂראל, וווּ ער טיילט זיך מיט זײַנע אײַנדרוקן פֿון דעם "צוזאַמענטרעף אין מאָסקווע", פֿאַרעפֿנטלעכט אינעם דרוק־אָרגאַן פֿון וועלטראַט פֿאַר ייִדיש און ייִדישער קולטור "ייִדיש־וועלט".

די פֿאָרגעקומענע אין מאָסקווע 6טע סעסיע פֿון דעם וועלטראַט פֿאַר ייִדיש און ייִדישער קולטור האָט אַרויסגערופֿן אַ ברייטן אָפּקלאַנג אין ייִדישע קרײַזן אין ראַטן־פֿאַרבאַנד. פֿון פֿאַרשיידענע שטעט, אַפֿילו פֿון ווײַטן ביראָבידזשאַן זענען געקומען דעלעגאַציעס, כּדי זיך צו באַטייליקן אין דאָזיקן היסטאָרישן צוזאַמענטרעף, וועלכער איז דערמעגלעכט געוואָרן אַ דאַנק דער "פּערעסטרויקאַ". די ייִדן פֿון מיזרח און מערבֿ האָבן זיך אויפֿריכטיק געפֿרייט מיט דער באַגעגעניש, ווי נאָענטע משפּחה־מיטגלידער, וואָס האָבן זיך אַ לאַנגע צײַט פֿאַרלוירן און פּלוצלינג זיך אָפּגעפֿונען, צוזאַמענגעטראָפֿן. אַלעמענס שׂימחה איז געווען גרויס. מ’האָט שטאַרק געלויבט די אָרגאַניזאַטאָרן פֿון דער סעסיע, וועלכע האָבן געפֿונען פֿאַר נייטיק זי צונויפֿרופֿן דווקא אין מאָסקווע; דאָרט, וווּ מען האָט דאָס ייִדיש־לשון און די ייִדישע קולטור געפּרוּווט אַרויסרײַסן מיטן וואָרצל, די גרעסטע שרײַבער, שוישפּילער און קולטור־טוער זענען אין דער סטאַלין־תּקופֿה פֿאַרטיליקט געוואָרן.

פֿונעם 15טן יולי ביזן 17טן יולי האָט די אָרגאַניזאַציע "ייִדיש-פֿאַרם" פֿאָרגעשטעלט דעם ערשטן "גלות-פֿעסטיוואַל" לעבן גאָשן, אַ קליין שטעטל מיט 5,600 אײַנוווינער, וואָס געפֿינט זיך אַ שעה פֿאָרן צום צפֿון פֿון ניו־יאָרק. "ייִדיש־פֿאַרם" איז אַ פּרוּוו אויפֿצובויען אַ ייִדיש-שפּראַכיקן ייִשובֿ אין אַמעריקע. די גרופּע וועט אַליין קולטיווירן אָרגאַנישע פּראָדוקטן דורך ערד־אַרבעט און וויל צוציִען ייִדיש־רעדערס פֿון סײַ וועלטלעכן, סײַ פֿרומען, חסידישן סעקטאָר.

נפֿתּלי איידלמאַן און ישׂראל באַס, די דירעקטאָרן פֿון דער פּראָגראַם, האָבן דערווײַל צונויפֿגעבראַכט אַ גרופּע יונגע־לײַט — אידעאַליסטן־ייִדישיסטן — וועלכע האָבן דעם זעלביקן חלום. הײַיאָר וועט מען אָנהייבן די ערשטע זומער-פּראָגראַם אויף אַ שטח אין מאַרילאַנד. אָבער אויף ווײַטער, פֿון ווינטער, 2012, וועט "ייִדיש־פֿאַרם" באַאַרבעטן די ערד אויף דער פֿאַרם אין גאָשן.

דער "גלות־פֿעסטיוואַל" איז געווען אַ געלעגנהייט פֿאַר אַ ברייטערן עולם, סײַ ייִדיש־רעדנדיקע, סײַ נישט ייִדיש־רעדנדיקע, זיך צו באַקענען מיט די צילן און אַרבעט פֿון דער "ייִדיש־פֿאַרם". פֿרײַטיק, ביז ערבֿ־שבת איז געקומען בלויז אַ קליינער עולם, דער עיקרשט די וואָלונטירן, וואָס האָבן שוין דאָנערשטיק אויפֿגעשטעלט דאָס הויפּט-געצעלט פֿונעם פֿעסטיוואַל. מען האָט געשמועסט, געשפּילט גיטאַרע און געבראָטן כּשרע וווּרשטן.