‫פֿון רעדאַקציע

אין ניו־יאָרק האָט זיך געעפֿנט די 61סטע גענעראַל־אַסאַמבלעע פֿון דער "יו־ען". ווי מ'האָט דערוואַרט פֿון פֿריִער, איז די הויפּט־סענסאַציע פֿאַרבונדן מיטן אַמעריקאַנער פּרעזידענט, דזשאָרדזש בוש און דעם איראַנישן פּרעזידענט מאַכמוד אַכמאַדינעזשאַד. די קאָנפֿראָנטאַציע פֿון די צוויי נעגאַטיוו־פּאָפּולערע וועלט־פֿירער וואַקסט און נעמט אָן כּוח; אין דער נאָכמלחמהדיקער געשיכטע פֿון אַמעריקע, האָט נאָר פֿידעל קאַסטראָ דערגרייכט אַזאַ הויכן גראַד פֿון אומחן. און ס'האָט גענומען צענדליקער יאָרן, ביז פּרעזידענט ביל קלינטאָן האָט אים דערלאַנגט די האַנט; אין יאָר 2000 איז עס געשען און, שטעלט זיך פֿאָר, פּונקט אויף אַזאַ מין אַסיפֿה. אָבער אין דעם פֿאַל גלייבט זיך אָבער נישט, אַז די צוויי גדולים וועלן בײַ זייער פּרעזידענטשאַפֿט דערלעבן צו אַזאַ רירנדיקן מאָמענט, אַפֿילו ערגעץ אין די קולואַרן.

זכרונות
פֿון אַבאַ גפֿן (‫ישׂראל)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"


1. דער חורבן־טאָג־בוך

ד״ר אַבא גפֿן

גאַנץ קאַיאָר, דעם 22טן יוני 1941, האָט דײַטשלאַנד אַטאַקירט דעם ראַטן־פֿאַרבאַנד. אַזוי ווי ליטע — שוין ווי אַ טייל פֿונעם לאַנד — האָט געגרענעצט מיט דײַטשלאַנד, איז זי די ערשטע באָמבאַרדירט געוואָרן. דעם 23סטן יוני האָט די דײַטשע אַרמיי אַריין מאַרשירט אין מײַן געבורטס־שטעטל סימנע און די מאַכט דאָרט איז איבערגעגאַנגען אין די הענט פֿון די פּראָ־דײַטשע נאַציאָנאַליסטן.

די ייִדן אין סימנע האָבן ממשיך געווען צו לעבן אין אַ רעלאַטיווער רויִקייט.

פּאָליטיק
פֿון יצחק לודען (‫ישׂראל)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

נישט געקוקט אויף דער זיגערישער רעדע פֿון דעם פּרעמיער אהוד אָלמערט בײַם סוף פֿון דער צװײטער לבֿנונישער מלחמה, איז שוין הײַנט פֿאַר קיינעם קיין ספֿק נישט, אַז זי איז געװען פֿון אַלע שטאַנדפּונקטן אַ שװערער דורכפֿאַל. סײַ פֿון מיליטערישן, סײַ פֿון פּאָליטישן און — אויך פֿון סאָציאַלן אַספּעקט. משה אַרענס, אַ געװעזענער זיכערהייטס-מיניסטער (פֿון "ליכּוד"), האָט דאָס באַצײכנט, אין אַן אַרטיקל הײַנטיקע װאָך אין "הארץ", װי אַ קאַטאַסטראָפֿע.

אַמעריקע

פֿאַראַכטאָגן דינסטיק האָט דער אָנגעזעענער האַרוואַרד־אוניווערסיטעט, אין קיימברידזש, מאַסאַטשוסעטס, אויפֿגעטרייסלט די וועלט פֿון העכערער בילדונג אין אַמעריקע מיטן אַנאָנס, אַז אָנהייבנדיק פֿון סעפּטעמבער 2008, וועט ער מער נישט אָננעמען סטודענטן דורך אַ פֿריִערדיקן טערמין (early action). די פֿריִערדיקע שיטה איז במשך פֿון די לעצטע 10 יאָר געוואָרן אַ זייער פֿאַרשפּרייטער אופֿן צו אַפּליקירן — באַקוועם סײַ בײַ די סטודענטן און זייערע משפּחות, סײַ בײַ די אוניווערסיטעטן אַליין.

תּורה־געדאַנק

וועגן דעם אינערלעכן באַטײַט פֿון שופֿר־בלאָזן אין ראָש־השנה גיט דער בעל־שם־טובֿ צו פֿאַרשטיין מיט אַ משל: אַ בן־מלך, אַ פּרינץ, האָט אַוועקגעוואַנדערט אַ לענגערע צײַט פֿון זײַן טאַטנס קיניגלעכן פּאַלאַץ אין פֿאַרשיידענע נאָענטע און ווײַטע שטעט און דערפֿער. ער האָט זיך דערפֿאַר אָפּגעריסן און אָפּגעווישט פֿון די אַלע איידעלע און פֿײַנע אויפֿפֿירונגען און מאַניערן פֿון זײַן קיניגלעכער היים. ער האָט געהאַט זייער אַ געמאַטערטן לעבן אין זײַנע פֿאַרוואָגלטע מקומות. ער האָט, פֿאַרשטייט זיך, נישט געהאַט די טײַערע שפּײַזן און געטראַנקען, מיט וועלכע מ׳האָט אים געקעכלט אין פּאַלאַץ; אויך זײַנע בגדים זײַנען שוין געווען צעריסן און צעשליסן. ער אַליין איז געווען פֿאַרברודיקט און האָט שוין אַפֿילו נישט געקענט מער ריידן דעם ראַפֿינירטן לשון פֿון בית־המלכות.

פּאָליטיק
פֿון דובֿ שטולבאַך (‫ישׂראל)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"
‫אַן איראַנער־ייִדישער בחור דאַװנט שחרית אין אַ שיל אין טעהעראַן, דעם 6טן יולי 2006 ‬

פֿאַראַן ישׂראלים װאָס פֿאָרן אױף אַזעלכע ערטער, פֿון װעלכע עס איז שװער אַרױסצוקריכן מיטן לעבן. געװען צײַטן — אײדער מען האָט אונטערגעשריבן דעם שלום מיט ירדן — װען עס איז געװען אין דער מאָדע זיך אַרײַנצושמוגלען אַהין, כּדי באַזוכן און באַװוּנדערן פּעטראַ, די אַמאָליקע הױפּטשטאָט פֿון די נאַבאַטײער. געװען אױך אַזעלכע װאָס זענען געפֿאָרן מיט פֿרעמדע פּאַספּאָרטן אין כּלערלײ אַראַבישע מדינות. איצט דערװיסט מען זיך װעגן ישׂראלים װאָס שרעקן זיך נישט צו פֿאָרן קײן איראַן. פֿאַר װאָס טוען זײ דאָס? הלמאַי פֿאָרן זײ אַהין? מען איז דאָך אײַנגעשטעלט מיטן לעבן. װײסן זײ נישט, אַז די איראַנער זענען אונדזערע גרעסטע שׂונאים און װילן "אױסמעקן ישׂראל פֿון דער מאַפּע..?"

קונסט
פֿון וועראַ טשײַקאָווסקײַאַ (מאָסקווע)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"
חסידים

אין מאָסקווע איז לעצטנס דורכגעגאַנגען די אויסשטעלונג פֿון מאָדערנע ייִדישע מאָלער — "אַן אַנדער קונסט. יום־טובֿים". אַ בכּבֿודיק אָרט אויף דער עקספּאָזיציע האָבן פֿאַרנומען די פֿריִיִקע בילדער פֿונעם מאָלער מיכאל יאַכילעוויטש. דווקא אָט די בילדער האָבן צוגעצויגן מײַן אויפֿמערק, מעגלעך, ווײַל זיי שאַפֿן עפּעס אַן אַנדער אימאַזש פֿונעם מאָלער, אין פֿאַרגלײַך מיט דעם, וואָס כ'האָב געזען אויף דער אויסשטעלונג "אַן אַלגעמיינע העפֿט", וואָס איז צו שטאַנד געקומען דעם ווינטער אינעם מאָסקווער קונסט־מוזיי (פּערזענלעכע קאָלעקציעס).

דעם אמת געזאָגט, האָט מיך פֿאַרחידושט דער נאָמען פֿון דער אויסשטעלונג — "אַן אַנדער קונסט".

װעלט פֿון ייִדיש, טעאַטער
פֿון מרדכי דוניץ (ירושלים)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

עס איז שױן אַן אײַנגעשטעלטע טראַדיציע פֿון "ייִדישפּיל־טעאַטער" אין תּל־אָבֿיבֿ, זיך צו טרעפֿן, אין אײנעם פֿון די טעג פֿאַר ראָש־השנה, מיט זײַנע הונדערטער ידידים־פֿרײַנד, פֿאַר אַ הרמת־כּוסית, הײבן אַ כּוס און זיך װינטשן אײנער דעם צװײטן אַ לחײם, אַ גוט־יאָר, אַ שנה־טובֿה.

װעלט פֿון ייִדיש
פֿון איציק גאָטעסמאַן (‫אַמעריקע)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

דעם 10טן סעפּטעמבער זענען געקומען קיין פּענסילווייניער אוניווערסיטעט אין פֿילאַדעלפֿיע סײַ חשובֿע פֿאָרשער, סײַ גוטע־פֿרײַנד אָפּצוגעבן כּבֿוד דעם פּראָפֿעסאָר און שרײַבער ד״ר שיקל פֿישמאַן צו זײַן 80סטן געבוירן־טאָג, אין דער פֿאָרעם פֿון אַ טאָג־לאַנגיקן סימפּאָזיום. דער אָרגאַניזיר־קאָמיטעט פֿון דער אונטערנעמונג איז באַשטאַנען פֿון פּראָפֿעסאָרן אין פֿילאַדעלפֿיע, ניו־יאָרק און דײַטשלאַנד, צווישן זיי דער ייִדיש־פֿאָרשער, ד"ר רחמיאל פּעלץ פֿון "דרעקסעל־אוניווערסיטעט".

געזעלשאַפֿט
פֿון מישע כאַזין און יוסף לאַכמאַן (באָסטאָן)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"
וולאַדימיר באָיאַרינצעווס בוך ״אַנטי־אײַנשטיין״

ניט לאַנג צוריק איז בײַ אונדז אין באָסטאָן געשען אַזאַ צופֿאַל. אַן אינטעליגענטע פֿרוי, מיט אַ גוטן שם, האָט באַשלאָסן צו באָרגן אין דער שטאָט־ביבליאָטעק אַ בוך — און אים ניט אומקערן... אַפֿילו זי זאָל דאַרפֿן באַצאָלן פֿאַר אים אַ דרײַפֿאַכן שטראָף. אָנגענומען אַזאַ באַשלוס האָט די פֿרוי ניט דערפֿאַר, וואָס דאָס בוך האָט זי באַצויבערט מיט זײַנע אויסערגעוויינטלעכע מעלות. גראָד פֿאַרקערט. פֿאַר וואָס זשע האָט זי עס געטאָן?

ווי אַלע מאָל, ווען זי באַזוכט די ביבליאָטעק, האָט די לייענערין זיך אָפּגעשטעלט בײַ דער פּאָליצע מיט נײַע ביכער אויף רוסיש און אָנגעהויבן בלעטערן איינס נאָך אַ צווייטן.

ליטעראַטור

דאָניע איז אַ פֿרוי מיט דרײַ נעמען. אין קיִעוו האָט מען זי גערופֿן דאַשאַ. אין ניו-יאָרק איז זי געוואָרן דעבי. רופֿט זי זיך אָפּ אויף אַלע דרײַ נעמען: דאָניע איז זי געבליבן פֿאַר די גאָר אייגענע, דאַשאַ איז זי פֿאַר אַלטע פֿרײַנד, און דעבי — פֿאַר די מיט וועמען זי האָט זיך באַקענט אין משך פֿון די לעצטע דרײַסיק יאָר. וועגן דעם, אַז זי איז מגולגל געוואָרן אין אַ דעבי, האָב איך נאָר געהערט. אין ניו-יאָרק האָב איך זי געזען, ווען זי האָט דעם דריטן נאָמען נאָך ניט געהאַט.

געזונט

קען דאָס טרינקען טיי אײַך באַשיצן קעגן די צוויי געפֿערלעכסטע חלאתן — מוח־אַטאַקן און ראַק? לויט אַ גרויסער שטודיע אין יאַפּאַן איז דער ענטפֿער סײַ יאָ, סײַ ניין: דאָס הייסט, עס קאָן פֿאַרקלענערן די ריזיקע פֿון אַ מוח־אַטאַק, אָבער נישט פֿון אַ ראַק.