» 20101001
October 1, 2010
‫פֿון רעדאַקציע

דער פּרעזידענט ביל קלינטאָן האָט שוין לאַנג "געמופֿט" פֿון דעם ווײַסן הויז, אָבער ווען ער גיט אַ זאָג עפּעס, הערט מען עס. לעצטנס האָט ער אַרויסגעזאָגט זײַן מיינונג וועגן די רוסישע ייִדן, וואָס האָבן זיך באַזעצט אין ישׂראל און געשאַפֿן אַ היפּשן חלק פֿון דער היגער באַפֿעלקערונג.

October 1, 2010
טעאַטער
פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן (ניו־יאָרק)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

מאַרטין ריינאָר אין דער ראָלע פֿון פֿרויד, און מאַרק ה. דאָלד אין דער ראָלע פֿון סי. עס. לויִס אין דער דראַמע

איך קען גאָרנישט געדענקען ווען איך בין געווען אַזוי אַנטציקט פֿון אַ פּיעסע ווי "פֿרוידס לעצטע סעסיע," אָבער מען טאָר נישט פֿאַרלירן די האָפֿענונג, ווײַל עס איז נאָך פֿאַראַן אין דעם ניו־יאָרק אַן אינטעליגענטער טעאַטער־עולם. דער זאַל איז טאַקע געווען געפּאַקט מיט זיי. איך שטעל זיך פֿאָר, אַז ס׳רובֿ צושויער זײַנען געווען פּסיכיאַטערס, פּסיכאָלאָגן און פּסיכאָ־טעראַפּיסטן.

October 1, 2010
ייִדיש־וועלט
פֿון שׂרה־רחל שעכטער (ניו־יאָרק)

דער דירעקטאָר פֿון דער נײַער מיטלשול, ראַבינער עדוואַרד האַרוויץ (שטייט) 
און אַ טייל פֿון די תּלמידים

מיט פֿיר וואָכן צוריק איז אַ שטיקל נס מקיים געוואָרן אין ברידזשפּאָרט, קאָנעטיקאָט. נישט געקוקט אויף די שווערע עקאָנאָמישע צײַטן, ווען אַ צאָל ייִדישע טאָגשולן זאָרגן זיך, צי זיי וועלן צוליב דער שווערער עקאָנאָמיע קענען בלײַבן אָפֿן, האָט אַ נײַע ייִדישע מיטלשול געפֿײַערט איר חנוכּת־הבית.
דער גאַסט־רעדנער יענעם אָוונט — דער אַמעריקאַנער סענאַטאָר פֿון קאָנעטיקאָט און אַמאָליקער קאַנדידאַט פֿאַר וויצע־פּרעזידענט, דזשאָסעף ליבערמאַן — האָט באַצייכנט די ערשטע 19 תּלמידים פֿון דער "ייִדישער מיטלשול פֿון קאָנעטיקאָט" (Jewish High School of Connecticut) ווי אמתע פּיאָנערן.

October 1, 2010
װיסנשאַפֿט
פֿון אַנע ערשלער (פּאַריז)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

סטאַניסלאַוו סמירנאָוו

סוף אויגוסט, זענען אָנגערופֿן געוואָרן די נעמען פֿון די הײַאָריקע פֿילדס־לאַורעאַטן. דער "פֿילדס־מעדאַל" איז די העכסטע פּרעמיע אין מאַטעמאַטיק, וואָס ווערט צעטיילט איין מאָל אין פֿיר יאָר. דאָס יאָר, האָבן עס באַקומען דער וויעטנאַמיש־פֿראַנצייזישער געלערנטער נגאָ באַאָ טשאַו, פֿאַר זײַנע רעזולטאַטן אין אַלגעבראַיִשער געאָמעטריע; אַ רוסלענדיש־שווייצערישער מאַטעמאַטיקער סטאַניסלאַוו סמירנאָוו, פֿאַר זײַנע ווערק אין סטאַטיסטישער פֿיזיק;

October 1, 2010
ביאָגראַפֿיעס
פֿון שיקל פֿישמאַן (ניו־יאָרק)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

לודוויג (לייזער) זאַמענהאָף

איצט איז שוין קלאָר פֿאַר אַלעמען די געוואַגטקייט און די אַמביציעזקייט פֿון זאַמענהאָפֿס פּלענער צו שאַפֿן אַ נײַ פֿאָלק פֿאַר וועמען "עטישע באַציִונגען" מיט אַלע מענטשן־קינדער (ניט געקוקט אויף זייער פֿאָלק, קולטור, בירגערשאַפֿט צי גלויבן), זאָל זײַן זייער הויפּטציל אין לעבן. איבערצײַגט, אַז כּדי זײַן דערפֿינדונג פֿון "עספּעראַנטאָ" זאָל האָבן אַריכות־ימים, מוז עס קודם־כּל ווערן די ירושה פֿון אַן איבערגעגעבן פֿאָלק, האָט ער עס לכתּחילה געשאָנקען צו די ייִדן פֿון רוסלאַנד.

October 1, 2010
פֿונעם אייביקן קוואַל
פֿון מ. אַלקין
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

די פֿאַרגאַנגענע וואָך האָבן מיר באַטראַכט, ווי אַזוי די ימים־נוראָים זענען גײַסטיק פֿאַרבונדן מיטן חג־הסוכּות, אין שײַכות מיט די אותיות פֿונעם הייליקן שם־השם. יום־כּיפּור איז דער הויכפּונקט פֿונעם יאָר, ווען עס ווערט אַנטפּלעקט דאָס פּינטעלע, וואָס פֿאַרבינדט די ייִדישע נשמה מיט איר ג־טלעכן שורש.

October 1, 2010
ליטעראַטור
פֿון גענאַדי עסטרײַך (ניו־יאָרק)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"


ווען איך האָב געקויפֿט נאַטאַליאַ גראָמאָוואַס בוך "דער צעפֿאַל: די דאָליע פֿון אַ סאָוועטישן קריטיקער, 1940ער און 1950ער יאָרן", האָב איך אַפֿילו ניט געטראַכט, אַז די דאָזיקע פֿאָרשונג האָט אַ "ייִדישע דימענסיע". מיך אינטערעסירט בכלל די דאָזיקע תּקופֿה און די דאָזיקע סבֿיבֿה. איך לייען וועגן דעם אַלץ וואָס עס פֿאַלט אַרײַן אין מײַנע הענט, אָבער סײַ-ווי-סײַ בלײַבן מיר ניט קלאָר אַ סך זײַטן פֿון דעם סאָוועטיש-ליטעראַרישן לעבן; וועגן די זייער גוט-באַצאָלטע און זייער גוט-באַזאָרגטע מענטשן, וועלכע האָבן געשאַפֿן די סמעטענע פֿון די מאָסקווער ליטעראַרישע קרײַזן, אָבער זײַנען אין דער אמתן געווען שיִער ניט די סאַמע אומגליקלעכע נפֿשות אין גאַנצן סאָוועטן-פֿאַרבאַנד.

October 1, 2010
פֿון אונדזער פֿאָלקלאָר־אוצר
‫צונויפֿגעשטעלט פֿון איציק גאָטעסמאַן

פֿונעם ספֿר "מעבֿר יבוק": מע וואַשט זיך די הענט נאָך דער קבֿורה

געשטאָרבן, באַגראָבן, אויף יענער וועלט — ווי געפֿונען! —
אַ ווערטל פֿונעם קברן אין מײַן באָבעס שטעטל

אין דער רובריק האָבן מיר שוין אַרויסגעהויבן עטלעכע מאָל דוגמאות ווען די "פֿאָלק־רעליגיע" אָדער פּאָפּולערע רעליגיע פֿונעם פּשוטן ייִד האָט נישט געשטימט מיט דער "אָפֿיציעלער" רעליגיע. אָפֿט האָבן די רבנים געקעמפֿט קעגן די "פֿאָלקישע" פֿירעכצן און זיי טאַקע אָפּגעשטעלט.

October 1, 2010
ביאָגראַפֿיעס
פֿון עקיבֿא פֿישבין (‫ישׂראל)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"


קורץ פֿאַרן סוף פֿון 18טן יאָרהונדערט דערשײַנט רחל, די טאָכטער פֿון ייִדישן עושר, אין צענטער פֿון גײַסטיקן בערלין. ווער איז געווען רחל לעווין? אָט שרײַבט זי: אַ "ייִדישקע אָן פֿיזישן רייץ, אַ פֿרוי מיט גײַסטיקע צרות"; מיט ליידן, מחמת איר לעבן אין אַ לאַנד פֿון אומגלײַכהייט און שׂינאה. מענטשן פֿון איר צײַט האָבן זי באַוווּנדערט; זי באַטראַכט, פֿאַר אַ פֿרויען־זשעני.
הײַנריך הײַנע האָט פּראָקלאַמירט, אַז זי איז "די גײַסטרײַכסטע פֿרוי פֿון אוניווערס!"
רחל האָט געקעמפֿט פֿאַר עמאַנציפּאַציע פֿון דער פֿרוי, פֿאַר פֿרײַהייט און גלײַכהייט פֿון מענטשן אָן אונטערשייד פֿון אָפּשטאַם, "אָן טוישן דעם רעליגיעזן שילד, אָן זיך צו ‘לעגיטימירן’ און ‘צופּאַסן’ זיך צום כּלל" (אירע רייד).

October 1, 2010
ליטעראַטור
פֿון מיכאל קרוטיקאָוו (ען־אַרבאָר)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"


וועלוול טשערנין. 
שלאָס־סמ״ך׃ לידער


דער סוף פֿון אַ יאָרצענדליק לויטן ייִדישן לוח ווערט געוויינטלעך קוים באַמערקט דורך די מענטשן, וואָס זייער לעבן לויפֿט לויט דעם גוייִשן קאַלענדאַר. ניט אַזוי וועלוול טשערנין, אַ ייִדישער דיכטער פֿון ישׂראל, וועלכער לעבט "צווישן צוויי וועלטן," ארץ־ישׂראל און גלות. זײַן נײַ זאַמלבוך איז אַ מין טאָגבוך, וועלכער פֿאַרפֿיקסירט זײַנע געדאַנקען, אײַנדרוקן, איבערלעבונגען. אַלע לידער זײַנען באַזאָרגט מיט דאַטעס און נעמען פֿון די ערטער, וווּ זיי זײַנען אָנגעשריבן געוואָרן.

October 1, 2010
פּובליציסטיק
פֿון מרדכי דוניץ (ירושלים)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

אַ גרופּע מתפּללים בענטשן דעם לולבֿ פֿאַראַכטאָגן פֿרײַטיק, לעבן דעם כּותל־המערבֿי

ניטאָ נאָך אַ שטאָט אין גאָר דער וועלט, וואָס קען זיך גרויסן מיט אַזוי פֿיל פּראַכט, ווי עס זעט אויס אין די סוכּות־טעג די שטאָט ירושלים. אויף די באַלקאָנען פֿון די הײַזער אין די הייף און גערטנער אַרום, שטייען די שיין־אויסגעפּוצטע סוכּות פֿון וועלכע עס טראָגן זיך די פֿריילעכע קלאַנגען פֿון דעם אָנזאָג "נשׂמחתּם בחגיכם והיִיתם אַך שׂמח!"
די צוגרייטונגען צו דעם פֿריילעכן יום־טובֿ הייבן זיך אָן נאָך פֿאַר יום־כּיפּור, כאָטש דער אָנגענומענער מינהג איז, ווען מען קומט אַהיים נאָך נעילה, נאָך דעם ווי מען כאַפּט אַ לײַכטן ביס און טרונק, נעמט מען זיך גלײַך צו דער הייליקער אַרבעט, אַוועקצושטעלן די ערשטע, הוילע ווענט פֿון דער סוכּה.

October 1, 2010
שאלות און תּשובֿות אין "הלכות ליבע"
פֿון חנה סלעק (לאָס־אַנדזשעלעס)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

טײַערע חזנטע,
איך בין 84 יאָר אַלט און אַן אַלמן. איך האָב איצט אַ חבֿרטע, וואָס איז 65 יאָר אַלט און אַ יפֿהפֿיה. דרײַ מאָל האָט זי זיך שוין געגט. נישט זי און נישט איך טראַכטן וועגן חתונה האָבן, אָבער מיר זענען געטרײַ איינער דעם אַנדערן און פֿאַרברענגען אַ סך צײַט צוזאַמען, און ווילן אויף ווײַטער פֿאַרברענגען.