די אויפֿנאַמע און די פֿונקציע פֿון יזכּור־ביכער ענדערן זיך מיט דער צײַט, באַמערקט ראָזמערי האָראָוויץ אין איר הקדמה צו דעם זאַמלבאַנד. עס וואַקסט אונטער אַ נײַער דור לייענער און פֿאָרשער, וואָס קען מער ניט לייענען די שפּראַכן, בפֿרט ייִדיש, און האָט ניט קיין פּערזענלעכע זכרונות וועגן דעם שטעטל. עס באַווײַזן זיך נײַע אויפֿלאַגעס אין איבערזעצונגען אויף נײַע שפּראַכן, ווי אויך נײַע מאַטעריאַלן און נײַע טעכנישע מעדיאַ, קודם־כּל עלעקטראָנישע. מיט דער צײַט גייען יזכּור–ביכער אַריבער פֿונעם פּריוואַטן אייגנטום פֿון לאַנדסמאַנשאַפֿטן אינעם רשות־הרבים פֿונעם ברייטערן פּובליקום.
די כּוונה פֿון די פֿאַרפֿאַסער פֿון יזכּור־ביכער איז געווען אונטערצוהאַלטן דעם אַחדות־געפֿיל פֿון די צעזייטע און צעשפּרייטע יוצאי־השטעטל דורך אויפֿבויען אַ ליטעראַרישן דענקמאָל פֿאַר זייער קאָלעקטיוון עבֿר. איצט, האַלט האָראָוויץ, באַנוצט מען זיך מיט די דאָזיקע ביכער קודם־כּל צוליב פֿאָרשערישע צוועקן, ווי אַ מקור פֿון קענטענישן וועגן דעם אַמאָליקן ייִדישן לעבן. עס איז דערבײַ מערקווירדיק, אַז די היסטאָריקער פֿון דער פֿריִערדיקער תּקופֿה, בערך ביז די 1970ער, האָבן דווקא ניט געהאַלטן יזכּור־ביכער פֿאַר פֿאַרלאָזלעכע היסטאָרישע מקורים, אָבער די איצטיקע פֿאָרשער זײַנען געשטימט מער פּאָזיטיוו.

צו מײַן טאַטנס 16טן יאָרצײַט, וואָס איז אויסגעפֿאַלן דעם 8טן יוני (י׳ח סיוון), וויל איך נאָך אַ מאָל זיך טיילן מיט דער בוקעווינער שפּראַך און מיטן פֿאָלקלאָר, וואָס איך האָב פֿאַרצייכנט אין מײַן נאָטיצביכל, אָבער געפֿין עס נישט אין די ווערטער־ביכער. אין דער בוקעווינע האָט מען אַרײַנגעמישט ייִדיש, דײַטש, אוקראַיִניש און רומעניש אין איין שפּראַכלעכן שמעלצטאָפּ.


אינעם שטעטל סערעט אין דער רומענישער גימנאַזיע, וווּ מײַן טאַטע, יונה גאָטעסמאַן, האָט זיך געלערנט, האָט די לערערין חוזק געמאַכט פֿונעם תּלמיד, וואָס האָט אַ נאַרישן ענטפֿער געגעבן. "אײַ אַוזיט און קלאָפּאָט" — ai auzit un clopot — "האָסט געהערט אַ גלאָק", האָט זי דעם תּלמיד געזאָגט, מיינענדיק, אַז דו האָסט געהערט קלינגען אַ גלאָק, אָבער דו פֿאַרשטייסט נישט וואָס דאָס מיינט.
ווי אַ קינד האָט יונהלע געהאַט אַ גרויסן אַפּעטיט, האָט מען אים גערופֿן "יונה קניש". און זײַן מאַמע, די באַבע גיטל, האָט געוווּסט, אַז ווען ער קומט אַהיים פֿון חדר, וועט זי מוזן גיין קאָכן עפּעס אין קיך. האָט זי זיך אויסבאַהאַלטן פֿאַר אים. איז ער אַרײַן אין שטוב און אויסגערופֿן מיט די ווערטער פֿאַרגרײַזט — "וווּ ביסטו מאַמע, אין שאַזלאָן [סאָלאָן] אָדער אין קאָלאָזעט [קלאָזעט]?"; איז געבליבן דאָס ווערטל אין דער משפּחה.
דער טאַטע האָט געדינט אין רומענישן מיליטער. דאַכט זיך, אַז ער איז אַפֿילו צוריקגעקומען פֿון דער מעדיצין־שול אין איטאַליע, צו דינען איין יאָר. אַלע אוניווערסיטעט־סטודענטן זענען געווען "איין יאָריקע" אין דער אַרמיי. דערציילט ער, אַז ווען דער סערזשאַנט פֿון די סאָלדאַטן האָט פֿאַרזוכט דאָס עסן אויף וועטשערע, האָט ער פֿאַרקרימט דאָס פּנים, אויסגעשפּיגן דאָס עסן און געזאָגט — "פּו! מינקאַץ באַיעץ" — דאָס הייסט, פּו! עסט חבֿרה!

דאָס לעבן פֿון ר׳ בער פּערלהעפֿטער און זײַן פֿרוי ביילע איז געווען פֿול מיט צרות און אַוואַנטורעס. בער איז געבוירן געוואָרן אין פּראָג אַרום 1650 און האָט חתונה געהאַט מיט זײַן פֿרוי סוף 1660ער יאָרן. מיט דער פֿרוי האָט ער אויך גענומען דעם פֿאַמיליע-נאָמען פֿון איר פֿאָטער, ר׳ יעקבֿ פּערלהעפֿטער. און ווי עס האָט זיך געפֿירט אין יענער צײַט, האָט זיך דער יונגער בעל־הבית אָפּגעגעבן אי מיט תּורה אי מיט סחורה. אָבער ביילע איז ניט געווען קיין ייִדענע פֿון אַ גאַנץ יאָר. זי איז געווען גוט באַהאַוונט אין די קליינע אותיות און פֿלעגט אַפֿילו שרײַבן בריוו צו איר מאַן אויף לשון־קודש.