דאָנערשטיק, דעם 15טן פֿעברואַר איז נאָך אַ לאַנגער קרענק געשטאָרבן דער ייִדישער פֿילאָלאָג, פּראָפֿעסאָר, רעדאַקטאָר און כּלל־טוער, ד"ר מרדכי שעכטער אין עלטער פֿון 79 יאָר. בײַ דער לוויה, פֿרײַטיק, האָט פּראָפֿ' טבֿיה בירד, ריכטיק געזאָגט, אַז אין צענדליקער יאָרן אַרום וועט מען פֿרעגן, צי איז נישט געווען מער ווי איין מרדכי שעכטער, וועלכער וואָלט געהאַט אויפֿגעטאָן אַזוי פֿיל זאַכן, ווײַל פֿאַר איין מענטש איז עס אַוודאי געווען אוממעגלעך.

אין 1952 האָט דער ייִדישער דיכטער אליעזר גרינבערג אײַנגעלאַדן דעם אַמעריקאַנער קריטיקער אירווינג האַו מיטצואַרבעטן איבער אַן איבערזעצונג־פּראָיעקט פֿון ייִדישע דערציילונגען אויף ענגליש. פֿון אָט דער באַגעגאַניש איז אַרויסגעוואַקסן די וואָגיקע אַנטאלאָגיע "אַן אוצר פֿון דער ייִדישע דערציילונג" (1954), וואָס איז כּולל די ווערק פֿון 23 מחברים, צייכענונגען פֿונעם באַקאַנטן קינסלטער בען שאַן, און אַ גלאָסאַר. אין זײַן אַרײַנפֿיר האָט אירווינג האַו געגעבן אַ פּרטימדיקן פּאָרטרעט פֿונעם מיזרח־אייראָפּעיִשן ייִדנטום. ער און גרינבערג האָבן געהאַט אין זינען אַן עולם, וואָס האָט ניט געקענט קיין ייִדיש, סײַדן עטלעכע ווערטלעך, און איז געווען קוים באַקאַנט מיט דער ייִדישער ליטעראַטור.

אליעזר גרינבערג (1896—1992) איז געבוירן געוואָרן אינעם שטעטל ליפּקאַן, בעסאַראַביע. ער האָט באַקומען אַ טראַדיציאָנעלע און אַ וועלטלעכע דערציִונג. צווישן זײַנע לערער און חבֿרים זײַנען געווען זײַנע באַרימטע בני־עיר — אַליעזר שטיינבאַרג, יעקבֿ שטערנבערג און משה אַלטמאַן. אין 1913 האָט ער אימיגרירט קיין אַמעריקע, געאַרבעט אין לעדער־אינדוסטריע. אין 1921 איז גרינבערג אַרײַן אין דעם מישיגען־אוניווערסיטעט אין ען־אַרבאָר, שפּעטער געאַרבעט ווי אַ לערער אין ייִדישע שולן. אין 1927 האָט ער זיך באַזעצט אין ניו־יאָרק. זײַנע ערשטע לידער האָבן זיך באַוויזן אין דרוק אין 1919.

ווער עס האָט געהאַט די פֿריידיקע געלעגנהייט בײַצוזײַן אויף אַ וואָרט־קאָנצערט פֿון דעם קינסטלער הערץ גראָסבאַרד, וועט ניט פֿאַרגעסן זײַן אויסנעמיקע רעציטירונג פֿון אַ. לוצקיס פּאָעזיע. מיר געדענקען ווי דער באַגײַסטערטער עולם און פֿאַרערערס פֿלעגן אויסרופֿן: "לייען לוצקיס וואַלץ! גיב אונדז לוצקיס וואַלץ" — און דער קינסטלער האָט נאָכגעגעבן. הערץ גראָסבאַרד פֿלעגט זיצן בײַ אַ טישל אויף דער בינע, מיט אַ לעמפּעלע, און פֿלעגט ממש פֿאַרכּישופֿן דעם עולם מיט זײַן אומפֿאַרגעסלעך זיס־בייגעוודיק קול און וווּנדערלעכע ווירטואָזע אויסדרוקן. לוצקיס "וואַלץ" האָט ער דעקלאַמירט מיט אַ האַלבער מעלאָדיע און מיט דעם לאַנגזאַמען ריטעם פֿון דעם וואַלץ. וויפֿל רעפֿלעקציעס וועגן דעם לעבן און טויט, וויפֿל אינסטרומענטן ער פֿלעגט פֿאָרשטעלן בײַם ברענגען צום לעבן לוצקיס "אַ וואַלץ":

הײַיאָר פֿאַלט אויס דער 100סטער יאָרצײַט פֿון דעם פֿאָלקס־דיכטער, דעם קיִעווער אַדוואָקאַט מאַרק וואַרשאַווסקי, וועמען שלום־עליכם האָט אַנטדעקט און געהאָלפֿן אַרויסגעבן זײַנע לידער אין 1901 און 1914. אין זײַן פֿירוואָרט צום ערשטן באַנד, געשריבן אין 1900, האָט שלום־עליכם באצייכנט דעם אײַנדרוק פֿון וואַרשאַווסקיס לידער אין יענער צײַט:

"אַז איר וועט קוקן וועט איר זען, אַז אַלע הײַנטיקע ייִדישע צײַטונגען און זשורנאַלן, וועכנטלעכע און מאָנאַטלעכע, פֿאַרמאָגן אַ 'שפּאַנענדע מעשׂה אין פֿאָרזעצונגען’. אין צוגאָב וועט איר הײַנט טרעפֿן אַ ריזיקע צאָל ביכלעך פֿון פֿיקטיווע געשעענישן אויף אַלע שפּראַכן — העברעיִש, ייִדיש, ענגליש א.אַ.וו. די 'מאַסעס’ [מעשׂיות] האָבן נישט קיין הענט און קיין פֿיס, נישט געשטויגן נישט געפֿלויגן, הייבט זיך ניט אָן און לאָזט זיך נישט אויס. אָבער דאָס איז נישט דער עיקר פּראָבלעם. דער פּראָבלעם איז אַז עס קוקט ניטאַמאָל אויס אמת! דאָס נישט-געשטויגנקייט שפּריצט אײַך אין די אויגן ווי פֿון אַ פֿײַער-פּאָמפּ."

די "ייִוואָ"־פֿונדאַציע אין אַרגענטינע האָט אַרויסגעלאָזט אַ וווּנדערלעכן אַלבאָם פֿון די קונסטווערק פֿונעם מאָלער מאָריס מינקאָווסקי.

מאָריס מינקאָווסיק איז געבוירן געוואָרן אין וואַרשע אין 1881 בײַ אַ פֿאַרמעגלעכער משפּחה, אָבער בײַ פֿינף יאָר, צוליב אַן אומגליק־סיבה איז ער געבליבן טויב. זײַן טאַלאַנט פֿאַר קונסט האָט זיך אָבער אַנטוויקלט, בפֿרט פֿאַר צייכענונג און מאָלערײַ. פֿינף יאָר האָט ער שטודירט קונסט אין דער חשובֿער קראָקעווער קונסט־אַקאַדעמיע.

אין דעצעמבער, 2006, חנוכּה-צײַט, איז פֿאָרגעקומען נאָך אַ נס אין לאָס-אַנדזשעלעס׃ די זיבעטע פּראָגראַם — "קונסט פֿון ייִדיש" — אַן אינטענסיווע וואָך פֿון ייִדישע לימודים — שפּראַך־קלאַסן, רעפֿעראַטן און מוזיק-וואַרשטאַטן. פֿאַר וואָס אַ "נס"? ווײַל זיבן איז דאָך אַ געבענטשטער נומער, און דער גאַנצער גרויסער אויפֿטו איז צונויפֿגעשטעלט געוואָרן פֿונעם ״קאַליפֿאָרניער אינסטיטוט פֿאַר ייִדישער שפּראַך און קולטור", אַ קליינטשיקע אָרגאַניזאַציע מיט גרויסע חלומות.