פּערל פֿון ‫ייִדישער פּאָעזיע
‫צונויפֿגעשטעלט פֿון חנה מלאָטעק (ניו־יאָרק)

ווייניק איז באַוווּסט וועגן דעם סאָ­וועטישן דיכטער מענדל אַבאַרבאַנעל. פֿון דעם "נײַעם לעקסיקאָן" דערוויסן מיר זיך, אַז ער איז געבוירן געוואָרן אין 1888 און געשטאָרבן אין 1957. ער האָט געלעבט אין ווײַסרוסלאַנד און ער איז געווען פֿון פֿאַך אַ סטאָליער. ער האָט אָנגעהויבן דרוקן אין מאָסקווע און וויטעבסק אין 1918. ער האָט אַרויסגעגעבן עטלעכע זאַמלונגען לידער אין בוכפֿאָרעם. "זײַן גורל — אומבאַקאַנט", שרײַבט דער "לעקסיקאָן". דאַרפֿן מיר זיך פֿאַרלאָזן אויף געוויסע דאַטן וואָס געפֿינען זיך אין זײַנע לידער וועגן זײַן לעבן און טראַכטן אין זײַן בוך "אַף כוואַליס פֿון צײַט", כאַרקאָוו, 1930.

װעלט פֿון ייִדיש
פֿון לייזער בורקאָ (ניו־יאָרק)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

כאָטש ער איז בעסער באַקאַנט פֿאַר זײַנע ראַדיאָ־דראַמעס, וואָס זײַנען געשפּילט געוואָרן צענדליקער יאָרן אויף דער ראַדיאָ־סטאַנציע "WEVD", איז נחום סטוטשקאָוו אויך געווען אַ באַדײַטנדיקער פֿילאָלאָג און לעקסיקאָגראַף, סײַ פֿון דער ייִדישער און סײַ פֿון דער העברעיִשער שפּראַך. אַחוץ זײַן טעאַטער־טעטיקייט, האָט ער, אין זײַן פֿרײַער צײַט, אַזוי צו זאָגן, אָנגעשריבן די דרײַ ריזיקע ביכער — דער "ייִדישער גראַמען־לעקסיקאָן", דער "אוצר פֿון דער ייִדישער שפּראַך", וואָס בלײַבט אַ יחיד־במינו, ווי אויך זײַן "אוצר השׂפֿה העבֿרית".

ייִדיש־וועלט
פֿון גענאַדי עסטרײַך (‫אַמעריקע)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

אַ מאָל האָבן די ייִדישע שפּראַכקענער איבערגעקערט די וועלט צו ווײַזן און איבער­צײַגן, אַז ייִדיש איז אַן אַלטע, בכּבֿו­די­קע שפּראַך, ניט קיין פֿריש-אָפּגע­באַ­קענער "זשאַרגאָן". הײַנטיקע טעג אַמ­פּערט זיך וועגן דעם שוין, דאַכט זיך, קיינער ניט. אַ פֿרישן באַווײַז פֿון אַ דרך-ארצדיקער באַציִונג צו ייִדיש לייענען מיר אויף אינטערנעץ, אין אַ רעקלאַמע פֿון דער ייִדישער זומער-פּראָגראַם אין תּל-אָבֿיבֿער אוניווערסיטעט (tauac.typepad.com/ac/2007/04/everything_yidd.html). די סאַמע ערשטע פֿראַזע אין דעם רעקלאַמע-טעקסט קלינגט אַזוי:

ייִדיש־וועלט
פֿון יצחק לודען (‫ישׂראל)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"
יאָסל מלאָטעק

ווען עס איז מיר לעצטנס געוואָרן פֿאָר­געלייגט אָנצושרײַבן פֿאַרן "דווקא" — דעם נײַעם העברעיִשן זשורנאַל פֿאַר ייִדישלאַנד — אַן אַרטיקל וועגן דער מעדעם־סאַנאַטאָריע, איז פֿאַר מײַנע אויגן גלײַך אויפגעקומען די געשטאַלט פֿון יאָסל מלאָטעק. דאָס לעצטע מאָל האָב איך אים געזען אין דער רעדאַקציע פֿונעם "פֿאָרווערטס" קורץ נאָך מײַן אַרײַנקומען אַהין, בעת מײַנעם אַ באַזוך אין ניו־יאָרק.

דאָס איז געווען אין די סוף 90ער יאָרן, נישט לאַנג פֿאַר זײַן אַוועקגיין פֿון דער וועלט. אַ פֿלעגערין האָט אים אַרײַנ­גע­פֿירט אויף אַ רעדערשטול אין דעם צימער, וווּ ער האָט געאַרבעט, און האָט אים צוגעפֿירט און געהאָלפֿן זיך צוזעצן צו זײַן שרײַבטיש.

ייִדיש־וועלט
פֿון מיכאל קרוטיקאָוו (ען־אַרבאָר)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"
Yael Chaver. What Must Be Forgotten: The Survival of Yiddish in Zionist Palestine. Syracuse University Press, 2004.

די געשיכטע פֿון ייִדיש אין דעם ארץ־ישׂראלדיקן ייִשובֿ און דערנאָך אין מדינת־ישׂראל איז לעצטנס געװאָרן אַ פּאָפּולערע פֿאָרשונג־טעמע. דאָס האָט צו טאָן אי מיט דעם װוּקס פֿונעם אינטערעס צו ייִדיש אין דער אַקאַדעמישער סבֿיבֿה בכלל, אי מיט דער רעװיזיע פֿון דער ציוניסטישער אידעאָלאָגיע און איר ראָלע בײַם פֿאָרמירן די מאָדערנע יישׂראלדיקע קולטור. דאָס בוך פֿון יעל חבֿר שטײט אין מיטן, צווישן אָט די צװײ טענדענצן. די פֿאָרשערין װײַזט, אַז די ייִדישע ליטעראַטור האָט פֿאַרנומען אַ חשובֿ אָרט אינעם קולטורעלן לעבן פֿונעם ייִשובֿ, הגם דער דאָזיקער פֿאַקט איז געװען פֿאַרשװיגן דורך דער אָפֿיציעלער ציוניסטישער היסטאָריאָגראַפֿיע.

פּערל פֿון ‫ייִדישער פּאָעזיע

בעריש ווײַנשטיין, ווי אַנדערע ייִדישע פּאָעטן וואָס האָבן עמיגרירט קיין אַמעריקע, האָט די ערשטע יאָרן פֿון זײַן אַרײַנוואַנדערונג געליטן שטאַרקע נויט, נישט געהאַט אַן אָרט אויף צו שלאָפֿן און געבענקט נאָך זײַן היים און משפּחה. ער האָט געשריבן אַ בריוו צו זײַן מוטער אין די יום־טובֿדיקע פּסח־טעג וועגן זײַן עלנטקייט:

ייִדיש־וועלט, קהילה־לעבן, מוזיק
פֿון אַנע ערשלער (פּאַריז)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"
לויקע טשאַצקיס

זונטיק, דעם 25 מאַרץ, איז פֿאָרגעקומען אינעם פּאַריזער טעאַטער "פּאַסאַזש ווער לעז עטואַל" אַ קאָנצערט פֿון לויקע טשאַצקיס "טאַנגעלע: פֿון וואַרשע צו דער גאַנצער וועלט". דער קאָנצערט איז געווען אָרגאַניזירט פֿונעם פּאַריזער ייִדיש־צענטער. באַגלייט פֿון כואַן לוקאַס אײַזענבערג, וואָס האָט געשפּילט אויף דער וויאָלע, און איוואָ דע גרעף, וואָס האָט געשפּילט אויף דער פּיאַנע, האָט די יונגע זינגערין געזונגען ייִדישע טאַנגאָס, וואָס מע האָט אַ מאָל געהערט אין ניו־יאָרק און אין וואַרשע פֿאַר דער צווייטער וועלט־מלחמה ("איך האָב דיך צופֿיל ליב", "אויגן") און אויך שפּעטערע לידער וועגן חורבן (אַזעלכע ווי "פֿרילינג", "דאָס ליד פֿון ביאַליסטאָקער געטאָ", "דער טאַנגאָ פֿון אָשווענטשים").

פּערל פֿון ‫ייִדישער פּאָעזיע

צו זײַן 50סטן יאָרצײַט

אין די ייִדישע שולן פֿלעגט מען זינגען אַ צאָל פֿון זישע ווײַנפּערס קינדער־לידער, ווי


איינס און צוויי,
איינס און צוויי,
איינס און צוויי איז דרײַ,
זון באַהעלט
אונדזער וועלט,
לעבן איז כּדאַי.

(מוזיק פֿון נ. זאָסלאָווסקי)

פּערל פֿון ‫ייִדישער פּאָעזיע
‫צונויפֿגעשטעלט פֿון חנה מלאָטעק (פּאַריז)

דאָס איז אַ גרינג מאכל צוצוגרייטן, און פּאַסט זיך גוט צו צו פֿיש. דאָס קאָרי־געווירץ גיט צו אַ ביסל אַ שאַרפֿן טעם. אויב איר האָט ליב נאָך מער "חריף" (ווי מע זאָגט אין ישׂראל), פֿאַרבײַט 1 לעפֿעלע קאָרי־געווירץ אויף 1/2־1 לעפֿעלעך. אויב ווייניקער שאַרף — בײַט עס אויף אַ 1/2 לעפֿעלע.

1 לעפֿל איילבערט־בוימל
1 לעפֿעלע קאָרי־פּראָשיק
1 ציבעלע, צעשניטן
4 טעפּלעך צעשניטן קרויט
3 לעפֿל לימענע־זאַפֿט
3 לעפֿל פּשוטער יאָגורט
הייצט אָן דעם בוימל אין אַ פּאַטעלניע איבער אַ מיטעלן פֿײַער. מישט אַרײַן דעם קאָרי־געווירץ בערך אַ האַלבע מינוט, און דערנאָך גיט צו די ציבעלע, און קאָכט זי ביז זי ווערט דורכזיכטיק.

שיט אַרײַן דאָס קרויט און קאָכט עס אָפּ, ביז ס׳ווערט ווייך. דרייט אָפּ דאָס פֿײַער, מישט אַרײַן די לימענע־זאַפֿט און יאָגורט און דערלאַנגט צום טיש.

פּערל פֿון ‫ייִדישער פּאָעזיע
‫צונויפֿגעשטעלט פֿון חנה מלאָטעק (פּאַריז)

צו זײַן 30סטן יאָרצײַט

אליעזר גרינבערג האָט פֿאַרעפֿנטלעכט לידער און עסייען אין פֿיל ביכער און זשורנאַלן, אָבער דאַכט זיך, אַז ער ווערט בפֿרט דערמאָנט פֿאַר די וויכטיקע אַנטאָלאָגיעס פֿון איבערזעצונגען פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור, וואָס ער האָט רעדאַקטירט צוזאַמען מיטן אַמעריקאַנער ליטעראַטור־קריטיקער אוירווינג האַו. דער לעצטער נומער "פּינטעלע ייִדיש" איז געווען געווידמעט צו די צוויי מחברים און זייער בײַטראָג צו דער ייִדישער ליטעראַטור אין איבערזעצונג.

ייִדיש־וועלט
‫צונויפֿגעשטעלט פֿון איציק גאָטעסמאַן
בעת דער אונטערנעמונג אין "לייוויק־הויז"

דעם 4טן מערץ, פּורים, איז אין אַ יום-טובֿדיקער שטימונג פֿאָרגעקומען די דערעפֿענונג פֿונעם נײַעם צוויי־שפּראַכיקן ייִדיש-עבֿרית דערציִונג־צענטער — "קינדערוועלט" — אינעם "לייוויק־הויז", תּל־אָבֿיבֿ. אַרום צוואַנציק קינדער צוזאַמען מיט זייערע עלטערן און עטלעכע זיידע-באָבעס זענען זיך צונויפֿגעקומען אין אַ נײַ-רעמאָנטירט אָרט, וווּ קליינע קינדער און יוגנטלעכע קאָנען זיך שפּילן, פֿאַרווײַלן און באַקומען אַ דערציִונג אין גײַסט פֿון דער ייִדישער שפּראַך און קולטור.

פּערל פֿון ‫ייִדישער פּאָעזיע
‫צונויפֿגעשטעלט פֿון חנה מלאָטעק

צו איר 55סטן יאָרצײַט

איינע פֿון די שענסטע לידער פֿון אַננאַ מאַרגאָלין, די אַמעריקאַנער ייִדישע דיכטערין, איז אַ ליבעליד, אין וועלכן זי דערציילט וועגן דער גאָלדענער פּאַווע. אין דער ייִדישער פּאָעזיע פֿאַרנעמט די גאָלדענע פּאַווע אַ באַדײַטנדיקע ראָלע, ווי אַ שליח פֿאַר געליבטע, ווי אַ שליח פֿאַרן פֿאָלק, א״אַנד. אין דעם אָריגינעלן פֿאָלקסליד האָט די גאָלדענע פּאַווע געבראַכט טרויעריקע גרוסן פֿון דער טאָכטער בײַ שווער און שוויגער, צו דער מאַמען.