‫פֿון רעדאַקציע

ווי אַ סענסאַציע, ווערט אָפּגעשאַצט די טרעפֿונג צווישן די הויכגעשטעלטע פֿאָרשטייער פֿון וואַשינגטאָן און טעהעראַן, וואָס איז די וואָך פֿאָרגעקומען אין באַגדאַד. די איינציקע טעמע, וואָס איז געווען דאָרט באַרירט, האָט געהאַט אַ שײַכות צום קאַטאַסטראָפֿאַלן מצבֿ אין איראַק. אייגנט­לעך, האָט טאַקע דער דאָזיקער מצבֿ צונויפֿגעפֿירט די ביידע צדדים, וואָס האָבן זיך צום ערשטן מאָל געטראָפֿן אויף אַזאַ הויכן דיפּלאָמאַטישן אופֿן נאָך 28 יאָר. נאָך דער רעוואָלוציע אין איראַן, וואָס האָט געבראַכט צו דער מאַכט די פֿאַנאַטישע איס­לאַמיסטישע רעגירונג, איז איראַן גע­וואָרן אַ טייל פֿון דעם באַקאַנטן "אַקס פֿון בייז", און די פֿאַראייניקטע שטאַטן האָבן אָנגעהויבן אויסזען אין די אויגן פֿון די פֿאַנאַטיקער ווי דער "גרויסער שׂטן".

פּאָליטיק
פֿון יצחק לודען (‫ישׂראל)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"
עמיר פּרץ און זײַן פֿרוי, אחלמה, שטימען אין זייער היימשטאָט שׂדרות

"די רעוואָלוציע עסט אויף אירע קינדער"! –
און "עבֿודה" עסט אויף אירע גרינדער...

דער "זיווג" פֿון דער פֿראַנצוישער רעוואָלוציע מיט 218 יאָר צוריק מיט דער רוסלענדישער רעוואָלוציע (פֿון פֿאַר 90 יאָר) האָט געבוירן דאָס באַקאַנטע ווערטל, אַז "די רעוואָלוציע עסט אויף אירע קינדער". אויב מען זאָל דאָס פּאַראַפֿראַזירן מיט דער איצטיקער פּאָליטישער ווירקלעכקייט אין ישׂראל, קאָן מען הײַנט צוגעבן, אין שײַכות מיט די נאָרוואָס פֿאָרגעקומענע "פּרײַמעריס" אין "עבֿודה", אַז — די אַרבע­טער-באַוועגונג אין ישׂראל עסט אויף אירע גרינדער.

חורבן
פֿון אַהרון גאַראָן (‫ישׂראל)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

נאָך דער מלחמה, נאָכן נצחון איבערן פֿאַשיזם, איז די וועלט געפּלעפֿט געוואָרן, ווען זי האָט זיך דערוווּסט ווי נידעריק, ביזן מהות פֿון אַ חיה, עס קען פֿאַלן אַ מענטש, און ווי הויך אַ מענטש קען זיך דערהייבן אין זײַן גײַס­טיקער און מאָראַלישער גבֿורה.

אין יאָר 1945 האָט אַ גוואַלדיקן רושם געמאַכט יוליוס פֿוטשיקס "רעפּאָרטאַזש מיט אַ תּליה אויפֿן האַלדז". באַלד האָט זיך דאָס בוך באַוויזן אויף אַ סך שפּראַכן. יוליוס פֿוטשיק, אַ קאָמו­ניסט, אַ שרײַבער און זשורנאַליסט פֿון טשע­כאָסלאָוואַקײַ, האָט בעת דער מלחמה אָרגאַניזירט אין לאַנד דאָס אַרויסלאָזן אַן אומלעגאַלע אַנטיפֿאַשיסטישע פּרעסע.

פּובליציסטיק
פֿון מרדכי דוניץ (ירושלים)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"
ייִדן פֿון דער באָמבאַרדירטער שטאָט שׂדרות באַזעצן זיך אויף אַ פּאָר טעג אין אַ געצעלט אין פּאַרק־הירקון אין תּל־אָבֿיבֿ, אַ דאַנק דעם נגיד אַרקאַדי גײַדאַמאַק, דעם 24סטן מײַ 2007.

די “קאַסאַם"־ראַקעטן אויף דער שטאָט שׂדרות און די שכנותדיקע ייִשובֿים בײַם עזה־פּאַס, הערן ניט אויף צו פֿאַלן, סײַ בײַ טאָג און סײַ בײַ נאַכט. מיר געפֿינען זיך איצט אין אַן אָנגייענדיקן, אוימאויפֿהערלעכן קאַמף מיט אַ קאָמפּראָמיסלאָזן בלוטיקן שׂונא, אַ געמיש פֿון דער פֿאַנאַטישער “כאַמאַס"־פּאַרטיי, צוזאַמען מיט אַ צאָל באַ­וואָפֿנטע שפּליטער־באַנדעס, ווי די מוסול­מענישע "דזשיהאַד"־גרופּע, און אַנדערע, וואָס דערקלערן אָפֿן, אַז זיי וועלן קיין מאָל ניט אָנערקענען די עקזיסטענץ פֿון דער ייִדישער מדינה אין פּאַלעסטינע, אַז זיי זענען גרייט מקריבֿ צו זײַן “ביז זייער לעצטן קעמפֿער", כּדי אָפּצוּווישן מדינת־ישׂראל פֿון דער ערד־אייבערפֿלאַך און באַ­פֿרײַען די אָקופּירטע טעריטאָריעס פֿון דער ייִדישער הערשאַפֿט. זיי ווערן דערמוטיקט און געשטיצט פֿון איראַן, סיריע און אַנדערע אַראַבישע, מוסולמענישע לענדער.

דאָס פּינטעלע ייִדיש
א. אַלמי

מיר ברענגען דאָ עטלעכע אויסצוגן פֿון א. אַלמיס בוך "חשבון און סך-הכּל" (1959). א. אַלמי איז דער אַדאָפּטירטער נאָמען פֿון אליהו-חיים שעפּט (1892—1963), איינער פֿון די אָנגעזעענסטע ייִדישע זשורנאַליסטן אין די פֿאַראייניקטע שטאַטן. ער האָט געאַרבעט אין אַ צאָל ניו-יאָרקער צײַטונגען, אַרײַנגערעכנט דעם "פֿאָרווערטס", אָבער באַזונדערס לאַנג איז געווען זײַן טעטיקייט פֿאַרבונדן מיט דער אַנאַרכיסטישער "פֿרײַע אַרבעטער-שטימע".

פֿונעם אייביקן קוואַל
פֿון מ. אַלקין
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

בײַם אָנהייב פֿון דער הײַנטיקער פּרשה האָט דער אייבערשטער דערקלערט, ווי אַזוי אַהרן-הכּהן זאָל אָנצינדן די מנורה אינעם משׂכּן: שטייענדיק אַנטקעגן דעם מיטעלן ליכט, און אָנצינדנדיק יעדן קנויט "בהעלותך", כּדי יעדעס ליכט זאָל ברענען ווי געהעריק, נישט פֿאָדערנדיק קיין זײַטיקן פֿײַער — ווי רש״י האָט מסביר געווען דאָס דאָזיקע וואָרט, וואָס מיינט, בוכשטעבלעך, "ווען דו וועסט גורם זײַן די ליכט זיך אויפֿצוהייבן". די תּורה לויבט אַהרן פֿאַר דעם, וואָס ער האָט אויסגעפֿירט דעם דאָזיקן אָנזאָג פּונקט אַזוי, ווי משה-רבינו האָט אים איבערגעגעבן.

געשיכטע
פֿון שיקל פֿישמאַן (ניו־יאָרק)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

זייער אָפֿט פֿאַרגעסן מיר, אַז ענגליש איז ניט מיט אַזוי פֿיל עלטער, און זיכער ניט מיט אַזוי פֿיל "לײַטישער" ("איינהייט­לעכער"), מער רעגולירט און צוגעשליפֿן וואָס שײַך איר אויסלייג און גראַמאַטיק, ווי ייִדיש. מיט 400 יאָר צוריק, ווען אויף ייִדיש האָט מען שוין געהאַט געדרוקט אַזעלכע וויכטיקע ליטעראַרישע ווערק און הילפֿביכער, כּדי ריכטיק צו שרײַבן און גוט קענען די אייגענע שרײַבשפּראַך (ווי למשל דער מרכּבֿת־המשנה פֿון קראָקע, 1534) איז נאָך אויף ענגליש קיין ענלעכס בכלל ניט געווען און יעדער האָט זיך געשריבן ענגליש ווי אים צי איר האָט זיך געגלוסט.

פּובליציסטיק, קהילה־לעבן
פֿון לייזער בורקאָ (ניו־יאָרק)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

ווען מאַקס ווײַנרײַך און די פֿירנדיקע ייִדישיסטן האָבן געגרינדעט דעם "ייִוואָ" אין 1925, האָבן זיי געטראַכט צו שאַפֿן נישט בלויז אַן אַרכיוו, אַ ביבליאָטעק, אַ צענטער פֿאַר פֿאָרשונג און שפּראַך־לערערײַ, נאָר אַן אמתן ייִדישן אוני­ווערסיטעט. אַזוי ווי מען לערנט אין העברעיִשן אוניווער­סיטעט אויף העברעיִש, און אין אָקספֿאָרדער אוניווערסיטעט אויף ענגליש, וואָלט מען געלערנט אין ייִוואָ־אוניווערסיטעט אויף ייִדיש. פֿאַר וואָס זייער חלום איז קיין מאָל נישט מקוים געוואָרן, אויף דעם דאַרפֿן די היסטאָריקער ענטפֿערן, אָבער עס איז אַוודאי אַ גרויסער שאָד.

אויף די ראַנדן פֿון אַ פֿאָרש־אַרבעט
פֿון גענאַדי עסטרײַך
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"
וולאַדימיר גראָסמאַן

ווען איך האָב מיט אַ יאָר זעקס צי זיבן צוריק גענומען פֿאָרשן דעם מצבֿ פֿון ייִדיש אין בערלין אַרום דער ערשטער וועלט-מלחמה, האָב איך באַמערקט, אַז פֿון צײַט צו צײַט פֿלעגן מיר אַרײַנפֿאַלן אין די הענט מאַטעריאַלן, וועלכע האָבן גע­האַט אַ שײַכות צו קאָפּענהאַגען. פֿריִער האָב איך קיין מאָל ניט געטראַכט וועגן דער קרוינשטאָט פֿון דענמאַרק ווי וועגן אַ ייִדישן קולטור-צענטער, סײַדן, עס איז גע­ווען פֿאַרבונדן מיט עפּעס אַ טע­טי­קייט אין די לעצטע יאָרצענדליקער פֿון 20סטן יאָרהונדערט.

ביאָגראַפֿיעס
פֿון מיכאל קרוטיקאָוו (ען־אַרבאָר)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"
אַהרן שטיינבערג מיט זײַנע עלטערן, 1910

צווישן אַ סך אינטערעסאַנטע ליטעראַ­רישע און היסטאָרישע פּובליקאַציעס אין דער לעצטער רוסישער פּעריִאָדיק וואַרפֿן זיך אין די אויגן די אויטאָביאָגראַפֿישע נאָטיצן פֿון אַהרן שטיינבערגס פּריוואַטן אַרכיוו, וואָס געפֿינט זיך אינעם צענטראַלן אַרכיוו פֿונעם ייִדישן פֿאָלק אין ירושלים. די דאָזיקע פּובליקאַציעס ווערן צוגעגרייט צום דרוק דורך דער פֿאָרשערין פֿון דער רוסיש־ייִדישער קולטור נעלי פּאָרטנאָוואַ. זיי נעמען אַרײַן שטיינבערגס אינטימע קאָרעספּאָנדענץ, זכרונות, פֿראַגמענטן פֿון זײַנע טאָגביכער.

פּובליציסטיק
פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן (ניו־יאָרק)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"
מעטיו לעוויטאַן

ווער פֿון אונדז געדענקט נישט דעם ברויזנ­דיקן, שפּרודלדיקן, זשוואַווען און צעדרייטן — זיראָ מאָסטעל. שוין צײַט אים צו דערמאָנען צום גוטן. ער האָט זיך פֿאַרדינט אַ רעפּוטאַציע פֿון אַ קאָ­מעדיאַנט, אַקטיאָר, פֿילם־ און בינע־קינסט­לער. זײַן ראָלע אין דעם פֿילם "די פּראָדוסערס", געשריבן פֿון מעל ברוקסן (נאָך אַ ייִדישער קאָמי­קער פֿון זעלבן זגאַל), האָט אונדז ממש אונטער­געהויבן. איך האָב זיראָן צום ערשטן מאָל געזען אין "פֿידלער אויפֿן דאַך", מיט אַ פֿערציק יאָר צו­ריק אויף בראָדוויי. מײַנע אַ באַקאַנטע האָט מיר דע­מאָלט דערלאַנגט צוויי בילעטן מיט די ווערטער:

אײראָפּע, קהילה־לעבן
פֿון סערגאָ בענגעלסדאָרף (מאָלדאָווע)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"
אַזוי האָט זיך אָנגעהויבן דער קאָנצערט לטובֿת

די הויפּט־טעמע אינעם פֿאַרגאַנגענעם מײַ־חודש האָט דאָמינירט די טעמע — ישׂראל. פֿאַרשטייט זיך, אַז די צענטראַלע אונטערנעמונג איז געווען געווידמעט דעם "יום־העצמאות" און "יום־ירושלים". אמת, צוליב דעם בײַט פֿון די אַמבאַסאַדאָרן, האָבן מיר דאָ געפֿײַערט דעם אומאָפּהענגיקייט־טאָג נישט אין אַפּריל, נאָר מיט אַ פֿאַר­שפּעטיקונג, דעם 14טן מײַ. אויפֿן אָרט פֿון דער אַמבאַסאַדאָרין נעמי בן־עמי, איז געקומען דער קורצווײַליקער דיפּלאָ­מאַ­טישער ישׂראל־שליח אין מאָלדאָווע שחר אַריאלי. ער האָט טאַקע אָרגאַניזירט דעם פֿײַערלעכן אויפֿנעם, אויף וועלכן עס זײַנען בײַגעווען די מיטגלידער פֿון דער מאָל­דאַווישער רעגירונג, פּארלאַמענט־דע­פּו­טאַטן, אַקטיוויסטן פֿון דער ייִדישער קהילה און אַנדערע געסט.