קונסט

איך טו, איך האָב, איך בין (1971)
דער קינסטלער שאול שטיינבערג (1914 —1991) איז גוט באַקאַנט דעם ברייטערן עולם, אַ דאַנק זײַנע צייכענונגען, וועלכע האָבן "אילומינירט" די הילעס פֿונעם ליטעראַרישן זשורנאַל "דער ניו־יאָרקער" מער ווי 50 יאָר. אָבער שטיינבערגס קונסט האָט אַרײַנגענומען אַ סך מער ווי זשורנאַל־הילעס; אויף דער אויסשטעלונג פֿון זײַנע ווערק אין דער ערשט־רעמאָנטירטער "מאָרגאַן־ביבליאָטעק און מוזיי" אין מאַנהעטן, קען מען זען ווי אָריגינעל און נאָוואַטאָריש עס זענען זײַנע צייכענונגען, קאָלאַזשן און אַנדערע ווערק.

טעאַטער
פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן (ניו־יאָרק)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

סצענע פֿון דער פֿאָרשטעלונג ״יאָשקע״
די וואָך האָט זיך מיר אײַנגעגעבן צו זען דרײַ פֿאָרשטעלונגען אויף ייִדישע טעמעס. איך זאָג דרײַ, ווײַל אַ פּאָר פֿון זיי האָב איך פֿאַרגעסן מיט דער רגע וואָס איך בין אַרויס אין גאַס. אָט, למשל, האָב איך געזען די לאַכערײַקע: "מײַן מאַמע איז אַן איטאַליענערין, מײַן טאַטע איז אַ ייִד און איך הייל זיך בײַ אַ פּסיכיאַטער". דאָס איז אַן איין־פּערזאָניקע פֿאָרשטעלונג, געשפּילט אין קליינעם שובערט־טעאַטער וואָס פֿאַרמאָגט איבער פֿינף הונדערט זיצפּלעצער און כּמעט אַלע זײַנען געווען באַזעצט. די לאַכאָמאַניע איז אויסגעפֿירט געוואָרן פֿונעם אַזוי גערופֿענעם קאָמיקער סטיוו סאַלאַמאָן, און אַלץ וואָס איך קען אײַך זאָגן איז: מײַן מאַמע איז אַ לאָדזשערין, מײַן באָבע איז אַ זגערזשערין, דער פּסיכיאַטער קומט מסתּמא פֿון אָשקאָש און דאַרף אַליין אַ פּסיכיאַטער.

קולטור
פֿון מיכאל קרוטיקאָוו (ען־אַרבאָר)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

Anna Shternshis. Soviet and Kosher: Jewish Popular Culture
in the Soviet Union, 1923—1939. Indiana University Press, 2006.
ביז לעצטנס האָט די פֿאָרשונג פֿון סאָוועטישן ייִדנטום געהערט צו דער אַקאַדעמישער בראַנזשע פֿון "סאָוועטאָלאָגיע". דעם טראַף פֿלעגט מען לייגן אויף דעם פּאָליטישן אַספּעקט, דאָס הייסט, אויף דער אַנטיסעמיטישער פּאָליטיק פֿון דער סאָוועטישער מלוכה און דעם קאַמף פֿאַר דער עמיגראַציע. דאָס טאָג־טעגלעכע לעבן פֿון די מיליאָנען סאָוועטישע ייִדן האָט באַקומען ווייניקער אויפֿמערק פֿון די מערבֿדיקע פֿאָרשער, בפֿרט אַז זיי האָבן ניט געהאַט קיין צוטריט צו די מקורים אין סאָוועטן־פֿאַרבאַנד.

קונסט
פֿון איסאַק ווײַנשעלבוים (ניו־יאָרק)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

אין די געראַמע זאַלן פֿונעם קווינס־צענטער (Central Queens YM & YWHA) זײַנען אַרויסגעשטעלט די קופּערנע אויסקריץ־ווערק פֿונעם באַקאַנטן קינסטלער, אימיגראַנט פֿון גרוזיע, רודאָלף ראָזענבלום. מיט די ווערק פֿון דעם זעלטענעם מײַסטער האָב איך זיך באַקאַנט מיט אַ יאָר דרײַצן צוריק, נאָך אין טביליסי. זיי האָבן סײַ פֿאַרחידושט און סײַ פֿאַרכּישופֿט. דעם חידוש האָט אַרויסגערופֿן דער פֿאַקט אַליין, אַז אויסגעקריצטע בילדער האָט מען געקאָנט דעמאָלט זען אויף שריט און טריט. דער מאַרק איז געווען פֿאַרפֿלייצט מיט פֿאַרשידענע אויסגעקריצטע קופּערנע מאַכערײַקעס. אַן אמתער פֿאַכמאַן, אַ קינסטלער האָט געדאַרפֿט האָבן אַ סך שעפֿערישע דרייסטקייט פֿאַרכאַפּט צו ווערן מיט דעם מין קונסט.

ליטעראַטור

יחיאל שרײַבמאַן און מישאַ כאַזין, 1972
די טעג דערמאָנען מיר דעם וווּנדערלעכן ייִדישן שרײַבער יחיאל שרײַבמאַן ע"ה, וואָס איז פֿאַראַיאָרן אַוועק אין דער אייביקייט, איבערלאָזנדיק אַן אוצר: ראָמאַנען, דערציילונגען, מיניאַטורן, עסייען... און נאָך: אַ סך האַרציקע דערמאָנונגען וועגן זיך, וואָס טרעפֿט זיך, צום באַדויערן, נישט אַזוי אָפֿט. לאַנגע יאָרן פֿון פֿרײַנדשאַפֿט האָבן פֿאַרבונדן שרײַבמאַנען מיט מישאַ כאַזינען — דער רוסישער שרײַבער, עסיייִט, איבערזעצער און אַ גרויסער חסיד פֿון מאַמע־לשון. אַ בינטל פֿון זײַנע דערמאָנונגען וועגן זײַן פּען־חבֿר לייגן מיר הײַנט פֿאָר אונדזערע לייענער.

טעאַטער
פֿון מיכאל בן־אַבֿרהם (‫ישׂראל)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

שפֿרה לערער אינעם פֿילם ״די קאָרטנשפּילערין״
דער ייִדישער קולטור־קאָנגרעס און די ייִדישע געזעלשאַפֿטלעכקייט אין ניו־יאָרק האָבן נאָר וואָס געפֿײַערט דעם יוביליי, לכּבֿוד דרײַ פֿאַרדינסטפֿולע ייִדישע אַקטיאָרן אין די פֿאַראייניקטע שטאַטן — מינאַ בערן, שפֿרה לערער און דוד ראָגאָוו.

יעדער איינער פֿון זיי האָט צוגעטראָגן אַ וויכטיקן בײַשטײַער פֿאַר דער אַנטוויקלונג פֿון ייִדישן טעאַטער. יעדער איינער אין זײַן זשאַנער, אין זײַן סטיל. יעדער איינער פֿון זיי האָט אַן אַנדער טעאַטראַלע פֿאַרגאַנגענהייט, אָבער די דרײַ פֿאַרדינסטפֿולע אַקטיאָרן פֿאַרבינדט איין גרויסע ליבשאַפֿט צום ייִדישן טעאַטער, צום ייִדישן קינסטלערישן וואָרט.

ייִדיש־וועלט, קולטור
פֿון מרדכי דוניץ (‫ישׂראל)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

עקיבֿא פֿישבין
דער נאָמען עקיבֿא פֿישבין איז גוט באַקאַנט אין דער ייִדישער קולטור־וועלט, מיט זײַנע באַלערנדיקע, אינטערעסאַנטע אָפּהאַנדלונגען און עסייען וועגן מוזיק און קונסט בכלל און באַזונדערס וועגן דער געשיכטע פֿון אונדזער ייִדישער מוזיק און קונסט, אירע קאָמפּאָזיטאָרן, מאָלער און קינסטלער בפֿרט.

שוין יאָרן לאַנג ווי זיי דרוקן זיך אין "פֿאָרווערטס" ווי אויך אין פֿאַרשיידענע ייִדישע פּובליקאַציעס אין דער גאָרער ייִדיש־וועלט.

מוזיק
פֿון מרים־חיה סגל (ניו־יאָרק)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

מאַרק אײַזיקאָוויטש
סעפּטעמבער דעם אַכצנטן, איז אויפֿגעטראָטן אין קאָלומביע־אוניווערסיטעט דער באַגאַבטער און העכסט־טאַלאַנטירטער זינגער מאַרק אײַזיקאָוויטש. איך האָב נאָך נישט געזען אַזאַ געפּאַקטן זאַל מיט סטודענטן און ליבהאָבער פֿון ייִדישן ליד. מסתּמא צום ערשטן מאָל אַזאַ געשעעניש. אַפֿילו די ווענט זײַנען געווען געפּאַקט מיט סטודענטן יענעם אָוונט, ווײַל עס האָבן אויסגעפֿעלט זיצפּלעצער. מען האָט נישט נאָר באַוווּנדערט דעם זינגער, נאָר די סטודענטן וואָס לערנען זיך ייִדיש האָבן פֿאַרגעדענקט די רייד און די ענטפֿערס אויף זייערע פֿראַגעס, נאָך מאַרק אײַזיקאָוויטשעס אויפֿטריט.

טעאַטער

עירות באַר
די יונגע אַקטריסע, עירות באַר, איז געוואַקסן אין בראָנקס ביז זי איז געוואָרן 12 יאָר אַלט. דערנאָך האָט זי עולה געווען קיין ישׂראל מיט אירע טאַטע־מאַמע. נאָכן אָפּדינען אין דער אַרמיי, איז זי אַרומגעפֿאָרן, ווי אַ סך יונגע־לײַט פֿון ישׂראל, איבערן ווײַטן מיזרח, און זיך באַזעצט אין אַמעריקע. הײַנט איז זי אַ באַקאַנטע אַקטריסע אין דער טעלעוויזיע און קינאָ, ספּעציעל ווי אַ קאָמיקערין.

טעאַטער
פֿון משה לאָיעוו (ניו־יאָרק)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

אַדע סאָנץ אין דער ראָלע פֿון נעמי גליק אין פּרץ מאַרקישס פּיעסע ״דער אויפֿשטאַנד אין געטאָ״
דאָס איז געווען אין טשערנאָוויץ, וווּהין דער קיִעווער ייִדישער מלוכה־טעאַטער האָט זיך אומגעקערט פֿון מיטל־אַזיע אין פֿעברואַר 1945.

די דירעקציע פֿונעם טעאַטער פֿלעגט פֿון צײַט צו צײַט אָרגאַניזירן קורצע גאַסטראָלן. דאָס מאָל זײַנען מיר אַרויסגעפֿאָרן קיין בעלץ, דער בעסאַראַבער שטאָט, אין וועלכער ס׳האָבן דאַן, אין 1948, געלעבט אַ סך ייִדן, וועלכע האָבן געגאַרט צו הערן פֿון דער בינע אַ ייִדיש וואָרט. מיר האָבן געבראַכט צו פֿירן יעקבֿ גאָרדינס שטייגער־דראַמע "מירעלע אפֿרת". די ראָלע פֿון מירעלע, דער הויפּט־באַזיצערין פֿון אַ גרויס האַנדלס־געשעפֿט, האָט געשפּילט אונדזער ערשטע אַקטריסע אַדע סאָנץ.

טעאַטער
פֿון מיכאל קרוטיקאָוו (ען־אַרבאָר)
‫ספּעציעל פֿאַרן "פֿאָרװערטס"

"חילופֿים" איז דער ערשטער אַקאַדעמישער זשורנאַל אין עסטרײַך, וואָס איז געווידמעט דער פֿאָרשונג פֿון ייִדישער קולטור. "די טעמע פֿון אונדזער זשורנאַל איז די ייִדישע קולטור־געשיכטע פֿון אַלטערטום ביז הײַנט, דער לעבעדיקער קולטורעלער אויסטויש צווישן ייִדן און אומות־העולם און די פֿילזײַטיקע פּנימער פֿון ייִדישע אידענטיטעטן" — אַזוי פֿאָרמולירן די רעדאַקטאָרן פֿונעם נײַעם זשורנאַל זייער אויפֿגאַבע. אַ ספּעציעלן טראַף שטעלן זיי אויף דער פֿילזײַטיקייט פֿון דער ייִדישער קולטורעלער שאַפֿונג ווי אויך אויף די קעגנזײַטיקע השפּעות צווישן ייִדן און זייערע שכנים. דער זשורנאַל דערשײַנט צוויי מאָל אַ יאָר און ווערט אַרויסגעגעבן דורך דעם צענטער פֿאַר ייִדישער קולטור־געשיכטע בײַם זאַלצבורגער אוניווערסיטעט.

ייִדיש־וועלט, ליטעראַטור

מאָנטיק, דעם 13טן נאָוועמבער האָט מען אין דער ירושלימער "ייִדישער קולטור־געזעלשאַפֿט" פּרעזענטירט דאָס ערשט־דערשינענע זאַמלבוך פֿונעם פֿאַרשטאָרבענעם ייִדישן פּאָעט אַלכּסנדר בעלאָוסאָוו — "די ווינטערדיקע מנורה". די אונטערנעמונג האָט געעפֿנט דער פֿאָרזיצער פֿון דער "קולטור־געזעלשאַפֿט", מרדכי דוניץ און עס האָבן זיך באַטייליקט מיכאל בן־אַברהם, אַנקאַ שמיר, חיה ליפֿשיץ, אַבֿרהם פֿירסטענבערג, עלי ביידער און די אלמנה, שושנה בעלאָוסאָוו.