איך האָב נישט אַנטדעקט אַמעריקע לגבי האַרטנעקיקע מענטשן וואָס זײַנען פֿאַרקנעכט צו זייערע איבערצײַגונגען. אַ סך מאָל פֿאַרוואַנדלען זיי זיך אין אומטאָלעראַנטע דעמאַגאָגן, עקסטרעמיסטן, און בעלי־כּוח. די וועלט פֿאַרמאָגט אַ שלל פֿון דעם מין, און מיר ייִדן אויך.

אָט וועל איך אָנכאַפּן אַזאַ געניאַלן הומאָריסט און שרײַבער ווי משה נאַדיר (יצחק רײַז). ער איז געווען פֿאַרבלענדט פֿונעם ראַטן־פֿאַרבאַנד; וואָס הייסט פֿאַרבלענדט!? געשריבן ביכער און לידער, עסייען און אַרטיקלען מיט לויב־געזאַנגען פֿאַרן רויטן גן־עדן. דאָס האָט ער געטאָן אין די צוואַנציקער און דרײַסיקער יאָרן. ממש ס׳האָבן זיך אויף אונדז ייִדן אַראָפּגעלאָזט משיחס צײַטן, כאָטש נעם און פּאַק אײַן דאָס פּעקל מיט זעקל און קוליע זיך אַריבער צו די ווײַסע בערן. די פּען האָט ער געקענט האַלטן אין האַנט, האָט ער זי באַנוצט ווי אַ שווערד, אָפּצוהאַקן קעפּ פֿון יענע וואָס גלייבן אים נישט. ער האָט געשטורעמט אויף דער ליטעראַרישער קאָנקורענציע, זיי אָנגערופֿן מיט יום־טובֿדיקע נעמען און געשאָלטן מיט דער בלאָטע צו גלײַך.

איז געקומען אַ צײַט, און ער האָט אין די דרײַסיקער יאָרן געמאַכט אַ רײַזע אַהין, וווּ די זון לײַכט אַ גאַנצן מעת־לעת, וווּ מ׳באָדט זיך אין פּאָמעראַנצן־זאַפֿט, וווּ די צונג ליגט נישט, כּלומרשט, אין קימפּעט און מ׳מעג זי לאָזן לויפֿן וווּהין דאָס האַרץ גלוסט. געזען האָט ער פּלוצעם דאָס פֿאַרקערטע: אַ גיהנום, הונגער, נויט, אַרעסטן, אומשולדיקע קרבנות, פֿאַרניכטונג פֿון דער ייִדישער פּרעסע און שולן, טעאַטער און קונסט. אײַ! האָט ער זיך געקראַצט אין דער פּאה און באַשלאָסן, אַז רויט איז טויט.

מיט אַ מאָל ווערט מען אַ העלד דורך די שווערסטע אומשטאַנדן און אין די אויסשטערלישע ערטער. בינט דזשבייל, לבֿנון, וואָס שטייט אַ קנאַפּע דרײַ קילאָמעטער פֿון דער גרענעץ מיט ישׂראל, איז אָט אַזאַ מין אָרט. אַ מאָל איז די שטאָט געווען אונטער דער ישׂראלדיקער סוּווערעניטעט. אָבער נאָכן ישׂראלדיקן צוריקצי אין 2000, האָט די טעראָר־אָרגאַניזאַציע "כעזבאָלאַ" זי אײַנגענומען, און איצט איז זי געוואָרן די "הויפּטשטאָט פֿון 'כעזבאָלאַ'".

מיט פֿינף יאָר צוריק איז אין בינט דזשבייל פֿאָרגעקומען איינע פֿון די שווערסטע שלאַכטן בעת דער מלחמה צווישן ישׂראל און לבֿנון. דעמאָלט האָט מדינת־ישׂראל פֿאַרלוירן 14 זעלנער און 31 זעלנער זײַנען פֿאַרוווּנדיקט געוואָרן.

במשך פֿון דער שלאַכט איז "יאָני" (יונתן) ראָט, אַ פֿרומער בחור פֿונעם ייִשובֿ "בית־אל", פֿאַרוווּנדיקט געוואָרן דרײַ מאָל אין רוקן. איין קויל האָט אויך דורכגעשאָסן אַ לונג. יאָני, וואָס איז דעמאָלט געווען אַ סערזשאַנט, געדענקט ביז הײַנט דעם דאָזיקן מאָמענט.

הײַנט, פֿרײַטיק דעם 22סטן יולי, כ’ תּמוז תּשע״א, פֿאַלט אויס דער 108טער יאָרצײַט נאָך דער פּטירה פֿון בנימין־זאבֿ (טעאָדאָר) הערצל. ער איז ניפֿטר געוואָרן כ’ תּמוז תּרס״ד, דעם 3טן יולי 1904, אין דער עסטרײַכישער שטאָט עדלאַך און איז געבראַכט געוואָרן צו קבֿורה אויף דעם בית־הקבֿרות אין ווין.

די ייִדישע וועלט איז דאַן געווען דערשיטערט צוליב דעם פּלוצעמדיקן טויט פֿון דעם "מאָדערן משיח", דעם "שטערן" וואָס האָט זיך באַוויזן אין די הימלען איבער די ייִדישע, אָרעמע שטעט און שטעטלעך פֿון מיזרח־אייראָפּע.

אין זײַן קורץ לעבן האָט ער אַרײַנגעבראַכט אַ שײַן פֿון האָפֿענונג פֿאַר אַ בעסערן, ליכטיקן מאָרגן, פֿון אַ סוף צו זייערע צרות און רדיפֿות און דעם ביטערן גלות. טויזנטער און טויזנטער ייִדן פֿון אומעטום, זענען געקומען קיין ווין אים באַגלייטן צו זײַן אייביקער רו דעם "ניט־געקרוינטן ייִדישן מלך", וועלכער האָט במשך זײַן קורץ לעבן באַוויזן אויפֿצוּוועקן די ייִדישע מאַסן צו קאָנקרעטע מעשׂים, צו פֿאַרווירקלעכן זייערע דורות־לאַנגע חלומות און שטרעבונגען צו שיבֿת־ציון.

בלויז 9 יאָר פֿון זײַן קורץ לעבן האָט הערצל אומדערמידלעך געווידמעט זײַן וויזיע צו ברענגען די גאולה און פֿאַרלײַכטערן דעם שווערן מצבֿ פֿון זײַן שטאַם. ער איז ניפֿטר געוואָרן אין עלטער פֿון 44 יאָר!

ער איז דערשינען אויף דער ייִדישער אַרענע אין דער צײַט, ווען אין אייראָפּע האָט געהערשט אַ פֿאַרשטאַרקטע כוואַליע פֿון אַנטי־ייִדישער שׂינאה; באַזונדערס איז זי דאַן געווען שטאַרק פֿאַרשפּרייט אין פֿראַנקרײַך. אין יאָר 1894 געפֿינט זיך הערצל אין פּאַריז ווי דער קאָרעספּאָנדענט פֿון דער ווינער טאָגצײַטונג "Neue Freie Presse" (די נײַע פֿרײַע פּרעסע). ער האָט געדאַרפֿט דעקן דעם פּראָצעס פֿון דעם ייִדישן אָפֿיציר אין דער פֿראַנצויזישער אַרמיי אַלפֿרעד דרײַפֿוס. די פֿראַנצויזישע פּראָקוראַטור האָט דרײַפֿוסן באַשולדיקט אין פֿאַרראַט און שפּיאָנאַזש לטובֿת דײַטשלאַנד.

פֿון דער אוקראַיִנישער שטאָט אומאַן, דאָס געבוירן־אָרט פֿונעם ייִדישן שרײַבער הערשל פּאָליאַנקער, איז אָנגעקומען אַ באַפֿרידנדיקע ידיעה: די אָרטיקע ייִדישע אַקטיוויסטן, בראָש מיט דער פֿאַרוואַלטערין פֿון דער פּראָגראַם "ייִדיש־לעבן", אינאַ דרוז און דעם ייִדיש־ליבהאָבער, אָלעג ווישניעוועצקי, האָבן אָרגאַניזירט און דורכגעפֿירט דעם פֿעסטיוואַל, לכּבֿוד זייער באַקאַנטן לאַנדסמאַן. אַוודאי, וואָלט די אונטערנעמונג נישט געקאָנט צושטאַנד קומען אויף אַזאַ ברייטן אופֿן, ווען נישט די פֿינאַנציעלע שטיצע פֿון אַזעלכע וויכטיקע אָרגאַניזאַציעס, ווי "פֿאַראייניקטע ייִדישע קהילה אין אוקראַיִנע" און דער "אַל־אוקראַיִנישער ייִדישער קאָנגרעס", בראָש מיט איגאָר קאָלאָמאָיסקי און וואַדים ראַבינאָוויטש.

בעת דער דערעפֿענונג פֿונעם פֿעסטיוואַל, וואָס האָט באַקומען דעם נאָמען "דער אוצר", האָט דער עולם האַרציק באַגריסט פּאָליאַנקערס זון, אַלכּסנדר, וואָס איז געקומען צו דער פֿײַערונג פֿון קיִעוו מיט זײַנע חבֿרים, די מאָלער וולאַדימיר מעלניטשענקאָ און אירינאַ גאָרשקאָוואַ; צווישן די געסט זײַנען אויך געווען די פֿירער פֿון דער פּראָגראַם "ייִדיש־לעבן" פּיאָטר און סוועטלאַנאַ ראַשקאָווסקי.

דעם אויפֿמערק האָט באַלד צוגעצויגן די ביכער־אויסשטעלונג, געווידמעט פּאָליאַנקערס שאַפֿונג. זײַן פּאָרטרעט און זײַנע קורצע, שאַרפֿזיניקע אַרויסזאָגונגען אויף ייִדיש און אוקראַיִניש. געעפֿנט האָט דעם פֿעסטיוואַל דער פּרעזידענט פֿון דער רעגיאָנאַלער אַסאָציאַציע פּיאָטר ראַשקאָווסקי. אינאַ דרוז האָט איבערגעלייענט אַ ליד פֿונעם דיכטער אַרקאַדי זאַסלאַווסקי, לכּבֿוד דעם 100־יאָריקן יוביליי; די אָרטיקע באַטייליקטע האָבן צוגעגרייט אַ ברייטערע פּראָגראַם, מיט רעפֿעראַטן וועגן לעבן און שאַפֿן פֿון הערשל פּאָליאַנקער.

זשאַן באַומגאַרטן, דער פֿראַנצויזישער ייִד, איז אַ פֿאָרשער פֿון אַלט־ייִדיש און פֿון אַלט־אַלטער ליטעראַטור אויף ייִדיש. זײַן בוך "דער אַרײַנפֿיר אין דער אַלטער ייִדישער ליטעראַטור" (אין פֿראַנצויזיש, פּאַריז, 1993) האָט געמאַכט אַ רושם: דער מחבר איז געוואָרן באַלוינט מיט אַ פּרײַז — זײַן פֿאָרשונג איז אַ טיפֿער אַרײַנבליק אינעם אויסוויקל פֿון אונדזער אַלט־ייִדיש.

זשאַן באַומגאַרטן טוט באַמערקן, אַז אין די סופֿיקע יאָרן פֿון מיטלעלטער און אינעם אָנהייב פֿון דער נײַער צײַט ווערט אַ לשון־קודש־טעקסט פֿון אַ רעליגיעזן כאַראַקטער שוין בלויז צוגענגלעך פֿאַר אַ באַגרענעצטן עולם, ווײַל דאָס רובֿ עמך־מענטשן באַקומען שוין אַ קנאַפּע בילדונג. בכדי דער פֿאָלקס־עולם זאָל זיך באַקענען מיט די ייִדיש־טראַדיציאָנעלע יסודות מוזן אַשכּנזישע ייִדן אָנקומען צו אַ "טײַטש"־כּתבֿ.

* * *

מען דאַרף זאָגן, אַז די צײַט פֿון רענעסאַנס איז אַ קוואַל פֿון שאַרפֿע אינטעלעקטועלע קעפּ: שרײַבער, פּאָעטן און פֿילאָלאָגן, פֿאָרשער פֿון אַלטערטימלעכע קולטורן און שפּראַכן, דאַרונטער פֿון אונדזער לשון־קודש. היות דער רענעסאַנס האָט באַאײַנפֿלוסט די ייִדישע סבֿיבֿה אין איטאַליע האָבן זיך אויך בײַ ייִדן דאָרט באַוויזן הומאַניסטן — שאַרפֿע קעפּ.

איינער אַזאַ שאַרפֿער ייִדישער קאָפּ איז געווען אליהו בחור, דער מחבר פֿון באַרימטן "בבֿא"־בוך, וואָס איז אַרויס אין דרוק אין 1541. דאָס ווערק, אין פֿערזן און אין גײַסט פֿון איטאַליענישן הומאַניזם, איז דאָס ערשטע נישט־רעליגיעזע ווערק אין אַלטן לשון־ייִדיש.

מאַרק מאָזעס: געבוירן אין 1928, קאָוונע, ליטע
וווינט אין באר־שבֿע, ישׂראל

אין וואָסער משפּחה זײַט איר געבוירן געוואָרן, אין וואָסער "ריכטונג" האָט מען בײַ אײַך געקוקט — אין סאָוועטן־פֿאַרבאַנד, פּאַלעסטינע, אַמעריקע?

מיר זײַנען געווען פֿון דעם אַזוי גערופֿענע "אַרבעטנדיקן מיטלקלאַס": מײַן זיידע איז געווען אַ שמידער, דער טאַטע — אַ שלאָסער, די מאַמע האָט געאַרבעט אויף דער שאָקאָלאַד־פֿאַבריק; דאָס הייסט, מ'האָט פֿאַרדינט און הונגעריק איז מען נישט געבליבן. איך קאָן נישט זאָגן, אַז אונדזער משפּחה איז געווען פֿרום. גערעדט האָט מען ייִדיש, און כ'בין געגאַנגען אין אַ ייִדישער שול, הגם אין קאָוונע איז אויך געווען אַ העברעיִשע שול. אַלע אין אונדזער משפּחה — די עלטערן, פֿעטערס און זייערע פֿאַמיליעס — אַלע זײַנען געווען געשטימט פּראָ־סאָוועטיש, אַלע האָבן מיר געקוקט צו מאָסקווע.

אין דער מאָדערנער ייִדישער ליטעראַטור, זינט דעם 19טן יאָרהונדערט, זענען געווען ייִדישע שרײַבער וועלכע מיר קענען אָנרופֿן "טאָטאַלע שרײַבער". דאָס זײַנען שרײַבער וואָס האָבן געשריבן און געדרוקט אין פֿיל ליטעראַרישע זשאַנערן — פּראָזע, פּאָעזיע, פּובליציסטיק, ליטעראַטור־קריטיק, דראַמעס, בריוו, פּאָפּולערע וויסנשאַפֿטן און איבערזעצונגען; יעדער איינער פֿון זיי האָט אויך רעדאַגירט זשורנאַלן און ליטעראַרישע זאַמלביכער, זיי האָבן געשריבן פּאָלעמישע אַרטיקלען, און דער עיקר, זיי זײַנען געווען צוויי־שפּראַכיקע שרײַבער (אויף ייִדיש און העברעיִש), אָדער אַפֿילו דרײַ־שפּראַכיקע, און פּאָליגלאָטן ממש.

צווישן אָט די ייִדישע שרײַבער דאַרף מען דערמאָנען: מענדעלע מוכר־ספֿרים, י. ל. פּרץ, שלום־עליכם, אַהרן צייטלין, דער הומאָריסט דער טונקעלער, און צוויי שרײַבער פֿון שארית־הפּליטה — מרדכי שטריגלער און אלי וויזעל.

אלי וויזעל, אַ געבוירענער אין סיגעט־מאַרמאָרעש (1928), באַהערשט ייִדיש, העברעיִש, פֿראַנצויזיש, רומעניש, אונגאַריש, ענגליש און דײַטש. ווי אַ טאָטאַלער שרײַבער, שרײַבט ער און דרוקט אין פֿיר שפּראַכן לכל־הפּחות: פֿראַנצויזיש, ייִדיש, העברעיִש און ענגליש, און די זשאַנערן פֿון זײַן ליטעראַרישער טעטיקייט נעמען אַרום קורצע דערציילונגען, מעמואַרן און דערציילערישע פּראָזע, חסידישע שריפֿטן, אגדות, לעגענדאַרישע פּראָזע, דראַמעס, פֿילמיניקע זשורנאַליסטישע שריפֿטן, ליטעראַטור־קריטיק, ראָמאַנען, פּובליציסטישע שריפֿטן וועגן גורל און געשיכטע פֿון ייִדישן פֿאָלק אין סאָוועט־רוסלאַנד און ארץ־ישׂראל, רעפֿעראַטן און רעדעס אויף אַ שלל טעמעס אויפֿן געביט פֿון יודאַיִסטישע וויסנשאַפֿטן, אַקטועלע רעפּאָרטאַזשן, רעדאַקטאָר פֿון אַ טעאַטער־צײַטונג אויף ייִדיש, און אַ לאַנג־יאָריקע פּובליציסטישע טעטיקייט אין דער ייִדישער פּרעסע אין פּאַריז און ניו־יאָרק, ווי אויך אין דער העברעיִשער פּרעסע פֿון מדינת־ישׂראל. ס’רובֿ ביכער זײַנע דערשײַנען קודם־כּל אויף פֿראַנצויזיש און ווערן איבערגעזעצט אויף ענגליש און אויף העברעיִש.

דעם 18טן פֿעברואַר 2011 איז אין עלטער פֿון 90 יאָר אַוועק פֿון אונדז אין דער אייביקייט ד״ר שלום לוריא לבית קלמנאָוויטש. במשך פֿון בערך אַ יאָר זענען ניפֿטר געוואָרן דרײַ אָנגעזעענע ווילנער, וועלכע האָבן פֿאַרנומען אַן אָרט בײַם אויבן אָן פֿון אונדזער צוויישפּראַכיקער ייִדישער קולטור אין מדינת־ישׂראל; אַלע דרײַ זײַנען געווען מײַנע רעדאַקטאָרן און מײַנע אונטערפֿירער אויפֿן געביט פֿון דער ייִדישער און העברעיִשער ליטעראַטור און פּרעסע. אַבֿרהם סוצקעווער האָט מיך אַרײַנגעפֿירט אין די טויערן פֿון "די גאָלדענע קייט", און וועגן אים האָב איך זיך פֿאַרמאָסטן אָנצושרײַבן אַ חיבור אויף די שפּורן פֿון זײַנע כּתבֿ־ידן פֿון ווילנער געטאָ; פּראָפֿעסאָר שמואל ווערסעס האָט צוזאַמען מיט פּראָפֿעסאָר חנא שמערוק מיך אַרײַנגעפֿירט אין די טויערן פֿון דער מענדעלע מוכר־ספֿרים־פֿאָרשונג, און וועגן אים האָב איך צו זײַן ווערן אַ בן־תּשעים אָנגעשריבן אַן אָפּהאַנדלונג אינעם "ירושלימער אַלמאַנאַך", באַנד 28; ד״ר שלום לוריא האָט מיט אַ זיכערער האַנט רעדאַגירט, זינט 1994, מײַנע אַרבעטן וועגן דער ייִדישער ליטעראַטור געדרוקט אין זשורנאַל "חוליות" אונטער זײַן רעדאַקציע. וויל איך אָנשרײַבן אַ פּאָר ווערטער וועגן זײַן בײַטראָג פֿאַר אונדז אַלעמען.

שלום לוריא איז געבוירן געוואָרן אין יאָר 1920. געווען איז ער אַ וויכטיקער ליטעראַטור־פֿאָרשער באַהאַוונט אין אונדזער צוויישפּראַכיקער ייִדיש־העברעיִשער ליטעראַטור פֿון אַלע צײַטן. דער פֿאַרנעם פֿון זײַן איבערזעצערישער טעטיקייט פֿון ייִדיש אויף העברעיִש, איז געווען נישט קלענער פֿון זײַן רעדאַקטאָרישער פּראַצע.

די הײַיאָריקע עפֿנטלעכע פֿאַרזאַמלונג לכּבֿוד דעם אָנדענק פֿונעם גרויסן ייִדישן שרײַבער, דעם קלאַסיקער פֿון דער וועלט־ליטעראַטור, שלום־עליכם, אָרגאַניזירט דורך זײַנע קרובֿים בהסכּם מיט די וווּנטשן פֿון זײַן עטישער צוואה, איז פֿאָרגעקומען דעם 22סטן מײַ אינעם בנין פֿון דער "ברודערשאַפֿט"־סינאַגאָגע אין מאַנהעטן. זי איז געעפֿנט געוואָרן פֿון קענעט קאַופֿמאַן, דעם שרײַבערס אוראייניקל און דער באַשטענדיקער פֿאָרזיצער פֿון די יאָרצײַט־אונטערנעמונגען אין די לעצטע יאָרן. ער האָט איבערגעגעבן, צווישן אַנדערן, אַז דאָ אין זאַל געפֿינען זיך די געסט פֿון כינע — אַ גרופּע פּראָפֿעסאָרן, וואָס פֿאַרנעמען זיך מיט שלום־עליכם פֿאָרשונגען. מע האָט זיי באַגריסט מיט אַפּלאָדיסמענטן.

נאָך דער אַרײַנפֿיר־רעדע, האָט דער פֿאָרזיצער פֿאַרבעטן צום מיקראָפֿאָן דעם אַקטיאָר פֿון ייִדישן טעאַטער, שיין בעקער, וועלכער האָט פֿאָרגעלייענט אויף ייִדיש אַ פֿראַגמענט פֿונעם שרײַבערס צוואה (אַגבֿ, שיין איז געקומען אין דער "ברודערשאַפֿט"־סינאַגאָגע גלײַך נאָך דער "פֿאָלקסבינע"־פֿאָרשטעלונג פֿון "הערשעלע אָסטראָפּאָליער", וווּ ער האָט געשפּילט די ראָלע פֿון בונים). דעם ענגלישן נוסח פֿון אָט דעם צוואה־פֿראַגמענט האָט רעציטירט אַן אייניקל פֿון שלום־עליכם, שערווין קאַופֿמאַן.

לכּבֿוד דעם הונדערטסטן יאָרצײַט פֿון ייִדישן מוזיק־גאָון מאַהלער קומט פֿאָר אין פּאַריזער מוזיי "אָרס" אַ גרויסע אויסשטעלונג אים געווידמעט. מיט דער הילף פֿון מאָלערײַ און צייכענונג, סקולפּטור און פֿאָטאָ, פֿון מאַנוסקריפּטן — ליטעראַרישע און מוזיקאַלישע — אַלץ באַגלייט מיט קאָנצערטן פֿון מאַהלערס שאַפֿונגען, ווערט דעם באַזוכער דערלאַנגט אַ בילד פֿון לעבן און שאַפֿן פֿון דעם דאָזיקן גרויסן מוזיק־שאַפֿער. 100 יאָר נאָך מאַהלערס טויט, ווען די מוזיק־פֿאָרשונג טוט אין אים אײַנזען אַ זעלטענעם גאָון פֿון אַ סימפֿאָניסט, האָט מען אין גאַנצן פֿאַרגעסן זײַן רײַך מוזיקאַליש לעבן: מען האָט פֿאַרגעסן, אַז מאַהלער איז געווען אַ וווּנדערלעכער דיריגענט און געשטאַנען אין שפּיץ פֿון די סאַמע באַרימטסטע אָרקעסטערס פֿון זײַן צײַט. מען האָט אויך פֿאַרגעסן, אַז פּאַראַלעל צו דער־אָ טעטיקייט האָט מאַהלער, אַ לעבן־לאַנג אָנגעפֿירט מיט אָפּעראַ־טעאַטערס און אײַנגעפֿירט דאָרט אַן איבערקערעניש בײַם שטעלן אַן אָפּעראַ־ווערק.

גוסטאַוו מאַהלער, געבוירן אין אַ דאָרף אין דער טשעכישער פּראָווינץ באָהעמיע, קערט זיך אָן דער ייִדיש־טשעכישער מינדערהייט וואָס האָט זיך אויסגעלעבט אין דער דײַטשישער שפּראַך און קולטור (טשעכיע איז נאָך דאַן אונטער דער עסטרײַך־אונגאַרישער ממשלה). מאַהלערס טאַטע, הגם אַ זון פֿון אַ דאָרפֿישן פּעדלער, ווײַט נישט קיין עושר, האָט חתונה געהאַט מיט אַ טאָכטער פֿון אַ רײַכן זייף־פֿאַבריקאַנט, און מיט דער הילף פֿון שווער געוואָרן אַ סוחר.

ברײַנע וואַסערמאַן, די לאַנג־יאָריקע רעזשיסאָרין פֿונעם "סיידי בראָנפֿמאַן־טעאַטער" אין מאָנטרעאָל, באַקאַנט ווי דער "סגל־צענטער", פֿאַרלאָזט דעם חודש איר פּאָזיציע און ווערט די עקזעקוטיוו־דירעקטאָרין פֿונעם ניו־יאָרקער "ייִדישן נאַציאָנאַלן טעאַטער — פֿאָלקסבינע". זלמן מלאָטעק, דער ביז־איצטיקער אָנפֿירער פֿונעם טעאַטער, וועט ווערן דער קינסטלערישער רעזשיסאָר פֿון דער אָרגאַניזאַציע. וואַסערמאַן האָט געאַרבעט 13 יאָר אינעם מאָנטרעאָלער ייִדישן טעאַטער, קודם, ווי די עקזעקוטיוו־דירעקטאָרין, און דערנאָך ווי די קינסטלערישע רעזשיסאָרין.

וואַסערמאַנס אַוועקגיין פֿונעם טעאַטער שטעלט מיט זיך פֿאָר אַ שווערן קלאַפּ פֿאַר דער ייִדישער קולטור אין מאָנטרעאָל, אָבער אַ געווינס פֿאַר ייִדיש אין ניו־יאָרק. זי האָט אין קאַנאַדע אויפֿגעבויט איינע פֿון די וויכטיקסטע קולטור־אינסטיטוציעס, נישט נאָר וואָס שייך דער ייִדישער קולטור, נאָר פֿאַר דער אַלגעמיינער קולטור אין מאָנטרעאָל. דער ייִדישער טעאַטער אין ניו־יאָרק דאַרף טאַקע נייטיק האָבן אַ פֿירערשאַפֿט מיט ענערגיע און וויזיע, און וואַסערמאַן פֿאַרמאָגט אָט די קינסטלערישע מעלות.