עס ליגט פֿאַר מיר די פֿאַרנעמיקע און יסודותדיקע אַרבעט פֿון פּראָפֿ׳ יחיאל שיינטוך, הויפּט פֿון דער ייִדיש־קאַטעדרע און לייטער פֿון דעם דבֿ סדן־פּראָיעקט בײַם מאַנדעל־אינסטיטוט פֿאַר ייִדישע וויסנשאַפֿטן בײַם העברעיִשן אוניווערסיטעט אין ירושלים. דאָס בוך הייסט: "סאַלאַמאַנדראַ: מיטאָס און היסטאָריע אין קאַצעטניקס ווערק". עס אַנטהאַלט 487 זײַטן מיט ביז־איצט אומבאַקאַנטע דאָקומענטן און אילוסטראַציעס, אַרײַנגערעכנט אַן אַרײַנפֿיר פֿון 25 זײַטן אויף ענגליש. פּראָפֿ׳ יחיאל שיינטוך האָט געאַרבעט אויף דער דאָזיקער וואָגיקער און טיפֿער פֿאָרש־אַרבעט קרובֿ צו 15 יאָר. דער זעלטענער צופֿאַל האָט געוואָלט, אַז דאָס בוך זאָל דערשײַנען נאָענט צו דער דאַטע פֿון דעם 100סטן געבוירנטאָג פֿון יחיאל פֿײַנער, וועלכער איז באַקאַנט ווי יחיאל די־נור, אָדער קאַצעטניק.

(מחשבֿות און קאָמענטאַרן)

די שווערע עקאָנאָמישע און פּאָליטישע לאַגע וואָס הערשט איצט אין לאַנד, די גרויסע צאָל אַרבעטסלאָזע, די נויט בײַ די אָרעמע, קראַנקע, עלטערע שיכטן פֿון דער באַפֿעלקערונג, האָבן אָנגעפֿילט אונדזערע הערצער מיט זאָרג, אומרו און שווערן געמיט אין די ערבֿ־פּסחדיקע טעג. אויך די זיכערהייט־לאַגע איז געווען אַן אָנגעשטרענגטע פֿאַר מעגלעכע טעראָר־אַקטן מצד אונדזערע שׂונאים אַרום,

דער קאַלטער ווינטער איז שוין פֿאַרבײַ און דער פֿרילינג איז שוין בײַ אונדז אין פֿולן שוווּנג.

"הניצנים ניראו באָרץ, עת הזמיר הגיע וקול התּור נשמע באַרצנו" — וואָרעם זע: דער ווינטער איז אַריבער. דער רעגן איז פֿאַרגאַנגען, און די בלומען האָבן זיך באַוויזן אין לאַנד, די צײַט פֿון געזאַנג איז געקומען, און דער קול פֿון טורקלטויב לאָזט זיך הערן אין אונדזער לאַנד (תּרגום יהואש).

שוין בײַם אָנהייב פֿון מײַן הײַנטיקן איבערזיכט וויל איך מיט גרויס צופֿרידנקייט באַצייכענען, אַז די רעדאַקטאָרן פֿון “דווקא" בני מר (מער) און זײַן געהילף חנה עמית (אַמיט), ווי אויך די לייטונג פֿון בית שלום־עליכם אין תּל־אָבֿיבֿ, בראָש מיטן פּראָפֿ' אַבֿרהם נאָווערשטערן, די אַרויסגעבער פֿון דעם דאָזיקן אייגנאַרטיקן זשורנאַל אין עבֿרית, פֿאַרדינען אונדזער יישר־כּוח און אָנערקענונג. ניט געקוקט אויף אַלע הײַנטיקע שוועריקייטן און באַגרענעצונגען אין אונדזער ייִדישער מחנה דערשײַנט “דווקא" רעגלמעסיק, אויף אַ הויכן ליטעראַרישן ניוואָ, רײַך אין אינהאַלט, שיין און עסטעטיש אילוסטרירט, אויף אַ מאָדערנעם, קינסטלערישן אַטראַקטיוון אופֿן און פֿאָרעם.

די אַרויסזאָגונגען און דערקלערונגען פֿון פּראָפֿעסאָרן, אינטעלעקטואַלן און שרײַבער אין די ליטווישע דעלעגאַציעס בײַ דעם אינטערנאַציאָנאַלן ביכער־יריד, וואָס איז אָפּגעהאַלטן געוואָרן מיט אַ חודש צוריק אין ירושלים לגבי די באַציִונגען און האַנדלונגען פֿון די ליטווינער צו דער ייִדישער באַפֿעלקערונג בעת דער צווייטער וועלט־מלחמה, האָבן געהאַט אַ ברייטן אָפּקלאַנג אין דער העברעיִשער און ענגלישער פּרעסע אין ישׂראל און אויך אין אויסלאַנד.

(דער ייִנגסטער פֿון די דרײַ באַרימטע ברידער פֿון טריסק)

מיט צוויי חדשים צוריק, דעם 4טן דעצעמבער 2008, איז אַוועק אין דער אייביקייט דער ייִדישער דיכטער און לערער מאַטעס אָליצקי ז"ל.

מיט זײַן פּטירה האָט אונדזער ייִדיש־מחנה פֿאַרלוירן איינעם פֿון די לעצטע ייִדישע פּעדאַגאָגן פֿון פֿאַרן חורבן, און אַן אייגנאַרטיקן דיכטער,

(אַ בינטל זכרונות וועגן אַ מערקווירדיקן קינסטלער, פּאָעט)

אין דעם נעקראָלאָג, וואָס איז דערשינען אין אונדזער "פֿאָרווערטס", דעם 19טן דעצעמבער 2008 האָט זײַן אַלמנה דאָריס און איר משפּחה, געלאָזט אונדז וויסן, אַז מאַרטין סמאָל (מאָטל שמולעוויטש) ז"ל "אַ ייִד פֿון דער שארית־הפּליטה, קינסטלער און פּאָעט, איז אַוועק אין דער אייביקייט".

די דאָזיקע טרויער־מעלדונג האָט מיר פֿאַרשאַפֿט פֿיל צער און טרויער. ער איז געווען פֿאַר מיר אַ נאָענטער חבֿר און פֿרײַנד. איך בין זיכער, אַז דאָס זעלבע האָט גורם געווען בײַ די אַלע, וועלכע זענען געווען באַקאַנט און באַפֿרײַנדט מיט אים.

(קאַמפֿן אָן אָפּשטעל אויף אַלע פֿראָנטן)

דער הײַנטיקער "בריוו פֿון ירושלים" ווערט געשריבן אין דעם 16טן טאָג פֿון דער בלוטיקער מלחמה פֿון דער ישׂראל־אַרמיי קעגן די "כאַמאַס"־טעראָריסטן אין דעם עזה־פּאַס.

די קאַמפֿן גייען אָן אָן אויפֿהער מיט הונדערטער אומגעקומענע און טויזנטער פֿאַרוווּנדעטע אויף ביידע זײַטן פֿון די פֿראָנט־ליניעס. דאָס מאָל איז עס שוין ניט "זבענג וגמרנו!" — וואָס הייסט "געבן אַ קורצן,

אײַנדרוקן פֿון קאָנפֿערענץ אין "יד־ושם"

אין די טעג פֿון 8טן ביזן 11טן דעצעמבער 2008, צום אָפּשלוס פֿון 60 יאָר פֿון דער מדינה, איז אין "יד־ושם" אין ירושלים, אָפּגעהאַלטן געוואָרן אַן אינטערנאַציאָנאַלע קאָנפֿערענץ פֿון פֿאָרשער אד"ט "השואה, הניצולים ומדינת־ישׂראל" — דער חורבן, די געראַטעוועטע און מדינת־ישׂראל.

די דאַטע פֿון דעם 9טן נאָוועמבער 1938 איז טיף אײַנגעקריצט אין דעם זכּרון פֿון ייִדישן פֿאָלק. דער אויסבראָך פֿון די בלוטיקע פּאָגראָמען אויף די ייִדן אין דײַטשלאַנד איז באַקאַנט ווי די "קרישטאָלנאַכט", צוליב די מאַסן שפּליטערס פֿון צעבראָכענע וויטרינעס פֿון די פֿענצטער פֿון די געשעפֿטן, און פֿון די זשיראַנדאָלן און קאַנדעלאַבערס פֿון בתּי־כּנסת, וואָס האָבן באַדעקט אין יענער נאַכט די גאַסן און געסלעך פֿון די ייִדישע קהילות אין דײַטשלאַנד און עסטרײַך,

מיט העכער אַ חודש צוריק האָב איך אין קורצן איבערגעגעבן וועגן די צוגרייטונגען צו די וואַלן פֿאַר אַ נײַעם ראָש־העיר — בירגערמײַסטער פֿון עיר־הקודש ירושלים — די הויפּשטאָט פֿון אונדזער מדינה. דאַן איז עס געווען נאָך פֿאַר די ימים־נוראָים און די דאַטע פֿון די וואַלן האָט אויסגעזען צו זײַן אַ ווײַטע מעטע, ביז דעם 11טן נאָוועמבער הײַיאָר.

די ראָש־השנה־טעג פֿון דעם נײַעם יאָר תשס״ט זענען שוין פֿאַרבײַ און אָט־אָט האַלטן מיר שוין בײַ ערבֿ־יום־כּיפּור.

די גאַסן פֿון ירושלים שוויבלען און וויבלען מיט טויזנטער און טויזנטער מענטשן, אַ גרויסער פּראָצענט פֿון זיי זענען טוריסטן פֿון גאָר דער וועלט און פֿון לאַנד גופֿאַ, וועלכע האָבן באַשלאָסן צו בלײַבן אין לאַנד און זענען ניט אַוועקגעפֿלויגן ערבֿ־יום־טובֿ אין די ווײַטע מרחקים איבערן ים...